Thiêng liêng và rộn ràng lễ hội cầu ngư
Sớm tinh mơ mùng 3 tết, những lão ngư trong ban tế tự vạn chài Thạch By và nhiều ngư dân xã Phổ Thạnh (huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) tề tựu rất đông tại lăng thờ thần Nam Hải (thờ cúng những loại cá to lớn được cư dân ven biển tin tưởng là vị thần cứu giúp ngư dân khi gặp cuồng phong trên biển). Mâm cỗ được thành kính dâng lên ban thờ, hương trầm thơm ngát thoảng bay theo gió xuân se lạnh.
Ông Lê Ơi – Trưởng ban tế tự vạn chài lầm rầm khấn nguyện cầu mong cho sóng yên, biển lặng, ngư dân đánh bắt được nhiều cá tôm, lẫn với tiếng chuông ngân nga trong sương sớm. Sau đó, ông Ơi cùng với các bậc cao niên trong vạn chài sang thắp hương khấn cầu Thiên Y A Na tại ngôi miếu nằm ở phía đông cửa biển Sa Huỳnh.
“Có thờ có thiêng, có kiêng có lành. Bao đời, ngư dân vạn chài bám biển mưu sinh, biển hào phóng cho con cá, con tôm, nuôi nấng bao người nên giờ mở biển với dân chài ở đâu cũng thiêng liêng cả. Ai cũng cầu mong cho biển yên, gió thuận, cho tôm cá đầy khoang…” – ông Ơi nói với giọng thành kính.
Khi ban tế tự thành kính dâng hương khấn nguyện thì đông đảo người dân nô nức tập trung tại khu đất trống phía tây cửa biển Sa Huỳnh để tham dự lễ hội cầu ngư. Đây là lễ hội truyền thống của người dân địa phương được tổ chức từ hàng trăm năm qua. Họ diện những bộ quần áo mới, gương mặt rạng ngời niềm vui, tay bắt chặt tay, cầu chúc cho nhau những điều tốt đẹp trong năm mới.
 |
| Biểu diễn hoạt cảnh mô phỏng cuộc sống của cư dân miền biển |
Nhiều người con sinh sống phương xa cũng tranh thủ trở về quê đón tết cùng gia đình và tham dự lễ hội. Anh Huỳnh Văn Minh sinh sống và làm việc tại TP Hồ Chí Minh tâm sự: “Tôi được sinh ra tại nơi đây nên thuở nhỏ thường cùng với người thân đến xem lễ. Giờ khá bận rộn nhưng tôi vẫn cố gắng sắp xếp công việc đưa vợ con về quê đón tết và xem lễ hội…”.
Đội múa hát sắc bùa của xã mang đến lễ hội những lời ca mượt mà cùng những điệu múa uyển chuyển làm mê đắm lòng người. Nội dung của những bài hát mong muốn biển yên, sóng lặn, ngư dân đánh bắt được nhiều cá tôm và nhắn nhủ ngư dân đoàn kết, tương trợ lẫn nhau mỗi khi vươn khơi đánh bắt. Tiếp đến là màn biểu diễn của đội hò bả trạo, mô phỏng theo những động tác của ngư dân khi đang đánh bắt trên biển: chèo thuyền, buông và kéo lưới… Những hoạt cảnh đón tàu thuyền vào bến, thu mua hải sản như đoạn phim ghi lại hình ảnh cuộc sống của cư dân miền biển. Đoàn múa lân cũng góp thêm phần náo nhiệt với những màn trình diễn ngoạn mục…
 |
| Đội hò bả trạo trình diễn tại lễ hội |
Nguyện ước đầu xuân
Phổ Thạnh hiện là địa phương có đội tàu cá hùng hậu nhất tỉnh Quảng Ngãi với 954 chiếc, tổng công suất trên 185.000CV. Trong đó, có trên 600 tàu cá với công suất từ 90CV trở lên tham gia đánh bắt trên các vùng biển xa, chủ yếu là ở Vịnh Bắc Bộ cùng với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Trong năm 2014, ngư dân trong xã đã khai thác được trên 41.000 tấn hải sản, là nguồn thu chủ yếu nuôi sống người dân ở địa phương.
