Trong thời đại mà mạng xã hội chiếm một phần quan trọng trong cuộc sống thường nhật, những video, hình ảnh về các vấn đề xã hội và cách mọi người phản ứng với chúng sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ tới góc nhìn về vấn đề. Tuy nhiên, việc ai có thể đăng nội dung như vậy lại được quyết định bởi các chính sách kiểm duyệt nội dung của các nền tảng. Điều đáng chú ý là quy định về việc này rất khác nhau giữa các mạng xã hội và chính những chính sách đã tạo ra sự khác biệt giữa việc một video nhất định có được lan truyền rộng rãi hay sẽ bị xóa bỏ.
Sự khác biệt trong quy định
Trên các nền tảng lớn như YouTube, Facebook, Instagram của Google và Meta, người dùng có thể thể hiện quan điểm về các vấn đề xã hội, đặc biệt là những diễn biến tình hình xung đột diễn ra tại một số nơi trên thế giới, chẳng hạn như vấn đề tại Israel gần đây. Tuy nhiên, cả hai công ty đều cấm bày tỏ ủng hộ đối với tổ chức Hamas khi coi nó là một tổ chức cực đoan, không cho phép đăng liên kết, video và hình ảnh do Hamas tạo ra. Quy định này cũng được TikTok áp dụng. Mặc dù vậy, video của tổ chức này vẫn xuất hiện trên cả 3 nền tảng, một phần vì nó được cho phép như các trường hợp ngoại lệ phục vụ mục tiêu đưa tin.
Ngược lại, nền tảng nhắn tin nổi tiếng Telegram lại ít kiểm duyệt hơn. Kênh công khai của Hamas trên Telegram đã phát sóng hình ảnh về cuộc tấn công Israel và có hơn 100.000 người đăng ký. Một số bài đăng đã lan truyền trên nền tảng X của Elon Musk, mặc dù nó cũng cấm nội dung của Hamas.
Các chuyên gia cho biết, bài đăng và video vi phạm các quy tắc đã xuất hiện rất nhiều trên X. Ngày 11.10, Ủy viên EU Thierry Breton đã đăng một lá thư gửi cho Elon Musk, cảnh báo ông rằng, các cơ quan quản lý thấy có “dấu hiệu” vi phạm các quy định của châu Âu về nội dung bạo lực và khủng bố cũng như thông tin sai lệch của nền tảng này.
Khó khăn khi ra quyết định
Khi quyết định đăng hay gỡ bỏ những bài viết nào, các công ty truyền thông xã hội phải cân nhắc lợi ích của họ trong việc bảo vệ người dùng khỏi nội dung bạo lực, hận thù và gây hiểu nhầm với mục tiêu cho phép tự do ngôn luận, bao gồm tài liệu có giá trị đưa tin. Thế nhưng, họ thường phải thực hiện những quyết định khó khăn đó dưới áp lực về thời gian cũng như tình trạng thiếu thông tin đầy đủ.
Các công ty công nghệ cũng đã gặp không ít rắc rối liên quan tới những bài đăng dạng này. Facebook từng bị gia đình nạn nhân của tổ chức Hamas kiện trước đây. Đầu năm 2023, Google, Twitter và Meta cũng đã bị cáo buộc hỗ trợ nhóm khủng bố ISIS bằng cách lưu trữ hoặc đề xuất nội dung của nhóm này, trong đó có cả các video kêu gọi tham gia tổ chức. Việc xác định đâu là nhóm cực đoan không phải lúc nào cũng đơn giản và các nền tảng truyền thông xã hội đã phải đối mặt với sự giám sát kỹ lưỡng của các chính phủ trong nhiều năm.
Hơn nữa, vẫn còn nhiều khác biệt trong quyết định của các mạng xã hội. Ví dụ, sau khi Mỹ rút quân khỏi Afghanistan vào năm 2021, các công ty truyền thông xã hội đã phải đưa ra quyết định quan trọng về việc có cấm Taliban hay không, vì lực lượng này lúc đó đã nắm quyền điều hành chính phủ Afghanistan. Cuối cùng, Facebook đã quyết định cấm Taliban, trong khi Twitter cho phép tổ chức này duy trì sự hiện diện chính thức với tư cách là chính phủ.
Rõ ràng, quyết định của các công ty mạng xã hội cũng góp phần không nhỏ vào góc nhìn của thế giới, nhất là về các cuộc xung đột đang diễn ra. Chính sự “cong vênh” trong quy định giữa các mạng xã hội khác nhau có thể trở thành cơ hội cho những thông tin sai lệch, cổ vũ bạo lực được phát tán.
Không giống nhận định của nhiều người dùng rằng, các kiểm duyệt viên cho mạng xã hội sẽ chỉ ngồi trước màn hình và bấm nút từ chối nội dung không phù hợp. Đây thực sự là một nghề nguy hiểm, có thể gây ảnh hưởng tâm lý con người ở nhiều mức độ khác nhau.
Chỉ riêng Facebook, tính đến hết quý II năm 2023, đã có tới 3 tỉ người dùng trên toàn cầu. Các trang mạng xã hội lớn khác như Instagram, TikTok cũng sở hữu lượng người dùng không hề kém cạnh. Lượng người dùng khổng lồ này hàng ngày đăng tải rất nhiều nội dung trang mạng xã hội, từ những chia sẻ cuộc sống tới video thú cưng. Tuy nhiên, đó không phải tất cả. Không ít tài khoản mạng xã hội được lập ra để đăng tải những video, hình ảnh hoặc nội dung không phù hợp với số đông như hình ảnh các vụ tai nạn, video khiêu dâm, bạo lực. Để người dùng mạng xã hội không bị ảnh hưởng bởi chúng, các công ty công nghệ lớn phải thành lập bộ phận kiểm duyệt, và đây cũng là lý do mà nghề này trở nên nguy hiểm.
Việc phải liên tục xem các nội dung bạo lực, khiêu dâm hay tai nạn, lạm dụng có thể ảnh hưởng không nhỏ tới tâm lý nhân viên kiểm duyệt. Theo The Verge, các nhân viên làm nhiệm vụ kiểm duyệt nội dung tại Mỹ chỉ nhận được mức lương thấp nhưng lại phải làm việc trong môi trường hết sức áp lực, buộc họ phải kiểm duyệt các nội dung một cách chuẩn xác và không để lọt những nội dung nhạy cảm xuất hiện trên trang mạng xã hội. Trong khi đó, các nội dung nhạy cảm mà các nhân viên này phải xem có khi lên đến vài trăm bài đăng, đôi khi đáng sợ và kinh dị đến mức có thể ám ảnh họ cả đời.
Rõ ràng, việc kiểm duyệt nội dung là điều cần thiết để bảo vệ chính người dùng mạng xã hội khỏi những thông tin gây ảnh hưởng xấu đến họ. Do vậy, các công ty đang hướng tới việc sử dụng những công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) để thay thế con người trong ngành này. OpenAI, công ty tạo ra ChatGPT đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ với ý tưởng sử dụng AI trong kiểm duyệt nội dung. Công ty cho biết, mô hình ngôn ngữ GPT-4 mới nhất của họ có thể giúp rút gọn quy trình kiểm duyệt nội dung, khiến quy trình này chỉ còn kéo dài vài giờ và đảm bảo việc gắn nhãn nội dung sẽ nhất quán hơn.
