Các sông băng trên khắp thế giới đang tan chảy ở mức báo động và hậu quả để lại sẽ là những hồ nước khổng lồ. Nước băng tan nhanh sau đó lấp đầy chỗ trũng còn sót lại từ sông băng, hình thành hồ sông băng.
Ở nhiệt độ cao nơi nhiều mảng sông băng tan chảy, nước trong hồ sẽ dâng cao, và việc sống ở vùng hạ lưu sông băng có thể đe dọa tính mạng của con người. Nếu hồ dâng quá cao hay được đất hoặc băng xung quanh “nhường” chỗ, những tảng băng trong hồ có thể nổ tung, khiến nước và các mảnh vụn dồn nhanh xuống chân núi.
Hiện tượng này được gọi là vỡ hồ sông băng. Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Communications ngày 7.2, khoảng 15 triệu người trên thế giới sống trong phạm vi 48km từ hồ sông băng sẽ bị ảnh hưởng từ hiện tượng thiên nhiên này. Hơn một nửa trong số đó tập trung ở 4 quốc gia - Ấn Độ, Pakistan, Peru và Trung Quốc.
Đây là nghiên cứu đầu tiên đánh giá cụ thể tác động tiềm ẩn của hiện tượng vỡ hồ sông băng.
Tom Robinson - giảng viên cao cấp của Đại học Canterbury, New Zealand, đồng tác giả nghiên cứu - ví vỡ hồ sông băng giống như “sóng thần nội địa”, so sánh tác động của hiện tượng này với sự cố vỡ đập bất ngờ.
Robinson nói: “Ví dụ, nếu còn đập Hoover, bạn có một hồ nước lớn đằng sau đó. Nhưng nếu đột ngột dỡ bỏ đập Hoover đi, nước cần phải có chỗ thoát và nó sẽ tràn xuống thung lũng tạo thành những đợt lũ lớn”.
Những trận lụt này xảy ra với rất ít hoặc không có cảnh báo trước. Các vụ vỡ hồ sông băng trước đây đã giết chết hàng nghìn người và huỷ hoại nhiều tài sản cũng như cơ sở hạ tầng quan trọng.
Dãy núi Cordillera Blanca ở Peru là một trong những điểm nóng của hiện tượng nguy hiểm này. Kể từ năm 1941, dãy núi này đã trải qua hơn 30 thảm họa sông băng từ lở tuyết đến các đợt vỡ hồ băng, cướp đi sinh mạng của hơn 15.000 người.
Dù chưa rõ về đợt lũ lụt ở Pakistan năm ngoái liên quan bao nhiêu đến sông băng tan chảy, quốc gia này có nhiều sông băng hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới ngoài vùng cực. Chỉ tính riêng trong năm 2022, có ít nhất 16 vụ vỡ hồ sông băng tại vùng Gilgit-Baltistan phía bắc Pakistan, nhiều hơn 5-6 vụ trong những năm trước.
Nghiên cứu cho thấy những nơi dễ bị vỡ hồ sông băng nhất là vùng núi cao Châu Á, bao gồm Nepal, Pakistan và Kazakhstan. Trung bình, mỗi người trong vùng sống trong phạm vi bán kính 9.7km quanh hồ sông băng.
Theo Robinson, vùng núi Andes, bao gồm Peru và Bolivia, là một trong những nơi đáng lo ngại nhất vì số nghiên cứu được tiến hành trong khu vực chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Trong hai thập kỷ qua, sông băng trên dãy Andes tan chảy nhanh hơn do hệ quả của biến đổi khí hậu, tạo ra những hồ sông băng khổng lồ và làm gia tăng mối đe dọa từ lũ lụt do vỡ bờ.
Robinson nhấn mạnh rằng, Bắc Mỹ và dãy Alps ở Châu Âu không phải khu vực có nguy cơ cao bởi có ít người sinh sống tại các vùng này.
Sông băng tan chảy là một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của cuộc khủng hoảng khí hậu. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng có tới một nửa số sông băng trên hành tinh có thể biến mất vào cuối thế kỷ này, ngay cả khi các mục tiêu chống lại biến đổi khí hậu đầy tham vọng đã được đặt ra.
Khi nhiệt độ tiếp tục ấm lên, Robinson mong muốn các nghiên cứu của mình và cộng sự có thể giúp các nhà lãnh đạo toàn cầu xác định được quốc gia nào cần hệ thống cảnh báo sớm về lũ lụt nghiêm trọng do băng tan gây ra.
Robinson chia sẻ thêm, khi có một khoản đầu tư vào các quốc gia dễ bị ảnh hưởng nhất như Ấn Độ, Pakistan, Peru và Trung Quốc, chúng ta có thể tìm giải pháp vượt qua hiện tượng thiên nhiên thảm khốc này và cứu thêm nhiều mạng sống thoát khỏi cảnh vỡ hồ sông băng.
