Tô Hoài được biết đến là một trong những nhà văn hiện đại của Việt Nam. Ông để lại một di sản văn học phong phú, đa dạng, được bạn đọc nhiều thế hệ yêu mến.
Chỉ riêng trong lĩnh vực viết cho thiếu nhi, có thể nói, Tô Hoài là một nhà văn hàng đầu của văn chương Việt Nam. Trên hành trình hơn 70 năm cầm bút, ông đã dành cho tuổi thơ trẻ em những “quà tặng” đặc sắc.
“Mực tàu giấy bản” là tập truyện sinh hoạt với nhân vật chính là trẻ em, đời sống và thế giới tinh thần của trẻ em. Sau gần một thế kỷ, đọc lại, những trang miêu tả chân thực, chi tiết giàu hình ảnh của nhà văn Tô Hoài là những tài liệu xác tín cho độc giả muốn tìm hiểu về đời sống trẻ em, về giáo dục truyền thống của Việt Nam một thời tuy chưa xa nhưng đã nhòe nét.
Được xem là nhà văn tả chân, đời sống sinh hoạt, hiện thực xã hội, con người nói chung và nhân vật trẻ em nói riêng là chủ thể sáng tác thường xuyên của Tô Hoài.
Truyện “Mực Tàu giấy bản” kể về Cang - một cậu bé thôn quê nhút nhát, suốt ngày quanh quẩn “chơi nhễu” với đám ngan, gà, chó, vịt chính thức đóng sách, sắm sửa bút nghiên sang thầy đồ “ăn mày lấy đôi ba chữ thánh hiền”. Tuy nhiên, mọi chuyện không suôn sẻ như gia đình cậu mong đợi.
Biết bao chuyện dở khóc dở cười đã xảy ra ở lớp học của thầy đồ Biền. Nhà văn Tô Hoài ghi lại thế giới ấy bằng những chi tiết đắt giá chỉ trong vài chục trang truyện “Mực tàu giấy bản”, cậu học trò Cang hiện lên sống động như trong một bộ phim tài liệu về phong tục tập quán.
Từ cách ăn mặc, cách nói năng, các lễ nghi cho thấy cách vận hành một lớp học của thầy đồ làng, tiêu biểu cho hàng nghìn lớp học kiểu như vậy ở mỗi làng quê Việt.
Ngoài lớp học của thầy đồ, độc giả được nhà văn Tô Hoài cho ghé mắt quan sát các lớp học thời Tây trên phố, lớp học Truyền bá chữ Quốc ngữ tổ chức buổi tối tại đình làng.
“Nhất quỷ nhì ma thứ ba học trò” không phải chỉ đúng với học sinh thời nay, cứ đọc “Ghẻ đặc biệt”, “Nói về cái đầu tôi”… sẽ thấy không thiếu trò gì, từ đặt biệt hiệu, rủ nhau trốn học, ăn dỗ quà, đánh đáo ăn tiền…
Theo đó, “Mực tàu giấy bản” được ra mắt bạn đọc đúng vào dịp kỷ niệm 10 năm ngày mất của nhà văn Tô Hoài là một minh chứng cho thấy di sản văn học của nhà văn Tô Hoài vẫn sáng lên bằng chính giá trị cho hôm nay và mai sau.
