Nhận định của Thứ trưởng Hiệp rất nhanh, quyết đoán. Tất nhiên, ông Hiệp có cơ sở bởi không chỉ vì đã đích thân khảo sát thực địa, mà còn bằng kinh nghiệm, kiến thức của kỹ sư trường ĐH Thủy lợi, chuyên quản lý lĩnh vực xây dựng cơ bản, thủy lợi, phòng chống thiên tai của Bộ NNPTNT.
Tuy vậy, nhận định của ông Hiệp vẫn "rất lạ", hiếm và gây chú ý. Bởi lâu nay, tại hầu hết các sự cố ngập lụt, sạt lở đất, nứt đập hay hư hỏng đường giao thông... thì lập tức nghe các địa phương, nhà đầu tư, ban quản lý dự án báo cáo, nguyên nhân là do... mưa lớn.
Như cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây Sau vừa mới đưa vào sử dụng 3 tháng thì nay đã bị ngập sâu 0,7m, kéo dài cả 100m - đoạn qua xã Sông Phan, huyện Hàm Tân, Bình Thuận. Nhưng khi báo cáo Bộ Giao thông Vận tải liên quan đến sự cố này, chủ đầu tư dự án cho rằng nguyên nhân ngập lụt là do... nước sông Phan dâng cao.
Nguyên nhân này rất quen, từng xảy ra tương tự khi QL1A - đoạn qua Phú Yên, Bình Định bị hư hỏng nghiêm trọng, phải ban bố tình huống khẩn cấp thiên tai trong mùa mưa năm 2022.
Lũ lụt gây ngập đô thị, nứt hồ chứa nước, đường giao thông hư hỏng, đứt gãy, sụt trượt... xảy ra mùa mưa thì thông thường "ông trời" phải gánh chịu trách nhiệm vì gây "mưa cực đoan", "mưa lớn kỷ lục", "mưa to kéo dài"... Trừ một số sự cố nghiêm trọng, có người tử vong thì mới bị điều tra kỹ.
Sự cố sạt bờ taluy công trình đang xây dựng ở phường 10, Đà Lạt (Lâm Đồng), vùi lấp 6 người, làm tử vong 2 công nhân cuối tháng 6, hay sạt trượt trên đèo Bảo Lộc mới đây thì báo cáo ban đầu của Lâm Đồng là do mưa quá lớn, kéo dài, cộng với một số nguyên nhân khác. Lần này, mưa ngập TP Gia Nghĩa, đe dọa vỡ hồ thủy lợi, đứt gãy cả Quốc lộ 14... thì báo cáo ban đầu của Đắk Nông cũng cho là... do mưa lớn, kéo dài.
Vì vậy, nhận định chắc nịch của Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đã gây bất ngờ với chính quyền, ngỡ ngàng với dân chúng, dư luận.
Theo ông Hiệp, tình trạng sạt lở đất ở Hồ thuỷ lợi Đông Thanh (Lâm Đồng) không phải nguyên nhân chính là mưa nhiều. Tại Đắk Nông, ông Hiệp khẳng định hiện tượng đứt gãy, nứt bờ đập ở hồ Đắk N'ting là do sạt trượt; sụt lún ở Quốc lộ 14 là vì nước ngầm... Nguyên nhân sâu xa là do mất rừng. Đó cũng là đánh giá của các nhà chuyên môn, các chuyên gia địa chất, thủy lợi trong đoàn công tác.
Có thể lãnh đạo các địa phương, chủ đầu tư những dự án biết rõ nguyên nhân của các sự cố hư hỏng hạ tầng sau mưa lũ, nhưng vì sợ trách nhiệm nên "đổ lỗi" cho thiên nhiên, cho ông trời. Có thể họ né tránh được trách nhiệm trực tiếp, trước mắt, nhưng thông tin sai, sẽ gây hậu quả nghiêm trọng, lâu dài hơn.
Vì vậy, nhận định nhanh, quyết đoán, thuyết phục của Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đã được người dân rất đồng tình, tin tưởng.
Đánh giá đúng bản chất, nguyên nhân của sự cố thiên tai, hiện tượng thời tiết thì mới có giải pháp xử lý kịp thời, hữu hiệu. Nhận định chính xác không chỉ giúp đưa ra các ứng xử hiệu quả trong tình huống khẩn cấp, mà còn giúp tìm được các giải pháp lâu dài cho chính quyền, người dân của địa phương. Nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thời tiết ngày càng cực đoan.
