Tài sản vô giá cho thế hệ tương lai...
Những ngày đầu tháng 3, tôi may mắn được hòa mình trong đoàn Chiến sĩ Điện Biên Phủ từ thành phố Hải Phòng đến thăm Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ và chiêm ngưỡng bức tranh Panorama. Thật khó có thể miêu tả hết được sự xúc động, những giọt nước mắt lăn dài trên làn da nhăn sạm của những người lính đã từng trực tiếp tham gia chiến dịch.
Cùng nhìn lại những khoảnh khắc sống động và nghe những câu chuyện về chiến dịch Điện Biên Phủ do chính những người lính tham gia chiến đấu hồi tưởng lại qua các trường đoạn của bức tranh khiến cho những người có mặt không thể kìm nén được cảm xúc. Những người lính của Tiểu đoàn 383, Trung đoàn 367 trực tiếp tham gia chiến đấu ở những thời khắc cuối cùng của cuộc chiến bồi hồi ôn lại những kỷ niệm, những câu chuyện sống động như mới diễn ra ngày hôm qua.
Khi được chiêm ngưỡng bức tranh độc đáo này, cô giáo Lò Thị Minh đang công tác tại huyện biên giới Mường Nhé cũng không giấu nổi cảm xúc tự hào chia sẻ: "Là giáo viên giảng dạy môn Lịch sử, tôi cũng mới chỉ cảm nhận được sự khốc liệt và hùng tráng của Chiến dịch Điện Biên Phủ thông qua những trang sách, những câu chuyện do người già kể lại để truyền thụ cho học sinh. Giờ đây, khi đã được chiêm ngưỡng bức tranh này thì tôi đã được cảm nhận đầy đủ và chi tiết từng sự kiện, từng giai đoạn của cuộc chiến. Đây là nguồn “tư liệu sống” vô cùng giá trị cho các thế hệ học sinh đến tham quan để có những tiết học thực tế, sinh động”...
Ngay khi đặt chân lên tầng 2 của Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, du khách đã bị choáng ngợp bởi khí thế hào hùng của quân và dân ta trên đường ra mặt trận. Từ chính giữa căn phòng, người xem có thể quan sát và cảm nhận từng diễn biến cũng như những dấu mốc quan trọng trong từng giai đoạn của Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Nội dung bức tranh được chia thành 4 trường đoạn: Toàn dân ra trận; Khúc dạo đầu hùng tráng; Cuộc đối đầu lịch sử và Chiến thắng Điện Biên. Tất cả các hình ảnh và sự kiện được xâu chuỗi, kết nối liền mạch theo diễn biến của chiến dịch, tạo cho người xem một cái nhìn đầy đủ, trực quan và sinh động.
Có thể thấy những hình ảnh đẹp nhất, những khoảnh khắc điển hình nhất trong Chiến dịch Điện Biên Phủ đã từng đi vào thơ ca, nhạc họa đều được tái hiện đầy đủ trong không gian nghệ thuật này. Hình ảnh trùng trùng điệp điệp những đoàn dân công trèo non, lội suối thồ hàng cung cấp lương thực cho tiền tuyến được tái hiện một cách sinh động, gợi cho người xem nhớ ngay đến câu thơ:
“Dốc Pha Đin chị gánh, anh thồ
Đèo Lũng Lô anh hò, chị hát”.
Tất cả những hình ảnh đó được hòa quyện trong khung cảnh hùng vỹ, nên thơ của núi rừng Tây Bắc với những con đèo dốc quanh co ẩn hiện trong những rừng hoa Ban trắng muốt...
Ở trường đoạn 2 với những hình ảnh trong trận đánh mở màn trên đồi Him Lam thể hiện sức mạnh và quyết tâm như vũ bão của đội quân Tướng Giáp. Tiếp theo là những hầm hào, lô cốt và những hình ảnh khốc liệt trong những trận đánh giáp lá cà. Đến giai đoạn quyết định, cao trào nhất thì xuất hiện hình ảnh cột khói đen trên bầu trời rực lửa ở đỉnh đồi A1 sau khi khối bộc phá gần 1 tấn phát nổ làm rung chuyển đất trời...
