Xảy ra buôn lậu nghiêm trọng, lãnh đạo địa phương chịu trách nhiệm
Theo số liệu của Ban chỉ đạo 389 quốc gia, kể từ khi thực hiện chỉ thị số 30 ngày 30.9.2014 và Quyết định số 2371/QĐ-TTg ngày 26.12.2014 của Thủ tướng Chính phủ đến nay, lực lượng chức năng tại 6 địa phương trọng điểm phía Nam (Đồng Tháp, Long An, An Giang, Tây Ninh, Cần Thơ và TPHCM), đã phát hiện, bắt giữ và xử lý hơn 15.300 vụ, tịch thu gần 14 triệu bao thuốc lá lậu, khởi tố hình sự 372 vụ với 471 đối tượng. Do lực lượng chức năng tăng cường đánh mạnh vào các đường dây buôn lậu nên tình hình có lắng xuống một thời gian nhưng gần đây lại diễn biến phức tạp. Nguyên nhân được các đại biểu nêu ra là lợi nhuận từ buôn lậu thuốc lá rất lớn (mỗi bao thuốc lá hiệu Hero chênh lệch từ 8000-10.000 đồng/bao, Jet từ 10.000 – 12.000 đồng/bao, Esse từ 3.500 đến 4.000 đồng/ bao) nên các đối tượng vẫn ráo riết hoạt động bằng nhiều thủ đoạn tinh vi.
Theo Hiệp hội thuốc lá Việt Nam, thuốc lá lậu đang chiếm lĩnh 20% thị phần, thị trường tiêu thụ chủ yếu là ở các thành phố lớn như TPHCM, Hà Nội. Do không in cảnh báo sức khỏe lên bao bì, không bị áp các loại thuế nên giá thành thuốc lá lậu rất rẻ, trở thành mặt hàng lý tưởng các đối tượng buôn lậu dùng mọi cách tuồn vào thị trường nội địa để kiếm siêu lợi nhuận.
Nhiều ý kiến cho rằng, việc triệt phá các đường dây buôn bán thuốc lậu thời gian gần đây mới chỉ đánh trúng chứ chưa đánh chính xác vào đối tượng. Đa phần các vụ bắt giữ đều là bắt các đối tượng “chân rết” hoặc người chở thuốc lá lậu bằng xe máy, hay còn gọi là “nài”. Trong khi đó các đối tượng đầu nậu, chủ mưu lại đang tiếp tục hoạt động dưới nhiều vỏ bọc khác nhau.
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình cũng cho rằng, việc chống buôn lậu thuốc lá lậu chưa đạt được những mục tiêu như trong Chỉ thị 30 là do nhiều nguyên nhân, trong đó có một số địa phương, đơn vị chưa coi trọng công tác này. Thậm chí, có tình trạng bỏ qua, làm lơ cho nạn buôn lậu hoành hành trên các tuyến biên giới.
Để đẩy mạnh hơn nữa công tác quan trọng này, Phó Thủ tướng chỉ đạo, ngoài việc nâng cao hơn nữa quyết tâm chính trị, Chính phủ sẽ gắn chặt trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị. Địa phương nào để xảy ra buôn lậu nghiêm trọng thì người đứng đầu sẽ phải chịu trách nhiệm với cấp trên, với Chính phủ.
Ngoài ra, để diệt tận gốc tình trạng buôn lậu thuốc lá, theo Phó Thủ tướng
Trương Hòa Bình, các cơ quan chức năng cần phải nâng cao nhận thức thông qua các kênh tuyên truyền, tích cực vận động người dân, tạo công ăn việc làm, tạo nguồn thu nhập bền vững và lâu dài cho đồng bào dân tộc thiểu số. “Tại sao chúng ta không biến khu vực biên mậu từ nơi lưu thông hàng lậu thành một khu vực phát triển kinh tế sôi động giúp bà con nhân dân ở đây thoát nghèo bằng những nghề nghiệp để kiếm thu nhập hợp pháp và chính đáng” – Phó Thủ tướng gợi mở.
 |
| Thuốc lậu lậu được ngụy trang trang xe hơi sang trọng bị Công an TPHCM bắt giữ. Ảnh: Trường Sơn. |
Những khúc mắc với đề xuất tái xuất thuốc lá lậu bị bắt
Một vấn đề được nhiều ý kiến phản ánh là việc xử lý tang vật của những vụ buôn thuốc lá lậu. Tỉnh Long An đề xuất tái xuất thuốc lá lậu còn chất lượng để hạn chế việc tiêu hủy gây ô nhiễm môi trường, tránh lãng phí….Số tiền tái xuất thuốc lá thu được hỗ trợ cho lực lượng trực tiếp chống buôn lậu.
