Vậy thì hành trang lớn nhất cho dân tộc bước vào kỷ nguyên mới sẽ là lực lượng người trẻ được thừa hưởng một nền giáo dục tốt, có tư duy, kiến thức vững vàng để hòa nhập cùng công cuộc chuyển đổi số và khoa học công nghệ.
Giáo dục phải trở thành một trong những nền tảng chủ đạo cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Nhận thức này đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khái quát trong “Thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”, ngày 15.9.1945 với những ngôn từ hết sức giản dị: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.
Khi chúng ta có thể tự hào nói rằng: "Đất nước ta chưa bao giờ có được tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay" thì vai trò của sự nghiệp giáo dục trong gần 80 năm qua là đặc biệt to lớn với những thành quả không thể phủ nhận.
Hãy nhìn vào những con số: Tỉ lệ huy động trẻ đi nhà trẻ tăng 2,5% so với năm học trước; tỉ lệ huy động học sinh đi học đúng độ tuổi đạt 97,7%; tỉ lệ huy động học sinh hoàn thành chương trình giáo dục tiểu học vào THCS đạt gần 98,2%. Đến nay, 100% đơn vị cấp tỉnh đạt chuẩn phổ cập mầm non cho trẻ 5 tuổi, phổ cập giáo dục tiểu học và phổ cập giáo dục THCS mức độ 1, trong đó, có 35/63 tỉnh, thành phố đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3 và 08/63 tỉnh, thành phố đạt chuẩn phổ cập THCS mức độ 3.
Điều này không chỉ cho thấy tính ưu việt của chế độ, sự chăm lo chăm sóc của toàn xã hội mà còn khẳng định những nỗ lực của toàn ngành Giáo dục, những khó khăn của năm học cũ đã dần được khắc phục và hướng tới một năm học mới với nhiệm vụ trọng tâm là “Kỷ cương trách nhiệm, đổi mới không ngừng, nâng cao chất lượng”, giữ vững sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Song cũng nhìn thẳng vào cuộc sống, so với yêu cầu của người dân, những bước tiến của khoa học công nghệ thì giáo dục là một chặng đường không ngơi nghỉ, cần liên tục đổi mới sáng tạo để hoàn thiện, tạo ra những sản phẩm tốt - một loại sản phẩm đặc biệt mang tên “con người”.
Giáo dục vẫn đang đối diện với những vấn đề lớn. Trong đó có câu chuyện về thiếu giáo viên chưa được giải quyết triệt để. Tính đến tháng 4.2024, cả nước vẫn thiếu hơn 113.000 giáo viên ở các cấp học. Theo dự báo của ngành giáo dục đến năm học 2024 - 2025, cấp tiểu học còn thiếu 6.621 giáo viên Tin học và 5.780 giáo viên Ngoại ngữ. Ở cấp THCS, môn Công nghệ thiếu 11.598 giáo viên, môn Khoa học tự nhiên thiếu 2.366 giáo viên, môn Nghệ thuật thiếu 4.321 giáo viên.
Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Nội vụ bổ sung 27.826 giáo viên cho năm học 2023 - 2024. Trên cơ sở đó, các địa phương đã tổ chức tuyển dụng được 19.474 giáo viên.
Đã có những giải pháp nhằm tăng chế độ cho lực lượng giáo viên, để họ yên tâm với sự nghiệp trồng người nhưng rõ ràng cần cố gắng hơn nữa. Việc một giáo viên bỏ nghề không những lãng phí trong công tác đào tạo mà chúng ta đã hạn chế cơ hội được học tập của hàng chục học sinh.
Lâu nay, ngành giáo dục đưa ra khái niệm về “trường học hạnh phúc” lấy học sinh làm trung tâm. Đây là nhận thức đúng đắn song cơ sở để tạo ra hạnh phúc trong giáo dục nên phải bắt nguồn từ việc chính các thầy cô phải hạnh phúc, yêu nghề, gắn bó và tâm huyết với nghề; hệ thống cơ sở giáo dục phải đảm bảo, hướng đến hiện đại, ứng dụng công nghệ giáo dục mới.
***
Câu hỏi đặt ra là, Việt Nam sẽ “tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” bằng phương tiện và công cụ gì?
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã lý giải một phần câu hỏi này qua bài viết: “Chuyển đổi số - Động lực quan trọng phát triển lực lượng sản xuất, hoàn thiện quan hệ sản xuất đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới”.
Trong bài viết này, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đặt vấn đề: “Chúng ta cũng phải đối mặt với những thách thức mới. Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đặt ra yêu cầu cấp thiết nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra mạnh mẽ, sự phát triển công cụ sản xuất trong nền kinh tế số tạo ra biến đổi sâu sắc của lực lượng sản xuất, dẫn đến những mâu thuẫn mới với quan hệ sản xuất hiện hữu; vừa tạo tiền đề, động lực hình thành phương thức sản xuất mới trong tương lai, vừa đòi hỏi thay đổi căn bản cách thức tổ chức sản xuất và quản lý xã hội. Lực lượng sản xuất mới đang hình thành và phát triển mạnh mẽ; song chất lượng nguồn nhân lực vẫn còn khoảng cách so với yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới, trong khi đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực công nghệ cao, vẫn là thách thức lớn. Quan hệ sản xuất còn nhiều bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của lực lượng sản xuất”.
Chuyển đổi số được xác định là yếu tố mang tính chiến lược để dân tộc ta đi nhanh hơn, mạnh mẽ hơn trong quá trình phát triển.
Chất lượng chuyển đổi số và vận hành xã hội số lại phụ thuộc vào yếu tố con người. Chỉ có những con người có kiến thức, khát vọng, nắm bắt được xu thế công nghệ mới có thể vận hành tốt công cuộc chuyển đổi số. Ở đây vai trò của giáo dục mang tính căn bản.
Giáo dục không chỉ là câu chuyện học tập trên ghế nhà trường, tạo ra những con người mới, tri thức mới mà là quá trình học tập và rèn luyện suốt đời của mỗi cá nhân, mỗi công dân.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm viết: “Chúng ta đang đứng trước yêu cầu phải có một cuộc Cách mạng với những cải cách mạnh mẽ, toàn diện để điều chỉnh quan hệ sản xuất, tạo động lực mới cho phát triển. Đó là cuộc Cách mạng chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ nhằm tái cấu trúc quan hệ sản xuất phù hợp với sự tiến bộ vượt bậc của lực lượng sản xuất. Chuyển đổi số không đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ số vào các hoạt động kinh tế - xã hội, mà còn là quá trình xác lập một phương thức sản xuất mới tiên tiến, hiện đại - “phương thức sản xuất số”, trong đó đặc trưng của lực lượng sản xuất là sự kết hợp hài hòa giữa con người và trí tuệ nhân tạo; dữ liệu trở thành một tài nguyên, trở thành tư liệu sản xuất quan trọng; đồng thời quan hệ sản xuất cũng có những biến đổi sâu sắc, đặc biệt là trong hình thức sở hữu và phân phối tư liệu sản xuất số”.
Giáo dục phải đóng vai trò quyết định trong “Phát huy tối đa nguồn lực con người - nhân tố quyết định của sự nghiệp đổi mới. Có cơ chế đột phá thu hút nhân tài trong và ngoài nước; xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực có kiến thức, kỹ năng và tư duy đổi mới, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”.
***
Tiếng trống trường khai giảng năm học mới đã vang lên trên mọi miền đất nước. Năm học này sẽ là một năm học đặc biệt đối với ngành giáo dục khi thực thi một nhiệm vụ rất nặng nề nhưng cũng đầy vinh quang: Xây dựng nền tảng cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.
