Từ FaceApp đến vấn nạn dữ liệu người dùng trở thành “con tin”

Doanh nghiệp càng lớn thu thập dữ liệu người dùng càng nhiều...

Các Cty Internet và thương mại điện tử của Trung Quốc như Alibaba, Tencent hay ứng dụng Tik Tok có lượng người dùng lớn nhất ở khu vực Châu Á và cũng được xem là thu thập dữ liệu người dùng nhiều nhất ở khu vực này. Tuy nhiên, trên bình diện toàn cầu, tứ đại gia GAFA (Google, Amazon, Facebook, Apple) của Mỹ mới là những doanh nghiệp thu thập dữ liệu người dùng nhiều nhất.

Tháng 3.2018, vụ bê bối rò rỉ dữ liệu được cho là Facebook cố tình chia sẻ cho bên thứ ba là Cambrigde Analytica – một Cty của Anh – sử dụng dữ liệu của 87 triệu người dùng vào việc phân tích phục vụ quảng cáo chính trị. Và mới đây, Facebook đã bị Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ tuyên bố phạt mức kỉ lục là 5 tỉ USD.

Chuyên gia Nguyễn Minh Đức – CEO của Cty bảo mật CyRadar – cho rằng, các Cty lớn trên thế giới như GAFA hầu như đều có thỏa thuận “User Agreement” trong đó có thể có đề cập đến việc thu thập dữ liệu của người dùng, giới hạn và mục đích sử dụng.

Nhiều trường hợp, các website hay ứng dụng di động buộc người dùng phải kê khai thông tin về năm sinh, quốc gia, một số sở thích... Tuy nhiên, cũng không ít ứng dụng di động còn yêu cầu người dùng cho phép truy cập vào danh bạ, cuộc gọi, tin nhắn, album ảnh, vị trí... như một điều kiện để được sử dụng dịch vụ của họ.

Đơn cử trong trường hợp FaceApp, quyền của ứng dụng này được mặc định và ghi rõ là được truy cập vào: Chụp ảnh và quay video (camera/điện thoại/thiết bị của người dùng – PV); đọc nội dung trong thiết bị lưu trữ USB; sửa hoặc xóa nội dung của bộ lưu trữ USB; truy cập mạng đầy đủ, xem kết nối mạng; ngăn điện thoại chuyển sang chế độ ngủ; truy cập dịch vụ thanh toàn trong Google Play; nhận dữ liệu từ Internet; đọc cấu hình dịch vụ của Google...

Có thể thấy, quyền truy cập của FaceApp không chỉ đối với hình ảnh mà còn cả nhiều tính năng, dịch vụ mà người dùng sử dụng.

Nỗi lo lớn nhất: Mục đích sử dụng dữ liệu người dùng

Như đã đề cập ở trên, FaceApp đã đưa ra quyền truy cập của mình vào thiết bị người dùng là rất rộng. Tuy nhiên, vấn đề đáng nói nhất ở đây là mục đích của việc thu thập thì không được đề cập rõ.

Cụ thể, FaceApp có tính năng chỉnh sửa hình ảnh/khuôn mặt bằng trí tuệ nhân tạo. Nhưng theo anh Nguyễn Hữu Cường – Quản trị viên diễn đàn bảo mật Whitehat.vn, ngoài tính năng chính này thì nhà cung cấp ứng dụng còn có những mục đích sử dụng nào khác hay không lại không được nói rõ.

Chính vì thế, theo chuyên gia bảo mật Võ Đỗ Thắng – CEO Trung tâm An ninh mạng Athena, sự không rõ ràng này chứa đựng các nguy cơ dẫn đến lo lắng dữ liệu người dùng mà FaceApp thu thập được sử dụng cho các mục đích tác động tiêu cực đến cuộc sống của người dùng.

Một tham chiếu, qui định về dữ liệu cá nhân trên ứng dụng Viber ghi rõ như sau: “Chúng tôi thu thập dữ liệu hoạt động để cải tiến sản phẩm và hiệu quả của mình. Dữ liệu này sẽ không được sử dụng cho các mục đích khác”, và người dùng được quyền cho phép hay không.

Tuy nhiên, như trường hợp Facebook, việc chia sẻ dữ liệu cho bên thứ ba là Cambrigde Analytica với mục đích phi nghiên cứu phục vụ cho việc nâng cao chất lượng phục vụ người dùng, hay nói cách khác là bất chính.

Theo chuyên gia Nguyễn Minh Đức, thông lệ trên thế giới các website, ứng dụng khi thu thập dữ liệu người dùng được giới hạn ở mục đích sử dụng nhằm cải thiện sản phẩm nhằm nâng cao chất lượng phục vụ người dùng tốt hơn. Song chuyên gia này cũng đặt vấn đề, hiện người dùng Google bị ghi hết mọi hành vi truy cập (gọi là “dữ liệu hoạt động”) nhưng việc này không bao giờ được công bố cụ thể.

Theo ông Đức, tại Việt nam đã có qui định về việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân nhưng việc quản lí chưa chặt và chế tài xử phạt chưa nghiêm.