Tuy nhiên, đại diện Bộ Tư pháp lại chỉ ra việc tái xuất thuốc lá tang vật trong các vụ buôn lậu sẽ gặp rất nhiều khó khăn vì đa phần các loại thuốc lá này không có in cảnh báo lên bao bì như các sản phẩm trong nước. Nếu xuất sang thị trường khác (không có chung đường biên giới với nước ta) thì sẽ vi phạm Công ước mà Việt Nam đã tham gia. Chưa kể, việc thu gom, giám định, lưu trữ và vận chuyển các mặt hàng này đòi hỏi rất lớn về nhân lực, kinh phí, cơ sở hạ tầng.
Trong thực tế, lượng thuốc lá bị bắt giữ có rất nhiều chủng loại khác nhau, có nhiều loại giá thành rất rẻ, nếu tái xuất thì số tiền thu lại chưa đủ bù chi phí thu gom, bảo quản, vận chuyển. Chưa kể, lượng thuốc lá bắt giữ tại nhiều địa phương rất ít, rải rác thành nhiều đợt, không có kho bảo quản nên hầu như bị hư hỏng trước khi các đơn vị thu gom để tái xuất. Điều này khiến các đơn vụ thu gom không tiến hành thu mua; hoặc thu mua số lượng rất ít so với số bắt được nên số không tái xuất được địa phương không có kinh phí để tiêu hủy.
 |
| Tang vật một vụ buôn lậu thuốc lá hiệu Jet bị lực lượng chức năng bắt giữ khi thẩm thấu vào nội địa. Ảnh: Trường Sơn |
Theo Công ước Khung của Tổ chức Y tế thế giới về kiểm soát thuốc lá yêu cầu các nước thành viên “tiến hành các bước thích hợp để đảm bảo rằng tất cả các phương tiện sản xuất, thuốc lá giả, thuốc lá nhái nhãn mác và các sản phẩm thuốc lá bị tịch thu được tiêu hủy, sử dụng các phương pháp tiêu hủy không ảnh hưởng đến môi trường ở những nơi có thể, hoặc hủy bỏ theo đúng luật pháp trong nước”. Còn theo khoản 4, 5 Điều 26 Luật phòng chống tác hại thuốc lá quy định: “Tịch thu, tiêu hủy thuốc lá giả” và “Việc xử lý đối với thuốc lá nhập lậu được thực hiện theo quy định của Chính phủ”. Theo quy định tại khoản 1 Điều 32 Nghị định số 67/2013/NĐ-CP ngày 27.6.2013 về kinh doanh thuốc lá quy định “Thuốc lá giả, thuốc lá không đảm bảo chất lượng theo quy định đều bị tịch thu để tiêu hủy. Thuốc lá lậu bị tịch thu và xử lý theo quy định của Thủ tướng”.
Với tinh thần của các quy định pháp lý trên thì thuốc lá giả và thuốc lá không đảm bảo chất lượng phải tiêu hủy 100%. Thuốc lá nhập lậu bị tịch thu nhưng chất lượng còn đảm bảo thì việc có tái xuất hay không thuộc thẩm quyền quyết định của Thủ tướng, miễn sao không trái với Công ước Khung của Tổ chức Y tế thế giới và các quy định hiện hành.
Kết luận vấn đề này, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình đề nghị các địa phương, ban ngành cần nghiên cứu các phương án đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Trong đó, Bộ Tư pháp được giao tham khảo ý kiến với Bộ Công an, Bộ Công thuơng, Tòa án và VKSND…đánh giá về mặt pháp lý và tính khả thi của việc tái xuất thuốc lá bị tịch thu để báo cáo với Thủ tướng Chính phủ. Việc nghiên cứu trên tinh thần không vi phạm Công ước, còn nếu vi phạm thì dứt khoát không làm. Trước mắt, thì việc tiêu hủy thuốc lá lậu sẽ được tiếp tục.
