Tiền mặt… bất tiện
Chị Hoa - chủ một “siêu thị đồ ăn sáng vỉa hè”, theo cách gọi của chị - quản lý hàng tá loại đồ ăn như trứng, xôi, cơm nắm muối vừng… mỗi thứ đồ lặt vặt trị giá 10.000-15.000 đồng. “Tôi phải thức dậy, nhận hàng và làm hàng từ 3 giờ sáng, nhưng điều đó không đáng ngại bằng việc mỗi ngày phải chuẩn bị cả một túi “siêu to khổng lồ” các loại tiền lẻ. Có những khách hàng chỉ mua củ khoai nhưng lại đưa tờ mệnh giá 200.000 đồng, 500.000 đồng, thực sự bất tiện. Nhưng bây giờ khác rồi, tôi làm mã QR code ngay trên thúng xôi, khách mua lẻ cỡ nào cũng được hết” - chị Hoa cho biết.
Những chiếc vé xe buýt 7.000 đồng của xe điện Vinbus hay củ khoai, gói xôi đều có thể thanh toán không dùng tiền mặt là một thay đổi đáng kể, tạo ra sự thuận tiện không ngờ cho người dân.
Theo con số từ Vụ Thanh toán - Ngân hàng Nhà nước, năm 2022, thanh toán không dùng tiền mặt tăng đột biến. Cụ thể, tăng 85,6% về số lượng và 31,39% về giá trị so với 2021. Trong đó, thanh toán qua kênh Internet tăng 89,36% về số lượng và 40,55% về giá trị; qua kênh điện thoại di động tăng 116,1% về số lượng và 92,3% về giá trị; qua phương thức QR code tăng 182,5% về số lượng và 210,6% về giá trị. Tỉ trọng các giao dịch rút tiền mặt xử lý qua hệ thống Napas đã giảm từ 12% năm 2021 xuống chỉ còn 6,56% năm 2022...
Ông Nguyễn Quốc Hùng - Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) - cho hay, trong xu thế hội nhập và phát triển của cuộc cách mạng công nghệ 4.0, việc phát triển dịch vụ tài chính - ngân hàng bán lẻ là định hướng chiến lược quan trọng hàng đầu của các ngân hàng và tổ chức tài chính, giúp mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo nguồn vốn trung và dài hạn ổn định để phục vụ phát triển kinh tế. Việc phát triển các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng bán lẻ hiện đại trên nền tảng công nghệ số thúc đẩy hệ sinh thái tài chính số.
Thúc đẩy nhanh hơn nữa phương thức thanh toán không dùng tiền mặt
Chính phủ đã ban hành "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030" và Ngân hàng Nhà nước đã ban hành “Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, đó chính là cơ hội, các ngân hàng đổi mới mô hình kinh doanh, đẩy mạnh hơn nữa việc phát triển và hoàn thiện các dịch vụ tài chính cá nhân thích ứng với bối cảnh mới, trong điều kiện “bình thường mới”. Đồng thời, tăng cường hợp tác, phát triển mở rộng hệ sinh thái ngân hàng số nhằm mang đến cho khách hàng cá nhân các sản phẩm, dịch vụ tài chính số đa dạng nhằm đáp ứng nhu cầu và gắn kết khách hàng.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Minh Tâm - Phó Chủ tịch Chi hội thẻ, Hiệp hội Ngân hàng - đặt vấn đề: "Tuy phương thức thanh toán không dùng tiền mặt đã đạt được những thành tựu to lớn, nhưng sự bùng nổ này vẫn chủ yếu tập trung ở khu vực thành thị. Trong khi đó, khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa với nhiều dư địa vẫn còn đang bỏ ngỏ. Hơn 90% giao dịch tại đây vẫn là giao dịch tiền mặt và người dân không có ATM để rút tiền khi cần, không có máy chấp nhận thẻ để giao dịch. Không nhiều ngân hàng mạnh tay đầu tư cho hạ tầng chấp nhận thẻ, vì chi phí cao, lợi nhuận biên lại thấp. Hiện dân số Việt Nam đạt gần 100 triệu dân, nhưng tỉ lệ máy POS, mPOS chỉ có hơn 400.000 máy".
Con số này cho thấy, sự phát triển còn rất hạn chế của mạng lưới chấp nhận thẻ, chỉ phục vụ được 30% nhu cầu thực tế so với tổng nhu cầu của cả nước lên đến 1,2 triệu thiết bị.
Theo kết quả nghiên cứu của tổ chức thẻ Visa, người dùng Việt Nam đã có sự thay đổi rõ rệt trong thói quen thanh toán. Cụ thể, 76% người dùng đã sử dụng ví điện tử và 82% người sử dụng thẻ, hơn 50% bắt đầu sử dụng thẻ thường xuyên hơn, trong khi 64% đã tăng mức độ sử dụng thanh toán không tiếp xúc. Đến nay, theo thống kê từ Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, tổng số lượng thẻ lưu hành đạt gần 130 triệu thẻ.
Theo các chuyên gia, để triển khai có hiệu quả Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, trong thời gian tới cần tiếp tục xây dựng, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về thanh toán không dùng tiền mặt. Trong đó, tập trung hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt; xây dựng, ban hành các Thông tư hướng dẫn Nghị định. Phối hợp với các bộ, ngành liên quan triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp.
Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công, nhất là trong lĩnh vực y tế, giáo dục; tham gia xây dựng văn bản, chính sách, quy định, hướng dẫn cho việc kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; ứng dụng thẻ căn cước công dân gắn chíp trong việc xác thực và định danh khách hàng. Bên cạnh đó, cần tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn hệ thống công nghệ thông tin trong ngành Ngân hàng; bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng; đồng thời đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.