Trong những năm qua, ngư dân trong xã rất phấn khởi vì hàng nghìn lượt tàu cá được hỗ trợ kinh phí theo quyết định 48 của Chính phủ. Tỉnh Quảng Ngãi cũng đã tiến hành nạo vét, thông luồng cửa biển Sa Huỳnh nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho tàu thuyền vươn khơi và cập bến; nhiều ngư dân trong xã cũng đã được vay vốn ưu đãi theo nghị định 67 của Chính phủ.
 |
| Đông đảo người dân đến xem lễ hội và cổ vũ tàu cá ra khơi |
Ngư dân Đặng Năng – Trưởng ban tổ chức lễ hội phấn khởi nói: “Cửa biển Sa Huỳnh đã thông thoáng, tàu cá có công suất 200CV ra vào an toàn, không còn sợ mắc cạn như trước. Tuy vậy, chúng tôi vẫn mong muốn nhà nước đầu tư nạo vét luồng lạch dẫn ra cửa biển để những tàu cá có công suất lớn hơn về neo đậu tại cảng cá Sa Huỳnh vì bây giờ nhiều ngư dân đóng mới tàu cá to lắm”.
Ngư dân Võ Hải, chủ tàu cá QNg 44218TS, bộc bạch: “Tôi cùng với các bạn chài mong muốn sóng yên, biển lặng và đánh bắt được nhiều cá, nhất là ngay trong sáng mùng 3 tết để lấy may mắn cho cả năm. Tôi cũng cầu mong cho bà con ngư dân gặp được nhiều thuận lợi khi vươn khơi đánh bắt trên biển…”.
Ngư dân Phan Hiển – Chi hội trưởng nghề cá xã Phổ Thạnh mong muốn: “Bên cạnh việc giúp đỡ ngư dân vươn khơi bám biển, các cơ quan chức năng cần có biện pháp ngăn chặn tàu thuyền nước ngoài xua đuổi, bắt giữ trái phép tàu cá của ngư dân Việt Nam. Trong thời gian qua, ngư dân trong xã rất bức xúc vì nhiều tàu cá bị phía Trung Quốc bắt giữ khi đang đánh bắt trên vùng biển Việt Nam. Dù vậy, ngư dân chúng tôi vẫn nhất quyết bám biển vì đây là ngư trường truyền thống đối với nhiều thế hệ ngư dân ở Sa Huỳnh”.
Buông lưới đầu năm
Nhờ sự giúp đỡ của người bạn, tôi cùng với hai đồng nghiệp công tác tại Bộ Chỉ huy Biên phòng và Công an tỉnh Quảng Ngãi được lên tàu cá QNg – 44218TS của ngư dân Võ Hải xuất hành ra biển đánh bắt ngay sau lễ hội cầu ngư. Chiếc tàu cá với công suất 39CV do anh Hải làm thuyền trưởng cùng với 8 bạn chài hành nghề lưới vây rút trên vùng biển Quảng Ngãi, cách bờ từ 15 – 20 hải lý.
 |
| Chiếc tàu cá đưa tôi cùng với 2 đồng nghiệp ra biển sau lễ xuất hành |
Trong những năm qua, chiếc tàu cá đã đem lại cho anh cùng với bạn chài khoản thu nhập khá so với những ngư dân khác. Vì vậy, cả hai năm liền, tàu của anh được vạn chài tin tưởng cử dẫn đầu đoàn tàu cá xuất hành ra biển. Trên cabin tàu, anh cùng với bạn chài trang trọng đặt tấm ảnh Bác Hồ cỡ lớn. Hình ảnh Bác vận quân phục với gương mặt hiền từ nhưng nghiêm nghị nhìn về phía biển khiến chúng tôi vững lòng ra khơi.
