***
Những ngày cận Tết, trong tâm lý của người Việt, như tồn tại hàng ngàn đời nay hiển hiện hai chữ “đi” và “về”. Đi là đi chơi như cô Mị trẻ trung trong bài hát của Hoàng Thùy Linh mà giới trẻ hay ngân nga. Về là trở về nhà, trở về quê hương sau những tháng làm ăn xa để cùng sum vầy bên mâm cơm cuối năm...
Cái sự đi và về ấy hiểu theo nghĩa nào đó thì Tết chính là khoảng thời gian và điều kiện cho người ta “xê dịch”. Nhắc đến hai từ này, không ít người nghĩ ngay đến nhà văn Nguyễn Tuân - một người không thích cuộc sống trầm lặng, bình ổn nên đi suốt chiều dài đất nước để tìm những điều mới mẻ, độc đáo. Ông cổ súy tích cực cho chủ nghĩa xê dịch, với phương châm sống là luôn luôn thay đổi thực đơn cho giác quan. Chủ nghĩa xê dịch được hiểu như là sự chuyển đổi vị trí về địa lý, chuyển đổi cảm giác về hình ảnh.
Nhưng với những ngày Tết, sự xê dịch của Nguyễn Tuân lại theo xu hướng trở về, trở về với những giá trị xưa cũ, trở về những gì gọi là “Vang bóng một thời”. Hãy đọc một đoạn Nguyễn Tuân viết về Tết trong "Hương cuội": “Buổi chiều ba mươi Tết năm nay, cả một cái gia đình cũ kỹ nhà cụ Kép đang tới tấp dọn dẹp để ăn Tết.
Mợ ấm cả, mợ ấm hai ngồi lau lá dong chăm chỉ. Thỉnh thoảng họ ngừng tay để hỏi nhau xem còn thiếu những thực phẩm gì trong cái mâm cơm cúng chiều nay. Lũ con đàn bi bô ngoài sân. Chúng đang đánh bóng ở ngoài sân những lư, đỉnh, cây đèn nến bằng đồng mắt cua và bằng thiếc sông Ngâu. Chốc chốc, lũ trẻ lại mỉm cười, nghển những đầu thưa thớt ít sợi tóc tơ, nhìn vào phía trong nhà cầu...”.
Đúng là không khí xưa cũ và tinh tế đến mức trong một buổi chiều 30 Tết, những người già bình thản ngậm viên sỏi trắng bọc mạch nha thưởng thức mùi hoa lan phảng phất.
Tết Sum vầy - một cái tên ngắn gọn để nói về sự chuyển dịch trong quãng thời gian năm cũ - năm mới chuyển giao mà còn là sự gắn kết về tình cảm.
"Tết Sum vầy" cũng là tên một chương trình của Tổng LĐLĐ Việt Nam tổ chức tròn 10 năm nay theo ý tưởng của báo Lao Động. Tết Đoan Ngọ năm 2014 lần đầu tiên "Tết Sum vầy" được tổ chức ở một vài địa phương với quy mô vừa phải. Nhưng chính lần đầu tiên ấy, với ý nghĩa nhân văn sâu sắc, chương trình đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của các cấp công đoàn, đoàn viên, người lao động và các tổ chức, cá nhân trong xã hội.
10 năm ấy, hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm ngàn người lao động đã được hỗ trợ quà Tết, vé tàu xe, máy bay để trở về quê nhà. Câu chuyện cách đây tròn 5 năm cho đến giờ còn gây xúc động với biết bao người. Đó là câu chuyện về nữ công nhân quê Thanh Hóa tên là Lô Thị Hậu vào Nam làm việc từ 2003, suốt 16 năm trời đằng đẵng, Hậu không có điều kiện về nhà cho đến khi tổ chức Công đoàn tài trợ vé cho Hậu về quê ăn Tết. Hậu đã nói rằng: “Năm nào cũng vậy, cứ đến Tết là nhớ nhà, muốn trở về quê hương, thăm mẹ, thăm gia đình. Tuy nhiên, không thể nào thực hiện được vì cái ăn còn chưa đủ, thì lấy đâu tiền xe hoặc chút quà mọn biếu gia đình, người thân”. Thế rồi khi gặp lại gia đình, không ai ngăn được những dòng nước mắt. Đó là những giọt nước mắt hạnh phúc, giọt nước mắt sum vầy.
