Từ mà EVN dùng là “điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân”. Nhưng về bản chất, đó là việc “tăng giá điện”. Bởi trong lịch sử, giá điện chưa bao giờ giảm cả.
Theo EVN, tổng chi phí sản xuất kinh doanh điện các năm 2021 là 419.031 tỉ đồng; năm 2022 là 493.265 tỉ đồng. Giá thành sản xuất kinh doanh điện tương ứng: năm 2021 là 1.859,90 đồng/kWh (tăng 1,84% so với năm 2020) và năm 2022 là 2.032,26 đồng /kWh (tăng 9,27% so với năm 2021).
Trong khi đó, giá bán điện thương phẩm bình quân thực hiện năm 2022 là 1.882,73 đồng/kWh, tăng 1,46% so với năm 2021.
Với giá thành và giá bán này, EVN năm 2022 đã lỗ 36.294,15 tỉ đồng. Trừ hơn 10.000 tỉ thu nhập từ các hoạt động khác, tổng lỗ 2022 còn 26.235,78 tỉ đồng.
Theo EVN, nếu chưa được điều chỉnh giá điện, Tập đoàn này năm nay dự kiến tiếp tục lỗ 71.620 tỉ đồng nữa.
Chi phí tăng cao: Giá than gấp 3 lần, có thời điểm gấp 4-5 lần; Giá khí đốt và giá dầu tăng gấp đôi. Trong khi giá bán giữ nguyên suốt 4 năm. “Bài toán” của EVN khá là đơn giản. Đơn giản cho đến cái đáp số “tăng giá” nữa.
Nhưng cái đáp số tăng giá ấy lại không đơn giản với người dân, với doanh nghiệp, với nền kinh tế.
Từ đầu năm, Thủ tướng Chính phủ đã 2 lần công khai quan điểm về giá điện.
Rằng: GDP bình quân đầu người của Việt Nam chỉ có hơn 4.000 USD/năm, không thể sánh với các quốc gia đang phát triển có thu nhập 50.000 - 60.000 USD/năm. Nên chi phí sản xuất đầu vào phải phù hợp, giá cả phải phù hợp.
Và rằng: Giá điện của Việt Nam không thể giống nước phát triển. Giá điện quá cao thì người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế không chịu được.
Đúng là có nhiều bất cập, mà những con số lỗ khủng của EVN chính là minh chứng, khi chúng ta “giữ giá” suốt 4 năm một loại hàng hoá đầu vào của nền kinh tế.
Nhưng tăng thế nào, ở mức độ nào, vào thời điểm nào thì cần phải tính toán.
Lương cơ sở đến 1.7.2023 mới được điều chỉnh. Thực chất là bù giá cho những lần hoãn tăng lương. Giá dịch vụ y tế, giáo dục... những loại hàng hoá “thiết yếu của thiết yếu” cũng rục rịch tăng.
Vì thế, nói như Thủ tướng, bài toán lợi ích cần tính toán, suy nghĩ thấu đáo trên tinh thần “hài hoà lợi ích, khó khăn và rủi ro chia sẻ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, tránh điều hành "giật cục" để cân bằng giữa lạm phát và tăng trưởng.
Chắc không thừa khi nói một sự thật, rằng: Nếu giá điện, đầu vào của sản xuất - mà tăng thì rồi cái gì cũng tăng.
