"Núi" thông tin khổng lồ
Theo Forbes, phương tiện truyền thông xã hội đã trở thành nguồn tin tức trực tuyến chính, thu hút hơn 2,4 tỉ người dùng Internet, gần 64,5% nhận tin nóng từ các mạng xã hội như Facebook, YouTube và Instagram thay vì phương tiện truyền thống (truyền hình, báo chí...).
Thống kê mỗi giây, lượng thông tin được tạo ra trên mạng tương đương với lượng thông tin trong gần 30 triệu quyển sách. Chỉ với vài thao tác đơn giản, bất kì ai cũng có thể trở thành người đưa tin, đăng tải và bày tỏ quan điểm về một vấn đề nóng hổi trên mạng xã hội.
Với mật độ thông tin dày đặc, người dùng bắt buộc phải cập nhật liên tục để không bỏ lỡ những xu hướng, những sự kiện đang được cộng đồng mạng quan tâm.
Theo một bài đăng trên HelpGuide, một trong những nguyên nhân khiến người dùng không thể ngừng truy cập Internet là bởi hội chứng FOMO (hội chứng sợ bỏ lỡ). "Hội chứng này khiến bạn thèm sử dụng mạng xã hội nhiều hơn bình thường. Bạn sẽ lo lắng rằng, mình không thể bắt chuyện với những người xung quanh nếu bỏ lỡ những tin tức hoặc những câu chuyện phiếm đang nổi trên mạng. Bạn cũng cảm thấy rằng, các mối quan hệ có thể bị ảnh hưởng nếu bạn không tương tác các bài đăng của họ" - bài đăng chia sẻ.
Trào lưu trên mạng xã hội mang tính nhất thời, đến nhanh và đi cũng nhanh. Những câu nói “viral” (được lan truyền nhanh chóng) đôi khi chỉ là một câu thoại vu vơ trong một đoạn clip ngắn nhưng lại được cư dân mạng chia sẻ rầm rộ, biến tấu thành hàng nghìn phiên bản.
Có thể kể đến một số trào lưu trên mạng xã hội trong thời gian qua: Chủ tịch và cái kết (bắt nguồn từ những clip thử lòng, giả nghèo trên mạng), Hoa hậu Hương Giang với câu thoại: “Phản bội lần đầu là lỗi của anh nhưng để anh phản bội thêm lần này nữa thì là lỗi của tôi rồi" (trong MV “Em đã thấy anh cùng người ấy”), cụm từ “anh em nương tựa” bị mỉa mai sau ồn ào tình cảm của một nữ ca sĩ, hay từ khóa "hot trend" sau một đêm như "lòng xào dưa"...
Nhiều người rơi vào tình trạng “ngơ ngác”, thậm chí bị gọi là lạc hậu, "tối cổ" khi không bắt kịp những “hot trend” đang làm mưa làm gió trên mạng. Có thời điểm, một bộ phận người dùng mạng xã hội “kêu cứu”, mong các scandal nổ ra vào... giờ hành chính để tiện theo dõi.
Người dùng ngày nay đã bị mạng xã hội “thao túng” bởi khối lượng thông tin khổng lồ. “Trước đây, có ít thông tin, người đọc có thể suy ngẫm, phản biện xem có đúng hay không. Nhưng bây giờ, thông tin quá nhiều, họ chỉ có vài giây để xử lý một khối lượng tin tức đồ sộ. Không chỉ giới trẻ mà cả những người có trình độ học vấn cao cũng có thể rơi vào cái bẫy của những chiêu trò trên mạng. Trong trạng thái "quá tải" thông tin, con người không có nhiều thời gian để cân nhắc”, PGS.TS Tâm lý học Trần Thành Nam phân tích.
Nhờ cơ chế vuốt xuống để xem những video mới, TikTok, Facebook hay YouTube đưa người dùng vào dòng chảy thông tin vô hạn, liên tục được làm mới, cập nhật và có khả năng tổng hợp đa dạng các lĩnh vực.
Chuyên gia tâm lý Lê Khanh - Giám đốc chuyên môn Trung tâm Tâm lý giáo dục trẻ đặc biệt Diệp Quang (An Giang) chỉ ra nguyên nhân khiến giới trẻ nghiện xem video ngắn bởi loại hình này đáp ứng được xu thế tâm lý hiện nay.