Tết Giáp Thìn 2024 này, trong kế hoạch chăm lo, chăm sóc người lao động của các tổ chức Công đoàn có tới 3 chuyến bay tập trung miễn phí đưa hơn 670 đoàn viên, người lao động làm việc tại các tỉnh, thành phố phía Nam về quê đón Tết tại các tỉnh, thành phố phía Bắc. Đồng thời có 30 - 32 toa tàu (một chiều, ghế ngồi mềm và giường nằm) tập trung miễn phí trên các chuyến tàu hỏa Bắc - Nam và ngược lại để đưa, đón khoảng 2.000 đoàn viên, người lao động làm việc tại các tỉnh, thành phố phía Nam về quê đón Tết tại các tỉnh, thành phố phía Bắc và quay trở lại đơn vị, doanh nghiệp làm việc sau Tết. Ngoài ra còn hàng trăm chuyến xe 0 đồng đưa đón công nhân.
Tết xê dịch trong tâm thức của nhiều người, nhất là người xa quê chính là được trở về...
***
Tết này mình đi đâu thế? trái ngược với tâm trạng và sự mong mỏi trở về là một tâm lý khác: Tết đi xa! Đó cũng là một xu thế, chủ yếu là của lớp trẻ. Một năm làm việc với cung đường quen thuộc đến mức đếm được cả những cái cây ven đường thì nghỉ Tết chính là một cơ hội để đi chơi xa.
Có người chọn các khu du lịch. Có người điều kiện kinh tế dư dả hơn chọn cách ra nước ngoài để... trốn Tết. Đây có thể là xu thế mới nhưng chưa thịnh hành. Năm ngoái, tôi quyết định thay đổi bằng cách chọn một vùng biển vắng vẻ để đón những ngày đầu năm. Kết quả là gần như các dịch vụ đóng cửa chỉ lác đác quán ăn mở xuyên Tết với giá cả đắt đỏ vô cùng.
Tết là để đi, Tết là để xê dịch, Tết là để khám phá... không phải là ý tưởng tồi. Nó cho con người ta những sự trải nghiệm khác nhau.
Cách đây hơn 10 năm, một cô gái trẻ với cái nickname Huyền “Chíp” xuất bản một cuốn sách gây chấn động giới trẻ “Xách ba lô lên và đi”. Cô gái ấy đã đi du lịch vòng quanh thế giới sau khi tốt nghiệp cấp ba chỉ với 700 USD - câu chuyện nghe có phần không tưởng nhưng Huyền Chip đã làm được điều đó. Để rồi cụm từ “Xách ba lô lên và đi” như để nói về một thế hệ trẻ thích dịch chuyển.
Sẽ có nhiều người, từ bây giờ đã chuẩn bị hành lý để đến những ngày Tết “Xách ba lô lên và đi”, sẵn sàng bước vào những trải nghiệm mới. Hãy coi đó là một sự lựa chọn.
***
Vậy Tết này bạn sẽ “đi” hay “về”? Cuộc sống hiện đại với sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội làm thay đổi nhiều thứ. Chẳng hạn như bạn gần như chẳng tốn đồng nào khi gọi video call để hỏi han, chúc tụng vào đêm giao thừa thay vì phải đi cả ngàn cây số để trực tiếp gặp mặt. Sự tiện lợi ấy, suy cho cùng cũng là mầm mống của sự xa cách khi mà khái niệm bên nhau gần như bị xóa nhòa.
Sự chuyển dịch nào cũng tốt. Nếu muốn Mị cứ đi chơi, đi là để trở về, để có cảm giác mới mẻ, để tận hưởng sự sum vầy sau những tháng ngày cách xa.
