Giải đua ngựa trăm năm tuổi nổi tiếng tại cao nguyên trắng Bắc Hà

Trần Trọng |

Lễ hội đua ngựa huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai là lễ hội truyền thống có lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm, do cộng đồng các dân tộc Mông, Tày, Phù Lá… sinh sống trên các xã của huyện tổ chức. Hiện nay, trên địa bàn huyện Bắc Hà còn rất nhiều hộ gia đình nuôi ngựa và chăm sóc ngựa sinh sản để cung cấp những con ngựa đua tốt nhất.

Lịch sử hàng trăm năm

Lễ hội đua ngựa huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai ra đời từ rất lâu không ai còn biết chính xác năm nào. Tuy nhiên, theo các cụ cao niên người Tày, Mông kể lại thì lễ diễu hành ngựa của đồng bào đã có từ mấy đời nay rồi. Lúc ban đầu, hoạt động này chỉ là diễu hành, sau đó nhiều thanh niên đã cưỡi ngựa để chạy thi vừa để mua vui, vừa chứng tỏ bản thân cho các cô gái.

Những năm đầu thế kỷ XX, lễ diễu hành ngựa được tổ chức vào ngày Ngọ của tuần đầu tiên hoặc tuần thứ hai sau Tết Nguyên đán để cầu may, cầu một năm canh tác mới bội thu. Sau lễ diễu hành là hoạt động vui chơi, đua ngựa, bắn súng được tổ chức và sau đó cứ định kỳ vào ngày Ngọ đầu tiên sau Tết Nguyên đán các dân tộc lại đua nhau tham dự.

Sau đó, thấy việc thi cưỡi, thi chạy của các chàng kỵ sĩ thu hút ngày càng nhiều người xem, nên đại diện các thôn bản bắt đầu tổ chức hội đua cho mọi người. Đây cũng được xem như tiền thân của lễ hội đua ngựa sau này của huyện Bắc Hà.

Đến giai đoạn sau, nối tiếp truyền thống đua ngựa của đồng bào các dân tộc, vào khoảng những năm 1960 - 1975, huyện đội Bắc Hà bắt đầu tổ chức các cuộc thi cưỡi ngựa bắn súng, rèn luyện quân binh và hoạt động này duy trì đến cuối những năm 80 của thế kỷ XX.

Theo ông Vàng Văn Xiểu (SN 1943, người Tày, trú tại thôn Na Lo, xã Tà Chải, thị trấn Bắc Hà) cho biết: "Trong cuộc thi cưỡi ngựa bắn súng do huyện đội tổ thức vào năm 1972 đã có rất nhiều thanh niên tham gia và nhiều người đã thi đấu tốt, vừa cưỡi ngựa, vừa bắn súng rất giỏi, nên đã đạt được nhiều giải thưởng. Hiện trong huyện có tôi cùng hai cụ cao niên đã tham gia giải năm 1972 vẫn còn sống".

Ông Xiểu bồi hồi nhớ lại thời trai trẻ của mình: "Từ khi 20 tuổi, tôi đã biết đua ngựa, bắn súng thành thạo lắm rồi. Khi huyện đội tổ chức giải, các đoàn đua hừng hực khí thế tham dự, giải kéo dài cả ngày. Vô địch giải đua ngựa tôi nhận được phần thưởng là chiếc áo len, không biết giá trị bao nhiêu nhưng tôi quý nó lắm, còn chú ngựa của tôi chiến thắng thì được tặng 3kg ngô. Sau cuộc đua, mọi người còn được chiêu đãi một bữa no nê rồi mới về".

Những lần đi chợ, đây là dịp các chàng trai trổ tài cưỡi ngựa, đua ngựa. Sau cuộc đua, người thua sẽ phải trả tiền rượu, người thắng sẽ được mời ăn món thắng cố, cùng nhâm nhi những ly rượu ngô cay nồng là đặc sản nơi đây. Cứ thế cưỡi ngựa như một thói quen hằng ngày của người dân Bắc Hà.

Đến năm 2007, UBND huyện Bắc Hà khôi phục lại lễ hội đua ngựa truyền thống của dân tộc và tổ chức thường niên. Hoạt động này còn gắn liền với việc phát triển du lịch của địa phương, từ đó thu hút các nài ngựa trên địa bàn huyện và các tỉnh bạn tham gia, tạo thành ngày hội văn hóa, thể thao, du lịch đặc sắc của Bắc Hà vào dịp mùa hè hằng năm.

