“Liều” với cuộc chơi nghệ thuật
Ý tưởng xây dựng khu vườn tượng đến với nghệ nhân Nguyễn Trọng Hà manh nha trong một chuyến tham quan ở Trung Quốc. Ông đã mê mẩn những bức tượng các vị La Hán trong một gia đình. Mong muốn rất lớn song do còn đang công tác ở Ủy ban Nhân dân huyện Yên Thành nên ông đành tạm gác lại.
Năm 2005, khi vừa được nghỉ hưu, ông Hà liền bắt tay vào xây dựng khu vườn tượng. Nhưng từ ý tưởng tới hiện thực là
cả một vấn đề.
Ông chia sẻ thật lòng là bắt tay vào tạc tượng chưa hề có kiến thức về mỹ thuật, điêu khắc và kỹ thuật thực hiện. Kinh nghiệm “lớn nhất” của ông là nặn đất sét thành hình các con vật từ thuở... chăn trâu, cắt cỏ. Lại thêm người bạn đời của ông không ủng hộ vì: “Ông nỏ biết chi mô mà mần”. Vợ ông, bà Lương Thị Lan (sinh năm 1950) - giáo viên nghỉ hưu, phản đối bởi muốn ông được nghỉ ngơi, vui thú điền viên bên con cháu sau gần 40 năm công tác.
Khi đam mê đã cháy bỏng thì khó cản nổi, ông vừa “ôn” lại kiến thức thuở nhỏ, vừa lên mạng tìm kiếm tài liệu để bổ sung thêm kiến thức, vừa tỉ tê “làm công tác tư tưởng” với vợ. Ban đầu, ông tập đắp những con vật, con thú. Các tác phẩm ban đầu khiến người thân và bạn bè ông ngỡ ngàng, thán phục. Vợ ông cũng “xuôi” và trở thành “điểm tựa” để ông toàn tâm, toàn ý theo đuổi đam mê.
Ban đầu, ông đắp tượng bằng xi măng, cốt thép. Chất liệu này buộc người sáng tác phải làm nhanh, làm chuẩn ngay từ đầu bởi nếu khi xi măng đã cứng lại thì không sửa được. Ông mày mò nghiên cứu và thêm tư vấn của bạn bè nên đã tìm ra chất liệu mới kết hợp giữa xi măng với bột bả theo tỷ lệ thích hợp. Các tác phẩm của ông trở nên mềm mại và có chiều sâu hơn do được chau chuốt cẩn thận, tỉ mẩn.
Khu vườn tượng độc đáo
Dẫn tôi đi tham quan khu vườn tượng trong cái nắng hanh hao giữa thu, nghệ nhân Nguyễn Trọng Hà chia sẻ: “Tượng người tôi chỉ đắp tượng các danh nhân mà từ lớn đến nhỏ theo chiều dài lịch sử. 11 bức tượng của tôi có: Vua Hùng, Phật Tổ Thích Ca, Thánh Gióng, vua Lý Thái Tổ, Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Trãi, vua Quang Trung, đại thi hào Nguyễn Du, Bác Hồ, đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ và 1 bức tượng Kim Đồng đang hoàn thiện”.
Ngay bên ngoài cửa, ông đắp nổi hai chữ “Tri ân” trên cổng. Bên trong, một không gian xanh mát, thoáng đãng với các tượng được chia thành từng nhóm. Tượng vua Hùng được đắp nổi trên mặt nước ao. Tượng đại thi hào Nguyễn Du được đặt ở quảng trường danh nhân (khoảng đất trống cạnh ao). Cụm phù điêu Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ và tượng Trần Hưng Đạo được đắp bên trái con đường từ cổng vào nhà chính. Còn phía bên phải là cụm các tượng: Nguyễn Trãi, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bác Hồ (hàng trên), vua Quang Trung, Phật Tổ Thích Ca, Thánh Gióng (hàng dưới). Quanh những bức tượng là mô hình cảnh non nước hữu tình được ông bài trí hài hòa.