Ông Lê Khanh chia sẻ: “Tâm lý của con người mong muốn tiếp nhận thông tin ngắn gọn cụ thể, có biểu cảm, đa tương tác nghe, nhìn, trò chuyện... Người xem bị cuốn vào các video. Có thể ban đầu chỉ xem một chút vì tò mò, vui, nhưng càng xem càng tốn nhiều thời gian”.
Khi mỗi câu chuyện đều bị xoáy vào cơn lốc "tam sao thất bản"
Trong giới giải trí, mạng xã hội được coi là công cụ hữu hiệu kết nối nghệ sĩ và khán giả. Đây là nơi để người hâm mộ tương tác, giao lưu, hiểu hơn về cuộc sống đời thường cũng như quan điểm cá nhân của các ngôi sao. Tuy nhiên, nhìn lại nhiều scandal của giới nghệ sĩ, ngòi nổ từ trang cá nhân hay các phát ngôn trên mạng chiếm tỉ lệ không nhỏ.
Có thể thấy, mạng xã hội mở ra không gian để nghệ sĩ đến gần với công chúng nhưng cũng tiềm ẩn những nguy cơ khó lường khi phát ngôn của người nổi tiếng bị cắt ghép, xuyên tạc.
Dễ thấy, nhiều thông tin người nổi tiếng qua đời tràn ngập trên mạng xã hội. Hàng loạt nghệ sĩ cũng từng rơi vào tình trạng oái ăm với tin đồn qua đời như: Đàm Vĩnh Hưng, Sơn Tùng M-TP, Phan Đinh Tùng, Nhật Kim Anh, Cẩm Vân, Chí Trung... Những bài viết bịa đặt, tung tin giả được đăng tải bởi những trang tin trôi nổi trên mạng lại thường có lượt xem cao. Thông tin giật gân khiến không ít sao Việt tá hỏa lên tiếng đính chính bản thân... vẫn còn sống.
Các trang tin, tài khoản ẩn danh vẫn ung dung xuyên tạc, đồn thổi bởi lẽ mạng xã hội rất khó để truy vết, và rõ ràng, không ai muốn làm ầm ỹ chuyện mình bị đồn đã chết. Càng có nhiều tương tác, các trang này càng dễ dàng khai thác lợi nhuận từ các nền tảng số.
Tương tự, Hoa hậu Khánh Vân cũng từng bị cư dân mạng chỉ trích vì câu trả lời phỏng vấn hậu đăng quang: “Sau một đêm ngủ dậy, có nhà mới, xe mới”. Giải thích về phát ngôn này, Khánh Vân cho biết nhà và xe là phần thưởng trong 2 năm nhiệm kỳ mà Ban tổ chức trao tặng nhưng lại khiến một số người hiểu nhầm, suy diễn tiêu cực.
Cư dân mạng, với lực lượng đông đảo, có thể ẩn danh, đã nhiều lần khiến các câu chuyện, phát ngôn bị biến tướng. Khả năng tiết chế cảm xúc của mỗi người là không đồng nhất. Nhưng với chế độ ẩn danh, một giọt nước mắt cũng có thể trở thành một cơn bão hủy hoại hình ảnh và sự nghiệp của một ngôi sao.
Nói về mối quan hệ giữa nghệ sĩ và khán giả trên không gian ảo, Tiến sĩ, nhà nghiên cứu văn hóa Hoàng Long phân tích: “Mạng xã hội vẫn còn nhiều vấn đề nhiễu loạn. Thêm vào đó, việc trước đây một số nghệ sĩ dùng chiêu trò, scandal trên mạng xã hội để “đánh bóng” tên tuổi đã khiến một bộ phận người sử dụng mạng xã hội dùng các cách thức này như một cách... làm trò vui mà không nghĩ đến việc làm xấu hình ảnh của những nghệ sĩ chân chính. Cộng thêm, một bộ phận antifan muốn hạ bệ tên tuổi của các ngôi sao họ không thích nên cố tình dùng các chiêu trò, hành vi không hay. Ngoài ra, việc chạy theo lượt xem, thu hút đã khiến họ “câu view” bất chấp”.