Năm 2021, Lễ hội đua ngựa Bắc Hà được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Chàng kỵ sĩ nhiều năm vô địch

Đối với các gia đình vùng cao thì con ngựa vừa là phương tiện đi lại, vừa dùng để thồ hàng hóa, thồ phân leo dốc núi đá mà không có ngựa thì việc sản xuất của gia đình gặp rất nhiều khó khăn. Với người dưới miền xuôi, con trâu là đầu cơ nghiệp, nhưng do địa hình cao, để có sức kéo khỏe và bền bỉ nên người dân tại đây thường nói con ngựa là đầu cơ nghiệp.

Vừa giúp người nông dân trong việc làm nông nghiệp, nhưng đến sát ngày thi, những chú ngựa sẽ được chăm sóc theo cách đặc biệt giúp kỵ sĩ có cơ thể khỏe mạnh, săn chắc hơn. Đặc biệt, quá trình chăm sóc này sẽ khiến bụng ngựa bé lại thì mới chạy nhanh và bền sức.

PV có cơ hội gặp gỡ anh Vàng Văn Huỳnh (SN 1983, trú xã Na Hối, huyện Bắc Hà) - người được mệnh danh có số giải thưởng nhiều nhất Bắc Hà trong các giải đua ngựa. Tại nhà anh Huỳnh, hình ảnh những chiếc cúp, bảng giải thưởng, cờ lưu niệm được treo kín nhà.

Anh Vàng Văn Huỳnh là người có hiểu giải thưởng về các giải đua ngựa nhiều nhất huyện Bắc Hà. Ảnh: TRẦN TRỌNG
Anh Vàng Văn Huỳnh là người có hiểu giải thưởng về các giải đua ngựa nhiều nhất huyện Bắc Hà. Ảnh: TRẦN TRỌNG

Giải đua ngựa truyền thống tại cao nguyên trắng Bắc Hà năm 2022 được tổ chức là lần thứ 15, tuy nhiên anh Huỳnh đã tham gia 12 năm liên tiếp. Cùng với đó, người đàn ông này ẵm rất nhiều giải thưởng được tổ chức trong và ngoài tỉnh trong những năm qua.

Anh Vàng Văn Huỳnh hân hoan chia sẻ: “Trong 3 năm từ 2011-2013, tại giải đua huyện Bắc Hà, tôi đã liên tiếp giữ danh hiệu vô địch mà đến nay chưa ai phá bỏ được kỷ lục này. Vinh hạnh lắm, nhưng may mắn của tôi là chọn được chú ngựa tốt, người bạn này đã theo tôi đi đến hàng chục giải đấu cho đến bây giờ”.

Năm 2010, anh Huỳnh mua cho mình con ngựa đầu tiên khi ấy nó chỉ mới 4 tuổi. Suy nghĩ khi ấy là có một người bạn hỗ trợ trong việc làm nương rẫy, mang vác lương thực, nhưng theo phong trào của địa phương nên anh mang ngựa đi thi. Bất ngờ khi chú ngựa thường ngày nay đã hóa ngựa đua, chạy bứt tốc trên đường đua, khiến nhiều đối thủ chạy sau “hít bụi”, tuy nhiên năm ấy chưa đạt được giải.

Về nhà, chú ngựa như người bạn thân, anh Huỳnh chăm sóc kỹ hơn. Đến năm 2011, "người bạn" ấy đã giúp anh Huỳnh đạt giải vô địch trong niềm hân hoan của người thân và tất cả mọi người. Sau 12 năm gắn bó, tinh thần chiến đấu của cặp bài trùng này vẫn có phong độ cao khi nằm trong top những nài ngựa có phần thi xuất sắc, bước vào vòng chung kết năm 2022.

Nói về cách chọn ngựa nhà vô địch 3 năm liền chia sẻ, một chú ngựa tốt thường có xoáy trên trán cao hơn mắt vài centimet, chân sau thẳng đứng, dáng ngựa cao thì bước chạy sẽ dài và sức rướn tốt hơn. Phần ngực của ngựa cũng phải lớn, nó thể hiện con ngựa có thể hình tốt và phát triển.

