New York Times cho hay, trong chuyến thăm chiến trường cũ Khe Sanh, những người mà Chuck Searcy gặp trên cánh đồng rộng lớn, cằn cỗi là 2 cậu bé dẫn ông đến một quả rocket chưa nổ nằm bên một con mương. Một cậu bé đá vào quả bom cho đến khi Searcy kêu lên: “Đừng, hãy dừng lại!”. Khoảnh khắc đó diễn ra năm 1992.
“Đó là lần đầu tiên tôi gặp bom mìn, vật liệu chưa nổ. Tôi không hề biết rằng mình sẽ cống hiến cả cuộc đời để loại bỏ chúng” - cựu binh Mỹ hiện 79 tuổi nhớ lại.
Searcy từng đến Việt Nam năm 1968 trong vai trò nhà phân tích tình báo quân đội Mỹ. Sau đó, ông Searcy kết thúc thời gian phục vụ trong quân đội tại Đức. Trở về nhà ở Athens, bang Georgia, Mỹ năm 1970, ông đăng ký học tại Đại học Georgia, lấy bằng cử nhân về khoa học chính trị, gia nhập nhóm cựu binh Việt Nam chống chiến tranh.
Chuyến trở lại Việt Nam năm 1992 của ông Searcy cùng với một người bạn trong quân đội là “để xem đất nước thời bình trông như thế nào”.
“Chúng tôi rất bất ngờ trước sự chào đón nồng nhiệt của người dân Việt Nam. Họ dường như đã tha thứ cho chúng tôi về những đau thương khủng khiếp mà chúng tôi đã gây ra trong chiến tranh. Tôi nhận ra và rồi tôi muốn quay trở lại, tìm cách nào đó để giúp người dân Việt Nam vượt qua cuộc chiến bi thảm mà Mỹ đã gây ra” - ông chia sẻ trong hồi ký xuất bản năm 2022.
Cơ hội giúp đỡ đầu tiên đến với ông vào năm 1995, khi Quỹ Cựu chiến binh Mỹ tại Việt Nam yêu cầu ông thành lập một dự án nhân đạo giúp trẻ em khuyết tật, người tàn tật và những người tàn tật vì các bệnh khác.
Khi ông nghe được số người vẫn đang thiệt mạng vì bom mìn chưa nổ, ông Searcy nói: “Tôi há hốc mồm”. Và việc rà phá bom mìn đã trở thành sứ mệnh của ông. Ông cùng tham gia thành lập dự án Renew, có trụ sở tại Quảng Trị - khu vực bị ném bom nặng nề nhất ở Việt Nam. Từ năm 2001, dự án triển khai các đội rà phá bom mìn, dạy học sinh cách giữ an toàn, cung cấp chân tay giả và đào tạo nghề cho các nạn nhân.
Ông Searcy thường được hỏi điều gì thúc đẩy cam kết của ông với phúc lợi của Việt Nam thời hậu chiến. Ông nói rằng, đó là tinh thần trách nhiệm khi nỗ lực khắc phục những thiệt hại mà nước Mỹ gây ra. Cụm từ mà ông đặc biệt yêu thích là chỉ thị của Thủy quân lục chiến liên quan đến việc dọn sạch vỏ đạn kim loại đã qua sử dụng trên trường bắn: “Dọn sạch vỏ đạn của bạn”.
Ông Searcy, theo cả nghĩa bóng và nghĩa đen, đang dọn số vũ khí chết người mà người Mỹ để lại trên khắp Việt Nam.
Được biết, gần 8 triệu tấn bom mìn đã được thả xuống Việt Nam từ năm 1965 đến năm 1975. Những quả bom không nổ ước tính khiến 100.000 người chết và bị thương kể từ khi chiến tranh kết thúc.
Kể từ khi dự án Renew hoạt động với sự hợp tác của Tổ chức Viện trợ Nhân dân Na Uy, số vụ tai nạn ở Quảng Trị đã giảm từ hơn 70 vụ mỗi năm xuống còn 0 vào năm 2019. Cùng với sự tham gia của người Na Uy, dự án Renew tuyển dụng 180 nhân sự rà phá bom mìn.
Mục tiêu của dự án là đưa vấn đề bom mìn chưa nổ vào tầm kiểm soát, để mọi người có thể tiếp tục cuộc sống bình thường không còn lo sợ. Nhưng ông Searcy cho biết, mỗi ngày, những người rà phá bom mìn vẫn nhận được 2, 3 hoặc 4 báo cáo về vật liệu chưa nổ mới phát hiện. Trong 3 năm qua, 2 người đã thiệt mạng ở Quảng Trị.
Ngoài ra, lũ lụt hằng năm khiến mặt đất bị dịch chuyển, khiến việc tuyên bố chắc chắn khu vực nào đã được dọn sạch bom mìn là điều không thể.
Ông Searcy đã trở thành một nhân vật quen thuộc trong cộng đồng người nước ngoài ở Hà Nội. Năm 2003, ông được trao tặng Huân chương Hữu nghị Quốc gia Việt Nam.
Ông chia sẻ, trong 2 thập kỷ hoạt động của dự án Renew, 815.000 quả bom các loại đã được kích nổ hoặc vô hiệu hóa, gồm bom thả từ trên không, bom chùm, đạn pháo, bẫy mìn, lựu đạn và đạn súng cối. “Hãy hình dung mà xem, tới 815.000. Ôi Chúa ơi” - ông nói.