Ông Hà còn đắp hàng chục tượng con vật: trâu, dê, rồng, rùa... và phù điêu phong cảnh, chim thú trên các bức tường bao quanh. Xung quanh còn có nhiều cây cảnh được cắt tỉa chu đáo, bức tranh bản đồ Việt Nam được làm từ nhiều hòn đá cuội được ông Hà cẩn thận xếp đặt.
Nghệ nhân Nguyễn Trọng Hà khá kỹ tính khi chọn hình tạc tượng. Ông lên mạng, lấy những bức ảnh rõ nét, có hình khối và thật với nhân vật (qua các trang điện tử có uy tín). Sau đó, ông sáng tác thêm vừa phù hợp lại vừa nổi bật đặc trưng của nhân vật.
Ví như tượng Bác Hồ, ông đắp tượng Bác giữa đài sen hồng để thể hiện làng Sen quê Người, lại vừa thể hiện Bác luôn trong lòng người dân Việt Nam (sen hồng là quốc hoa Việt Nam). Phía dưới ông lại sử dụng lá sen quay xuống, phản ánh đặc trưng mỹ thuật Nam Bộ, vừa thể hiện miền Nam luôn trong trái tim Bác.
Hay tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp được đặt trên bệ có hình khối phía trước là nắp hầm bại tướng De Castries ở Điện Biên Phủ, phía sau là tháp pháo của chiếc xe tăng đã húc đổ cổng dinh Độc Lập. Bức tượng phản ánh thần thái vị đại tướng của nhân dân, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đã đánh thắng hai cường quốc để dành độc lập, tự do, thống nhất cho dân tộc.
Địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống
Từ tình yêu quê hương, đất nước, nghệ nhân Nguyễn Trọng Hà đã đắp tượng nhiều danh nhân của Việt Nam và thế giới với mục đích giáo dục con cháu. Giờ đây, khu vườn của gia đình ông trở thành địa điểm tham quan, tìm hiểu lịch sử được nhiều người trong và ngoài tỉnh tìm đến.
Với ông, mỗi bức tượng không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đơn thuần mà còn có ý nghĩa đặc biệt thiêng liêng. Vì vậy, với mỗi bức tượng, ông đều làm lễ khởi công và khánh thành, gửi gắm vào đó ý nguyện, lòng thành kính sâu sắc với các danh nhân. Vào ngày giỗ các “vị”, ông đều làm cỗ xôi gà và ngũ quả. Bà con đến thắp hương, góp công đức thì ông lại ủng hộ cho quỹ khuyến học của xã.
Không những thế, ông còn tập hợp các đầu sách trong gia đình, xin ủng hộ thêm từ người thân, bạn bè để lập thành thư viện tư nhân, nơi cho người dân và thanh thiếu niên trong xóm, trong xã đến đọc, tìm hiểu tri thức. Ngày 10.8.2023, Ủy ban Nhân dân xã Nam Thành đã ban hành quyết định số 152/QĐ-UBND về việc thành lập thư viện tư nhân phục vụ cộng đồng xã Nam Thành. Đây là một niềm vui rất lớn với ông và gia đình, ghi nhận sự đóng góp nhỏ mà không nhỏ của người nghệ nhân đầy tâm huyết cho cộng đồng và xã hội.
Trước khi chia tay, ông Hà nói vui: “Từ ngày tớ nghỉ, đắp tượng, làm công tác xã hội lại nhận được nhiều bằng khen, giấy khen hơn khi hồi còn công tác đấy”. Niềm vui sóng sánh trong đôi mắt người nghệ nhân gần 80 tuổi khi ông cho chúng tôi xem bằng khen của Ban chấp hành Trung ương Đảng vì đã có thành tích xuất sắc trong hoạt động quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh giai đoạn 2021 - 2023...