Cùng với đó là sự tan tác, hoảng loạn của quân đội Pháp với những đoàn hàng binh địch thất thểu lê bước xin hàng. Đối lập với những hình ảnh đó là niềm vui chiến thắng của quân ta khi chiếm được cứ điểm cuối cùng, bắt sống tướng giặc và một hình ảnh quen thuộc đối với mọi người dân Việt Nam là các chiến sĩ Điện Biên với lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” tung bay trên nóc hầm De Castries.
Giá trị nghệ thuật
Thể loại Panorama thường sử dụng trong nhiếp ảnh và mỹ thuật để thể hiện một không gian rộng lớn mà các thể loại tranh, ảnh khác không diễn tả hết được. Trong mỹ thuật nó thường được sử dụng để tái hiện các sự kiện có quy mô lớn hoặc diễn ra trong một giai đoạn nhất định. Chính vì thế, thể loại tranh Panorama đã được lựa chọn để thực hiện tác phẩm "Chiến dịch Điện Biên Phủ".
Tác phẩm này có chiều dài 132m, cao hơn 9m cùng với phần mái vòm liền kề thể hiện mây, trời đã tạo ra một bức tranh có diện tích bề mặt lên đến 3.250m². Tranh được thể hiện lên bề mặt phía trong của tòa nhà hình trụ, có đường kính 42m bằng chất liệu sơn dầu trên vải toan, đây là chất liệu được coi là hiệu quả nhất khi vẽ theo trường phái tả thực.
Do vậy mà hơn 4.500 nhân vật và khung cảnh núi rừng Tây Bắc được tái hiện một cách chân thực và sống động qua bút pháp tài hoa của gần 100 họa sĩ. Các giai đoạn của chiến dịch được thể hiện liên hoàn, kết hợp với các khối nổi và nhiều vật dụng trong chiến tranh được sắp đặt hợp lý đã tạo nên một không gian sống động vừa thực lại vừa ảo ngay trước mắt người xem.
"Chín năm làm một Điện Biên", và sau đúng 9 năm, họa sĩ Nguyễn Văn Mạc cùng 80 nghệ sĩ hoàn thành bức tranh cỡ đại đầu tiên về 56 ngày đêm Chiến dịch Điện Biên Phủ. Dấn thân vào thể loại Panorama, lần đầu tiên trong làng mỹ thuật Việt Nam, họ đã thật sự chiến đấu và chiến thắng, như lời Bác Hồ dạy văn nghệ sĩ.
Với họa sĩ Nguyễn Văn Mạc, phần thưởng lớn nhất là ông đã lôi cuốn được hàng trăm nghệ sĩ 9X vượt qua thử thách, tận hiến với nghệ thuật, đồng hành cùng đất nước như tư tưởng của Bác với sứ mệnh của Văn hóa văn nghệ, để mỗi tác phẩm lại như cuốn sử mở cho những thế hệ sau soi vào, để biết ơn, học tập và cống hiến.
Theo nhà điêu khắc Lưu Danh Thanh - Nguyên Trưởng ngành Điêu khắc, Hội Mỹ thuật Việt Nam, chúng ta cứ thử tưởng tượng xem mỗi một ngày chúng ta đi qua một tượng đài, như một cuốn sử mở, ta đều cảm thấy biết ơn những người đã hy sinh cho đất nước. Đó là tinh thần lớn nhất của văn nghệ sĩ học tập Bác Hồ.
Với những thành công đã được công chúng thừa nhận, Bức tranh Panorama "Chiến dịch Điện Biên Phủ" vừa được trao giải Nhất - Giải thưởng Hội Mỹ thuật và Giải thưởng xuất sắc của Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam. Chia sẻ cảm xúc với Báo Lao Động khi tác phẩm liên tục đoạt các giải thưởng danh giá, họa sĩ Nguyễn Văn Mạc - trưởng nhóm tác giả cho biết: “Bức tranh đã được các tổ chức uy tín tặng giải thưởng cao quý là một vinh dự rất rất lớn, đồng thời là động lực để chúng tôi tiếp tục theo đuổi những đề tài lịch sử có quy mô và giá trị để lại cho các thế hệ mai sau”.
