Sự dịch chuyển của thời gian
Trịnh Công Sơn viết, “Nhiều đêm muốn đi về con phố xa, nhiều đêm muốn đi về ngồi yên dưới hiên nhà”. Hành trình cuộc sống của mỗi người đều đi trên muôn vạn nẻo đường, dẫn đến muôn hướng trưởng thành, lập nghiệp, khám phá, nhưng đến cuối cùng, nơi cần về nhất, muốn về nhất, lại là hiên nhà.
Trong cuộc trò chuyện về Tết, một nhạc sĩ gạo cội ngồi hát lại những ca từ của Trịnh Công Sơn rồi bảo, thời điểm muốn quay về hiên nhà nhất thường là cận Tết. Dù ai đi đâu, làm gì, dù xa quê bao lâu, dù đang trên hành trình nào, cũng sẽ muốn về nhà khi Tết đến.
Sự dịch chuyển của thời đại, những thay đổi trong suy nghĩ, lối sống, tư duy giữa các thế hệ đã nảy sinh những biến thiên về quan điểm “dịch chuyển”, và đón Tết những năm gần đây.
Trò chuyện về phim Tết và Tết Nguyên đán, đạo diễn - NSND Khải Hưng cho rằng, “Tết đã có rất nhiều thay đổi. Tết thay đổi theo thời gian, theo cách nghĩ, cách đón Tết của các thế hệ. Cuộc sống đang chứng kiến sự xung đột rất lớn về Gen (thế hệ). Gen Z (những người sinh từ 1997 đến 2012) cho thấy, họ đang khác xa thế hệ trước (7X, 8X) như thế nào về nhân sinh, quan điểm sống. Thế hệ cũ, từ ông bà, cha mẹ chúng ta cảm nhận về Tết khác, đến Gen Z bây giờ, Tết đã rất khác. Họ không còn hào hứng với các phong tục tập quán, thậm chí không còn thích ở nhà đón Tết, họ thích đi du lịch, bởi Tết bây giờ được định nghĩa như những ngày nghỉ”.
Đạo diễn - NSND Khải Hưng chia sẻ, “Khi bố mẹ tôi còn sống, chúng tôi đến thăm ông bà chiều 30 Tết. Sáng mùng 1, sẽ đến chúc Tết, và còn cả tục xông nhà. Khi bố mẹ tôi mất đi, mọi thứ trở nên vô nghĩa, chẳng còn gì. Con cái tôi, sẽ đến thăm chúng tôi vào chiều 30 Tết. Mùng 1, chúng đi du lịch. Năm nay, có thể, tôi cũng sẽ đi du lịch cùng gia đình con trai. Tết bây giờ là vậy”.
NSND Khải Hưng nói, ông cũng không nuối tiếc, hay lưu luyến không khí Tết xưa, ông chấp nhận rằng, thời thế đã thay đổi, và thế hệ đã thay đổi.
Sự dịch chuyển của thế hệ
Diễn viên Bảo Hân sinh năm 2000 thuộc thế hệ Gen Z thừa nhận, bạn bè cô lên kế hoạch du lịch Tết từ rất sớm. “Thế hệ chúng tôi nghĩ về Tết là những ngày nghỉ, tất nhiên sẽ vẫn dành thời gian cho ông bà, bố mẹ vào những ngày giáp Tết, nhưng sẽ lên đường đi du lịch từ mùng 1. Quỹ thời gian nghỉ Tết được chia nhỏ. Từ 27, 28, 29 Tết, Gen Z cũng sẽ đi chợ Tết, mua sắm cùng bố mẹ, trang hoàng nhà cửa, thăm ông bà. Nhưng sau Giao thừa, các bạn sẽ lên kế hoạch đi du lịch cùng nhau, sớm thì mùng 1 lên đường, muộn hơn đi mùng 2. Có bạn đi du lịch cùng cả nhà, có bạn đi du lịch với bạn bè. Nói chung, Tết với Gen Z bây giờ nhẹ nhàng, đơn giản, không còn nặng về tính truyền thống, hay những tập tục cần thực hiện”.
Sự thay đổi mang tính thế hệ về Tết bắt nguồn từ áp lực cuộc sống hiện đại ngày càng lớn. Áp lực mưu sinh, áp lực từ công việc khiến mỗi người sau một năm “quay cuồng” trong guồng máy đô thị muốn được nghỉ ngơi đúng nghĩa trong chuỗi ngày nghỉ Tết.