Ngựa được mua về khi còn bé, đến năm 3 tuổi bắt đầu thay răng, đến 6 tuổi thì răng sẽ được thay hết hoàn toàn. Đây là thời điểm chín muồi để buông sức mạnh, thi đua trong các giải đấu và cho sức thồ tốt nhất. Ngựa đến tuổi trưởng thành có thể cõng trên lưng từ 80 - 100kg hàng.

Vào thời điểm 1 tháng trước khi thi, những chú ngựa đua sẽ được cho ăn theo chế độ khác: Không tiếp tục cho ăn ngô và cỏ nhiều như ngày thường, mà nấu quả bí đỏ với thóc để giúp ngựa bụng bé lại giúp giảm trọng lượng cơ thể, tăng sức chạy. Đồng thời, có nhiều cách chăm sóc mà từng người có bí quyết riêng để ngựa của mình có sức khỏe tốt nhất, giành giải thưởng cao trong cuộc đua.

Cùng với nét văn hóa nhiều đời nay, những chú ngựa ngày càng nâng cao giá trị không chỉ trong phong tục tập quán, đời sống mà còn giúp cao nguyên trắng Bắc Hà phát triển kinh tế, du lịch nâng cao đời sống cho chính chủ nhân của mình.

Trần Trọng
TIN LIÊN QUAN

Khởi tố cựu Cục trưởng Cục đăng kiểm Việt Nam

Việt Dũng |

Mở rộng điều tra vụ án sai phạm tại các trung tâm đăng kiểm, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TPHCM vừa khởi tố thêm 5 bị can khác.

Không khí lạnh suy yếu dần, Bắc Bộ nắng hanh và tăng nhiệt

AN AN |

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia nhận định không khí lạnh tác động mạnh đến Bắc Bộ từ đêm nay đến ngày mai 18.1. Từ ngày 19.1, ngày có nắng hanh và nhiệt độ có xu hướng tăng nhẹ.

Nở rộ dịch vụ cho thuê người yêu về nhà ra mắt dịp Tết

Phùng Nhung |

Nhiều người trẻ mỗi dịp về quê ăn Tết lại bị bố mẹ thúc giục chuyện yêu đương, kết hôn, sinh con. Vì lẽ đó, họ tìm đến dịch vụ cho thuê người yêu để trấn an tâm lý gia đình.

Vì sao gốc đào Nhật Tân được chào bán với giá 200 triệu đồng?

Quỳnh Trang |

Sáng 17.1, dọc đại lộ Lê-Nin, thành phố Vinh (Nghệ An) tấp nập cảnh mua - bán hoa, cây cảnh phục vụ Tết Nguyên đán. Trong đó, thu hút nhiều người xem nhất là gian trưng bày gốc đào Nhật Tân của anh Đặng Văn Cường (36 tuổi, trú TP Vinh) bởi nơi đây trưng bày gốc cổ thụ độc đáo với thế "rồng bay".

Nhìn lại diễn biến vụ bé trai rơi xuống trụ bê tông ở Đồng Tháp

Bảo Bình - Dương Anh |

Liên quan vụ bé trai rơi xuống trụ bê tông ở Đồng Tháp, sau hơn nửa tháng tìm kiếm, lực lượng cứu hộ đã đưa được đoạn cọc thứ nhất (dài 12m) trong số 3 đoạn của cọc bêtông lên mặt đất và đang tiến hành các bước cứu hộ tiếp theo.

Khoảnh khắc AFF Cup: Khép lại hành trình của ông Park Hang-seo

NHÓM PV |

Bản tin Khoảnh khắc AFF Cup ngày 17.1. AFF Cup 2022 kết thúc, khép lại hành trình của huấn luyện viên Park Hang-seo với bóng đá Việt Nam.

Khởi tố Giám đốc Trung tâm đăng kiểm duy nhất ở Hòa Bình

PV |

Hoà Bình - Cơ quan công an vừa khởi tố các bị can liên quan đến vụ án “Nhận hối lộ” xảy ra tại Trung tâm đăng kiểm xe cơ giới 28-01S thuộc Sở Giao thông vận tải Hòa Bình.

Rung lắc thượng tầng tại Eximbank: Thập kỷ rối ren chưa kết thúc

Đức Mạnh |

Cơ cấu thượng tầng tại Ngân hàng Eximbank đã có nhiều biến động mạnh. Cổ đông ngoại gắn bó 16 năm đã chuyển nhà, thế chân bởi nhân tố bí ẩn liên quan đến Tập đoàn Bamboo Capital.