Dịch bệnh COVID-19 là một trong những sự kiện được thảo luận và tranh luận nhiều nhất trên thế giới trong thời gian gần đây. Bên cạnh những nỗ lực của cộng đồng khoa học để tìm hiểu và kiểm soát dịch bệnh, xuất hiện không ít những lời đồn và thuyết âm mưu liên quan đến nguồn gốc và nguyên nhân của virus này. Từ việc có sự liên quan giữa COVID-19 với mạng điện thoại 5G cho hay, đây là kết quả của một chương trình vũ khí sinh học. Những tuyên bố không có căn cứ đã lan truyền mạnh mẽ trên các nền tảng truyền thông xã hội dưới dạng “thuyết âm mưu” và đã gây ra sự lo lắng, hoang mang trong cộng đồng.
Thuyết âm mưu là cách mà nhiều người giải thích cho một sự kiện hoặc tình huống, cho rằng những thứ đã xảy ra là kết quả của một âm mưu của các nhóm quyền lực và độc ác, trong khi phủ nhận những cách giải thích khác có nhiều khả năng xảy ra hơn.
Thực tế, thuyết âm mưu không bị giới hạn trong lĩnh vực nào mà đã lan rộng ra nhiều mảng trong cuộc sống. Từ các sự kiện lịch sử quan trọng như vụ đổ bộ lên mặt trăng cho đến các vấn đề chính trị, xã hội, và kinh tế, không thiếu những lý thuyết âm mưu được bày tỏ và chia sẻ rộng rãi. Đằng sau mỗi sự kiện lớn luôn có những câu chuyện khác nhau, và một số người tin rằng sự thật thực sự được che đậy dưới lớp vỏ thông tin chính thống.
Đám đông muốn tin
Tại sao một số người lại dễ dàng tin vào những điều không có căn cứ khoa học và bất kỳ bằng chứng nào? Câu trả lời có thể nằm ở tâm lý của con người. Theo New Scientist, khoảng một nửa số người Mỹ tin vào ít nhất một thuyết âm mưu nào đó, cho thấy rằng điều này không chỉ là vấn đề của những người thiếu trình độ học vấn mà còn lan rộng đến cả những người có trình độ cao.
Một trong những lý do phổ biến cho sự tin tưởng vào những thuyết âm mưu này là do chúng thực sự cung cấp lời giải thích dễ hiểu và có vẻ trung thực cho những sự kiện phức tạp, không thể giải thích được. Thuyết âm mưu tạo ra một cảm giác yên tâm và ưu việt cho những người tin vào chúng, khiến họ cảm thấy như đã "nhìn thấu" những bí mật và sự thật che đậy của xã hội.
Tâm lý bình thường của con người cũng có ảnh hưởng đáng kể đến sự phổ biến của những thuyết âm mưu này. Các nhà tâm lý học đã chỉ ra rằng chúng ta có xu hướng tìm kiếm những mẫu chốt, niềm tin vào một nguyên nhân chính, và chúng ta dễ dàng tin vào những điều mà chúng ta muốn tin. Bên cạnh đó, các thuyết âm mưu cũng có thể mang lại cảm giác kiến thức và thông tin riêng biệt cho những người tin vào chúng, khiến họ cảm thấy mình đặc biệt và thông thái hơn so với những người không tin vào những lý thuyết này.
Tuy nhiên, việc tin vào những thuyết âm mưu này không chỉ là một vấn đề về tâm lý cá nhân mà còn là một vấn đề của toàn xã hội. Việc phổ biến những thông tin không chứng cứ và thiếu căn cứ khoa học có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế và chính trị.
Những lời nói dối phổ biến hàng đầu thế giới
Một trong những sự kiện lịch sử lớn của loài người là cuộc đổ bộ lên Mặt trăng vào năm 1969. Tuy nhiên, vẫn có một số nhóm và cá nhân tin rằng, cuộc đổ bộ này chỉ là một trò lừa đảo. Ngày 20.7.1969, con tàu Apollo 11 của NASA đã đáp xuống Mặt trăng, đưa hai phi hành gia Neil Armstrong và Buzz Aldrin trở thành những người đầu tiên đặt chân lên bề mặt Mặt trăng.
Từ khi sự kiện này diễn ra, đã có những giả thuyết phủ nhận cuộc đổ bộ lên Mặt trăng. Một trong những người nổi tiếng đưa ra lý luận này là cựu sĩ quan Hải quân Mỹ - Bill Kaysing trong cuốn sách năm 1976 mang tên "Chúng tôi chưa bao giờ lên Mặt trăng: Trò lừa đảo ba mươi tỉ USD của nước Mỹ". Kaysing và những người theo đuổi thuyết này cho rằng, vụ đổ bộ lên Mặt trăng chỉ là một vụ trò lừa của Chính phủ Mỹ để vượt qua Liên Xô trong cuộc đua vũ trụ thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Tuy nhiên, những bằng chứng và lời giải thích của các chuyên gia đã bác bỏ những lý thuyết này. Về việc lá cờ Mỹ trên Mặt trăng "vẫy" trong gió, thực tế là chúng chỉ nhàu nát do bị đóng gói trong hộp nhiều ngày. Đối với việc phi hành gia vượt qua vành đai bức xạ Van Allen, các nhà khoa học giải thích rằng với tốc độ di chuyển của tàu vũ trụ, bức xạ không gây ra vấn đề đối với sức khỏe của phi hành gia. Còn việc bóng không đối xứng trên bề mặt Mặt trăng chỉ là một hiểu lầm về quan điểm và góc nhìn.
Mặc dù đã có nhiều bằng chứng và lời giải thích cho sự thật của cuộc đổ bộ lên Mặt trăng, những lý thuyết giả mạo vẫn tồn tại và gây tranh cãi. Một cuộc thăm dò của IPSOS vào năm 2019 cho thấy, 11% thế hệ trẻ ở Mỹ vẫn tin rằng cuộc đổ bộ lên Mặt trăng là giả mạo.
Một trong những thuyết âm mưu nổi tiếng hàng đầu khác là sự tồn tại của hội kín Illuminati. Những lời đồn đoán về Illuminati thường xuyên xuất hiện trong các thuyết âm mưu và tạo ra sự hoang mang cho công chúng.
Illuminati, một hội kín được cho là đang điều hành thế giới trong bóng tối, thực tế chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn vào cuối thế kỷ 18. Hiện tại, không có bằng chứng nào cho thấy rằng, hậu duệ của Illuminati vẫn tồn tại và đang điều hành thế giới như các thuyết âm mưu thường nói. Mặc dù có nhiều sự nghiên cứu và giả thuyết xoay quanh vấn đề này, nhưng việc chứng minh sự tồn tại và hoạt động của Illuminati trong thời đại hiện nay vẫn là một câu hỏi mở và gây tranh cãi.