Tết cũng từng trở thành “nỗi ám ảnh” với thế hệ Gen Z khi đối diện với những bữa tiệc góp mặt đông đủ họ hàng từ chiều 30 đến hết mùng 2, là những mâm bát đĩa khổng lồ cần dọn dẹp, là những màn chúc Tết, mời rượu kéo dài vô tận của hàng xóm kèm theo loạt câu hỏi “khó đỡ” như: “Năm nay thưởng bao nhiêu”, “thu nhập bao nhiêu một tháng”...
Những “nỗi ám ảnh” về Tết từng gây bão mạng xã hội, tràn ngập Facebook là hình ảnh Gen Z ngồi bên chồng bát đĩa cao ngút tầm với, là những ngày Tết “chạy show” chúc tụng mệt nghỉ, là những câu hỏi mang tính “giai thoại” đến mức ca khúc “Bao giờ lấy chồng” của Bích Phương trở thành bản "hit" được nghe nhiều nhất vào dịp Tết.
Chưa kể, như đạo diễn - NSND Khải Hưng lý giải, cuộc sống bây giờ no đủ quanh năm, bánh chưng giò lụa và các món ngon vật lạ người ta ăn hàng ngày, nên Tết cũng dần mất đi hương vị Tết. Nếu như trước đây, người người nhà nhà ngóng Tết, đợi Tết để được ăn ngon mặc đẹp, đến bây giờ thậm chí nhiều người còn sợ ăn các món đặc trưng của Tết vì lo tăng cân, tiểu đường.
Cộng thêm nhu cầu được nghỉ ngơi sau một năm mệt nhoài với nhiều áp lực, Tết ngày càng trở thành chuỗi ngày nghỉ với quan điểm nhẹ nhàng, đơn giản hơn với thế hệ Gen Z, họ muốn giảm thiểu bớt những “thủ tục” rườm rà, phức tạp.
Đồng thời, Gen Z với cá tính và cái tôi nổi trội, muốn Tết được “xả stress” đúng nghĩa, họ chọn cách lên đường để được du lịch, khám phá, đồng thời được bung tỏa, “chạy trốn” khỏi những cỗ bàn, mâm bát, chúc tụng mang tính hình thức.
Riêng với Bảo Hân - nữ diễn viên Gen Z của “Về nhà đi con” chia sẻ với phóng viên Báo Lao Động trước thềm năm mới, trong không khí Tết Nguyên đán đã cận kề, Bảo Hân cho biết cô lý giải được sở thích du lịch của thế hệ mình, của bạn bè, việc họ thu xếp, lên kế hoạch du lịch từ mùng 1, mùng 2 Tết, nhưng riêng với Bản Hân, cô lại chọn ở bên cạnh gia đình.
“Có lẽ, tôi thuộc số hiếm những Gen Z vẫn muốn ăn Tết theo truyền thống, nghĩa là, ở bên ông bà, cha mẹ suốt những ngày Tết. Mọi người nghĩ rằng, cả năm đã làm việc vất vả, mệt mỏi, cần phải được nghỉ ngơi, đi chơi khi Tết đến. Còn tôi, tôi lại thấy rằng, cả năm đã miệt mài làm việc, đã bỏ quá nhiều thời gian cho sự nghiệp, những ngày Tết là dịp để được sống trong không khí gia đình đậm chất nhất. Tôi muốn được đón giao thừa cùng bố mẹ, ông bà, muốn sáng mùng 1 đi chúc Tết, muốn được ăn những món ăn ngon bên mâm cơm gia đình, muốn đi thăm họ hàng vào ngày mùng 2... Tôi vẫn thích Tết là ngày để gia đình đoàn viên, sum họp” - Bảo Hân nói.
Cũng sẽ có những người giống như Bảo Hân, dù cuộc sống, thời đại biến thiên thay đổi, dù Tết đã nhạt dần những hương vị cũ, nhưng họ vẫn muốn dành thời gian cho gia đình, bởi khi lựa chọn sự xê dịch, lựa chọn những chuyến đi xa bên bạn bè, có thể chúng ta sẽ bỏ lỡ thời khắc chuyển giao năm mới bên người thân, gia đình.
Suy cho cùng, Tết về từ hiên nhà, hay Tết đến trên những chặng hành trình khám phá hoàn toàn phụ thuộc vào sở thích, quan điểm và lựa chọn của mỗi người.
Chỉ thấy những ngày giáp Tết se lạnh, phía bên kia bờ rào có đứa trẻ nhà bên mặc áo mới. Màu đỏ. Sáng bừng.
