Chúng tôi đã có trao đổi với luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law firm về vấn đề này.
Theo luật sư Tú, quy định của Ngân hàng Nhà nước việc sản xuất, lưu thông các loại tiền ảo làm phương tiện thanh toán là hành vi bị cấm tại Việt Nam, hoàn toàn chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào điều chỉnh các vấn đề liên quan đến tiền ảo. Vì vậy việc huy động vốn bằng tiền ảo cũng là hành vi bị cấm theo quy định.
Vụ việc xảy ra tại TPHCM vừa qua, trên góc độ dân sự: Những người tham gia góp vốn có thể đòi lại tiền của mình thông qua việc khởi kiện tại tòa án, yêu cầu tuyên hợp đồng vô hiệu do vi phạm điều cấm của pháp luật theo quy định tại Điều 123 (BLDS 2015).
Tuy nhiên, cũng phải nói thêm rằng sẽ khó xử lý khi hợp đồng hai bên ký kết lại “lách luật” không đưa việc đầu tư “tiền ảo” vào hợp đồng, mà thay đổi bằng một đối tượng khác phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam. Lúc này, nhà đầu tư có thể kiện yêu cầu thực hiện nghĩa vụ trả tiền thưởng theo hợp đồng hai bên đã ký kết.
Mặc dù vậy, trên thực tế, với hàng nghìn nạn nhân như trong vụ án này thì việc những người tham gia góp vốn có thể đòi lại tiền đã góp của mình sẽ rất khó khăn.
Theo luật sư, qua các vụ lừa đảo trong hoạt động kinh doanh đa cấp đã bị phát hiện ở Việt Nam, chúng ta đều hiểu rằng, các vụ án về kinh doanh đa cấp ở Việt Nam đều có đặc điểm chung là nạn nhân thông thường cũng chính là người có hành vi đồng phạm.
Họ bị lôi kéo vào đường dây đa cấp, chính họ lại lôi kéo người khác vào đường dây này. Vụ huy động vốn bằng tiền ảo này cũng thế, đối chiếu quy định của pháp luật thì hành vi của họ có dấu hiệu của tội phạm. Tuy nhiên, rất khó để xử lý những trường hợp này, bởi số lượng thành phần này rất đông và bản thân họ cũng là nạn nhân, bị thiệt hại.
Đối với các vụ án liên quan đến việc huy động vốn trái phép, cơ quan điều tra sẽ căn cứ vào các tình tiết vụ án, nếu hành vi có dấu hiệu phạm tội, tùy từng trường hợp cơ quan điều tra sẽ tiến hành khởi tố vụ án và khởi tố bị can đối với các đối tượng trong công ty về hành vi "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản", “Tội sử dụng mạng máy tính, mạng thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản”. Khung xử phạt sẽ tùy thuộc vào tính chất mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội.
Luật sư Trương Anh Tú phân tích, trên thực tế, một doanh nghiệp, tổ chức hoạt động chịu sự điều chỉnh, quản lý của rất nhiều cơ quan Nhà nước có thẩm quyền từ UBND đến các cơ quan chuyên môn, cơ quan thanh tra… Chính vì vậy, nếu xét trách nhiệm cơ quan quản lý thì đó là tổng thể trách nhiệm của rất nhiều cơ quan.
"Chúng ta có thể xây dựng khung pháp lý để điều chỉnh chung cho các hoạt động như game online hay các hoạt động công nghệ thông tin nhưng không thể thừa nhận pháp lý đối với tiền ảo.
Chỉ có duy nhất “đồng Việt Nam” được thừa nhận và lưu thông với chức năng là công cụ thanh toán tại Việt Nam, kể cả trên đời sống thực tế và hay trên hoạt động công nghệ thông tin", luật sư nêu quan điểm, đồng thời cho hay, các loại “tiền ảo” như bitcoin mang danh “tiền ảo” nhưng đều phải dùng tiền để chuyển đổi, mua bán, rất dễ xảy ra các vụ việc lừa đảo, qua mắt người tiêu dùng.