Đúng 9h15, tiếng trống phát hiệu lệnh thúc giục rộn rã xen lẫn với tiếng loa thông báo xuất hành. Anh Hải nhấn ga, chiếc tàu cá tăng tốc đưa chúng tôi cùng với các ngư dân rẽ sóng lao về phía biển giữa tiếng trống và tiếng hò reo cổ vũ của đông đảo người dân đứng chen kín trên bờ.
 |
| Thuyền trưởng Võ Hải điều khiển tàu dò tìm luồng cá |
Sau khi ra khỏi cửa biển Sa Huỳnh, thuyền trưởng Võ Hải “vuốt” vô lăng khá điệu nghệ điều khiển con tàu lượn vòng tròn vẫy chào tạm biệt đất liền cùng với mong muốn cầu tài lộc cho cả năm. Cờ Tổ quốc và nhiều loại cờ, phướng tung bay trước gió. Hàng chục tàu cá của ngư dân tiếp nối lướt sóng vươn khơi. Từng chùm bong bóng đủ màu sắc được thả tung bay giữa trời. Xóm làng, núi đồi mờ dần trong nắng hanh vàng, những con sóng vỗ vào thân tàu tung bọt nước trắng xóa, biển in nền trời xanh thẳm. Những đàn cá chuồn lướt bay trên sóng khoe lớp vảy trắng bạc lấp lóa dưới nắng xuân.
Anh Hải mở máy dò cá và bẻ lái, con tàu thẳng tiến về vùng biển phía Nam, giữa mênh mông sóng nước. Qua máy bộ đàm, anh dò hỏi thông tin luồng cá và chúc tết những bạn chài đang đánh bắt trên biển. Tôi chập chững bước dọc trên boong tàu, lòng nôn nao nhớ đất liền, dù chỉ mới cách xa hơn 1 giờ trước đó. Biết tôi đang bị say sóng, một ngư dân mỉm cười, ân cần nắm tay dắt vào cabin để tránh gió. “Lần đầu đi biển, ai cũng bị say như thế cả. Chú nằm nghỉ một lát rồi sẽ khỏe lại ngay thôi mà” – anh động viên.
 |
| Buông lưới trên biển |
Trong giấc mơ chập chờn, tôi chợt tỉnh người khi nghe tiếng hô to của thuyền trưởng Hải: “Cá cơm mồm, buông lưới”. Anh đánh tay lái cho tàu lượn vòng tròn trên biển để khép kín mẻ lưới dài gần 500m với chiều sâu gần 40m. Chiếc thúng chai được thả vội xuống nước bềnh bồng bên cạnh thân tàu. Ngư dân Võ Văn Thanh vội nhảy xuống thúng rồi lần dò theo lưới, những chiếc phao trắng tinh cứ ẩn hiện sau những con sóng xanh đang nô đùa, vờn đuổi nhau dưới nắng vàng.
Trên biển giờ khá nhộn nhịp với nhiều tàu cá đang vội vã buông và kéo lưới. Những ngư dân đi cùng vội vã thu lưới và cho chúng tôi biết rằng, hiện tàu đang đánh bắt trên vùng biển Tam Quan (huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định). Mọi người hồ hởi khi mẻ lưới đầu năm thu được hơn 40kg cá cơm mồm, đặc sản của biển với giá thu mua khá cao, thường được xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc. Anh Hải nhẩm tính được khoảng 3 triệu đồng. “Như vậy là ngay trong ngày ra quân đầu năm đã thu được thắng lợi. Nếu thả lưới từ giờ đến tối cũng thu được khoản kha khá. Nhưng thôi, để chúng tôi đưa các anh vào đất liền rồi ngày mai sẽ trở ra đánh tiếp” – anh nói.
 |
| Những ngư dân kéo mẻ lưới đầu năm |
 |
| Hải sản đánh bắt trong ngày đầu năm |
