Đại dịch tiềm tàng
"Tôi muốn mọi người nghĩ về mức độ kỳ lạ khi chúng ta đăng những bức ảnh về trải nghiệm của bản thân chỉ để nhận được "thích" và "chia sẻ" - và sau đó thất vọng nếu không nhận được đủ lượt "thích" và "chia sẻ" như mong muốn. Những "điểm Internet này" chẳng thể đổi lấy bất kỳ thứ gì ngoài việc nâng cao tự trọng" - Tyler Shores - quản lý chương trình ThinkLab Programme của Đại học Cambridge, Anh - cho hay.
Tyler Shores quan tâm đến vai trò của công nghệ kỹ thuật số trong cuộc sống hàng ngày. Ông từng làm việc tại Google phân tích hành vi người dùng trực tuyến và hiện chuyển sang giới học thuật, nghiên cứu những phiền nhiễu kỹ thuật số. Ông bất ngờ khi hầu hết mọi người biết rất ít về cách thức hoạt động của mạng xã hội và cách mạng xã hội ảnh hưởng đến họ.
"Thực tế là khi sử dụng mạng xã hội, chúng ta bị theo dõi và bị thao túng. Tôi muốn chúng ta nghĩ về cách định lượng trải nghiệm của mình theo hướng không thực sự phụ thuộc vào chúng ta mà dựa trên thuật toán và những người khác. Chúng ta không thể đặt lòng tự tôn của mình vào thứ gì đó phần lớn nằm ngoài tầm kiểm soát của bản thân" - ông chỉ ra.
Chuyên gia Shores tiết lộ, Instagram đã thử nghiệm ẩn nút "thích" vì người dùng bị ám ảnh bởi số lượt thích mà bài đăng của họ nhận được. Có những người bị ám ảnh đến mức muốn tự tử nếu không nhận đủ lượt "thích". "Có một logic nhị phân như vậy với mạng xã hội. Nhưng không phải mọi thứ trong cuộc sống đều rõ ràng là có hoặc rõ ràng là không - thích hoặc không thích, chia sẻ hoặc không chia sẻ. Tôi lo chúng ta đang để sự mơ hồ lấn át đi sự ổn định" - ông lưu ý.
Quản lý chương trình ThinkLab Programme nhận thấy, cuộc bầu cử Mỹ gần đây nhất đã nêu bật quan điểm của ông. "Tôi có nhiều cuộc tranh luận trên mạng xã hội với những người có cùng hệ tư tưởng hơn bất kỳ ai khác" - ông nói. Giống như nhiều người, Shores cũng sử dụng mạng xã hội theo một cách thức khác. "Dường như tôi đã kiểm tra tin tức hàng nghìn lần. Nhưng tin tức có thực sự mới khi bạn kiểm tra thường xuyên không? Chúng tôi liên tục tìm những điều mới lạ và thú vị. Điều đó không phải lúc nào cũng xấu, nhưng tôi muốn chúng ta nhận thức được mình đã dành bao nhiêu thời gian cho nó. Chúng ta thực sự cần bao nhiêu thời gian để làm việc đó?" - ông nói thêm.
Cách đây không lâu, tin tức chỉ xuất hiện 2 lần/ngày, trên các tờ báo, bản tin buổi sáng và buổi tối. Chu kì tin tức 24 giờ hiện tại chỉ là ví dụ về mức tiêu thụ thông tin ngày càng tăng của nhân loại. Ông Shores cho biết, điều này đang góp phần tạo ra một đại dịch tiềm tàng về "sự không lành mạnh của kĩ thuật số".
Ranh giới khó phân định
Tiến sĩ Amy Orben - học giả tại Đại học Emmanuel (Massachusetts, Mỹ) và Đơn vị Khoa học Não và Nhận thức (CBSU) của Cambridge (Anh), người đã dành cả sự nghiệp học thuật để xem xét tác động của công nghệ kỹ thuật số với sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên - cho biết, câu hỏi mạng xã hội có tác động tích cực hay tiêu cực không hề dễ thấy.
"Mạng xã hội cho chúng ta một góc nhìn khác về nơi chúng ta phù hợp với thế giới. Tôi nghĩ điều đó làm tăng áp lực lên những người trẻ: Họ không chỉ so sánh bản thân với các bạn đồng trang lứa ở trường hoặc môi trường sống của họ mà gần như toàn thế giới. Nhưng mặt tích cực là mạng xã hội cho phép kết nối với những người khác và thanh thiếu niên thực sự quan tâm đến môi trường xã hội của họ" - bà nói.
Từ 10 đến 24 tuổi là thời điểm mọi người trở nên hòa hợp hơn với những gì người khác nghĩ về họ và tầm nhìn của những người trẻ ở độ tuổi này cũng mở rộng đáng kể.
