Bức xúc và lo lắng
Ngày 12.3, phóng viên Lao Động & Đời Sống có mặt tại xã Châu Quang - một xã vùng hạ du của hồ chứa bùn thiếc do Xí nghiệp thiếc Suối Bắc khai thác (thuộc Cty Kim loại màu Nghệ Tĩnh) bị vỡ hôm 9.3, ghi nhận dòng suối Nậm Huống chảy từ thượng nguồn về, nước vẫn còn đục ngầu. Anh Nguyễn Văn Hương (38 tuổi, ở xóm Đồng Lúm, xã Châu Quang) nhà cạnh suối Nậm Huống, nói “Chiều hôm 9.3, tôi ở nhà thì nghe trẻ con nói cá chết trắng suối ra mà bắt. Khi ra đúng là lần đầu tiên tui thấy cá chết trôi về nhiều như thế với đủ loại nhỏ, to khác nhau. Mọi người nghĩ rằng nguồn nước đục ngầu chảy về lớn như thế thì chắc chắn vỡ hồ chứa bùn khai thác thiếc trên núi nên đã bảo nhau không ăn cá chết vì sợ ngộ độc”.
Còn chị Lô Thị Dậu (36 tuổi, trú bản Quang Hương) buồn bã ngồi bên ao cá nuôi đã chết hết từ vài ngày trước, kể: “Trưa hôm 9.3 thấy cá nổi lên nhiều, nghĩ cá lên ăn bình thường nên không để ý. Đến tối thì cá bắt đầu chết và sang sáng hôm sau thì đã chết trắng hồ”. Theo chị Dậu, không chỉ ao cá của gia đình mà nhiều hộ khác nuôi cá dọc con suối này cũng có cá bị chết. “Giờ người dân muốn biết nguyên nhân vì sao cá chết. Nếu cá chết vì nhiễm độc từ nước do vỡ hồ chứa bùn thiếc trên núi về thì họ phải đền cho mình” - chị Dậu bức xúc, nói.
Trong khi đó, anh Lô Hải Dương (37 tuổi, trú bản Quang Hương) - cho biết: “Cá chết thiệt hại kinh tế đã đành. Giờ mọi người còn lo nhiễm độc từ suối thấm vào giếng nước ăn thì nguy hiểm lắm!”. Theo ông Lô Đại Bằng - Trưởng bản Quang Hương - bản có khoảng 50 hộ nuôi cá ao, nhưng từ sau ngày 9.3 thì có 12 hộ nuôi cá bị chết do lấy nước từ suối vào ao; những hộ còn lại không lấy nước từ suối thì cá không chết.
 |
| Chị Dậu buồn bã vì cá chết hết, nay chỉ còn hồ nước không. Ảnh: Trần Tuấn |
Mất an toàn từ hồ chứa bị vỡ
PV cũng đã tiếp cận hiện trường hồ chứa bùn thiếc bị vỡ trên núi Lan Toong thuộc xã Châu Thành, ở độ cao gần 700m so với mực nước biển, chứng kiến một hồ chứa rộng lớn đã khô quánh khi nước chảy kiệt, chỉ còn lại lớp bùn đen dày đặc. Vị trí bị vỡ có chiều dài trên chục mét. Xí nghiệp thiếc Suối Bắc cho máy đào, máy ủi đắp đất, khắc phục sự cố. Hiện trường vỡ hồ chứa cho thấy, bờ hồ làm bằng đất, không thấy được kè đá, hay xây bê tông. Với độ dốc gần như thẳng đứng thế này, khi nước thấm vào chân bờ thì bị vỡ là điều khó tránh khỏi.
Chỉ đạo khắc phục tại hiện trường, ông Nguyễn Tiến Oánh - PGĐ Xí nghiệp thiếc Suối Bắc - cho biết, tầm khoảng 6h30 sáng ngày 9.3, anh em Xí nghiệp nhận được điện thoại từ chính quyền xã Châu Thành thông báo nước đổ về con suối ở địa phương này mạnh bất thường, đề nghị Cty kiểm tra đập hồ chứa bùn thải. “Ngay sau khi nhận được thông báo thì chúng tôi ra kiểm tra, phát hiện hồ chứa bùn lắng số 2 đã bị vỡ. Sau khi vỡ hồ, chúng tôi đã tiến hành khắc phục bằng cách đắp đất lại vị trí vỡ. Dự kiến nhanh nhất cũng phải mười ngày mới xong”. PV hỏi, việc hồ chứa hoàn toàn bằng đất đã bị vỡ, nay khắc phục lại cũng chỉ bằng đắp đất liệu có đảm bảo an toàn không? Vị cán bộ này đã trả lời, trước mắt cứ khắc phục tạm như thế đã. Theo quan sát của PV, khu vực trên núi này có rất nhiều điểm khai thác thiếc với rất nhiều hồ chứa bùn lắng ở độ cao hàng trăm mét, chỉ cần vỡ hồ thì lập tức nước trút như thác đổ.
Theo ông Hà Đăng Ninh - Chủ tịch UBND xã Châu Thành, trên địa bàn trước đây có nhiều Cty khai thác thiếc trên núi. Hiện nay có giảm nhưng vẫn còn khá nhiều điểm khai thác đang hoạt động. Trước đây cũng đã có lần xảy ra sự cố nước tràn qua hồ lắng bùn thiếc rồi chảy theo suối về hạ du qua suối Nậm Nhôn (dài 7km). “Hôm sáng ngày 9.3, lần đầu tiên thấy nước đục ngầu chảy về lớn như thế, nên mọi người đều đoán do vỡ hồ chứa bùn thiếc. Ngay sau đó, xã đã cử cán bộ lên hiện trường kiểm tra, lập biên bản sự việc” - ông Ninh cho biết.
Còn ông Vi Văn Tường - PCT UBND huyện Quỳ Hợp thông tin thêm, trong ngày 12.3, ông đã cùng đoàn cán bộ Sở TNMT đến hiện trường vỡ hồ chứa bùn thiếc của Xí nghiệp thiếc Suối Bắc để kiểm tra. Qua kiểm tra ban đầu, và qua báo cáo thì trước đó, hồ có sức chứa khoảng 10.000m3 nước đã vỡ vào sáng ngày 9.3. Sau khi vỡ hồ chứa bùn thiếc đó thì ở các xã vùng hạ du như Châu Quang, Châu Cường xảy ra tình trạng cá chết ở sông, suối, và một số hồ nuôi.
Chiều cùng ngày, tại UBND huyện Quỳ Hợp, đại diện tỉnh Nghệ An, Sở TNMT, huyện Quỳ Hợp và đại diện Cty Kim loại màu Nghệ Tĩnh đã họp với nội dung chỉ đạo là phải khẩn trương khắc phục sự cố, làm rõ nguyên nhân cá chết, xác định thiệt hại. Nếu nguyên nhân do vỡ hồ chứa bùn thiếc thì Cty kim loại màu Nghệ Tĩnh phải bồi thường cho dân.Hiện Sở TNMT tỉnh Nghệ An cũng khuyến cáo người dân không sử dụng các loại thủy sản bị chết sau khi xảy ra sự cố vỡ đập chứa bùn thiếc. Đặc biệt, với nguồn nước các khe suối ở vùng hạ du, tuyệt đối không nên sử dụng vì nguy cơ nhiễm các kim loại nặng. Sau sự cố, hiện cơ quan chức năng đã tạm đình chỉ khai thác đối với Xí nghiệp thiếc Suối Bắc để tập trung khắc phục, xác định nguyên nhân.