Như YouTuber Elle Mills, chủ nhân của kênh ElleOfTheMills on YouTube, từng chia sẻ trên New York Times: "Cuộc sống của tôi cho đến thời điểm hiện tại thường được chắt lọc thành những con số: 1,7 triệu người đăng ký, 1,8 triệu người theo dõi, 155 triệu lượt xem. Năm 12 tuổi, tôi bắt đầu đăng video lên YouTube. Vào tháng 11.2022, lúc 24 tuổi, tôi từ bỏ".
Trong các video, Elle Mills thường nói, "hãy tưởng tượng nếu Ferris Bueller (tên nhân vật trong bộ phim tuổi teen năm 1986) có một kênh YouTube" - cách dẫn dắt theo phong cách của những bộ phim tuổi teen hoài cổ để lãng mạn hóa cuộc sống bình thường. "Trên YouTube, nghịch lý thay, một cuộc sống lãng mạn hóa cũng là một cuộc sống mang tính cá nhân sâu sắc. Kênh của tôi thô sơ và trung thực như trong nhật ký của tôi. Đó là một phần của văn hóa. Nhưng một phần khác của văn hóa là biến bạn thành một sản phẩm và tìm cách bán sản phẩm đó.
Thành công được đo bằng lượt xem và số người đăng kí, hiển thị cho tất cả mọi người. Những con số như liều adrenaline đánh vào lòng tự trọng của bạn. Việc được thừa nhận là một mức gây nghiện cao và việc kém thu hút cũng gây khó khăn không ít" - YouTuber có sự nghiệp hàng triệu người trẻ mơ ước từng thừa nhận.
Tuy nhiên, cô cũng thừa nhận thêm rằng, những hi sinh này là "quá nguy hiểm". "Đỉnh cao trong sự nghiệp YouTube của tôi không phải lúc nào cũng phù hợp với hình dung thời thơ ấu của tôi về danh tiếng có thể như thế nào. Thay vào đó, tôi luôn lo sợ về việc mất khán giả và sự công nhận đi kèm với đó. Giá trị bản thân của tôi trở nên gắn với sự nghiệp của tôi đến mức việc duy trì nó thực sự khiến tôi cảm thấy như mang tính sống còn. Tôi bị mắc kẹt trong một chu kỳ không hồi kết của việc liên tục cố gắng vượt lên trên bản thân để duy trì sự phù hợp" - Elle Mills cho hay.
"Mạng xã hội vốn phức tạp nhưng việc nỗ lực thiết lập hướng dẫn cách "dung nạp" giống như chúng ta làm với rượu hoặc thực phẩm - như các nhà hoạch định chính sách đã thử và thất bại - là một sự đơn giản hóa quá mức" - TS Amy Orben chia sẻ.
Mọi người sử dụng mạng xã hội theo cách thức khác nhau và mạng xã hội ảnh hưởng đến cuộc sống của mọi người theo nhiều cách khác nhau, đến mức việc thiết lập khuyến nghị thời gian sử dụng thiết bị hàng ngày cũng không hề đơn giản. "Nếu thực sự muốn hiểu tác động của mạng xã hội với cuộc sống của chúng ta, chúng ta cần chuyển từ việc chỉ nghĩ về thời gian dành cho mạng xã hội sang việc sử dụng thời gian đó như thế nào. Ví dụ, bạn có thể sử dụng trong 20 phút để giữ liên lạc với gia đình ở nước ngoài hoặc 20 phút để xem những hình ảnh tự làm hại bản thân trên Instagram. Mối quan hệ với sức khỏe tâm thần thực sự rất phức tạp" - TS Orben lưu ý.
Bà cũng phát hiện những thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội nhiều hơn có điểm số thấp hơn trong các câu hỏi về sức khỏe tâm thần nhưng không rõ mạng xã hội khiến họ cảm thấy tồi tệ hơn hay họ chuyển sang sử dụng mạng xã hội nhiều hơn khi tình hình sức khỏe tâm thần của họ tồi tệ hơn. Và đương nhiên, mạng xã hội không phải là thứ duy nhất ảnh hưởng đến cảm xúc của thanh thiếu niên như giấc ngủ, cách nuôi dạy và môi trường...
Đại học Cambridge chỉ ra rằng, mạng xã hội thường bị đổ lỗi cho các vấn đề sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên, nhưng cũng là cứu cánh cho hàng triệu người trong đại dịch. Qua mạng xã hội, những người trẻ đã tổ chức các cuộc biểu tình lớn chống biến đổi khí hậu và những người bài trừ vaccine truyền bá thông tin sai lệch nguy hiểm cũng sử dụng cách thức tương tự.
Với cách sử dụng đa dạng và tác dụng của mạng xã hội vẫn chưa được hiểu đầy đủ, cách tiếp cận tốt nhất, theo chuyên gia Tyler Shores, là nhận thức rõ hơn về thói quen sử dụng mạng xã hội của bản thân.
