Tháo gỡ… chướng ngại
Tại buổi họp báo thường kỳ tháng 7.2023 của Bộ NNPTNT do Thứ trưởng Phùng Đức Tiến chủ trì, đã đưa ra quyết định cho phép vùng ĐBSCL tăng thêm 50.000ha lúa Thu đông năm 2023.
Cụ thể tăng từ 650.000 lên 700.000ha. Quyết định này được xem như pháo lệnh mở cơ hội để hạt gạo Việt tỏa sáng.
Theo thông tin từ Bộ NNPTNT, giá gạo đang ở mức 534USD/tấn, tăng hơn 9% so cùng kỳ 2022. Trong khi đó, nhiều dự báo cho thấy khả năng giá gạo sẽ còn tiếp tục tăng đến cuối năm 2023 và thời điểm đầu năm 2024 khi mà Ấn Độ - quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới - ban bố lệnh cấm xuất khẩu gạo. Hay Thái Lan sẽ giảm diện tích gieo trồng, hoặc bị giảm sản lượng do nắng nóng cực đoan, thiếu nước tưới do ảnh hưởng El Nino năm 2023 được dự báo là sẽ rất mạnh.
Trong lúc nguồn cung bị hạn chế, thì nhiều quốc gia nhập khẩu lại chủ trương tăng cường dự trữ gạo để đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh nguy cơ chiến tranh kéo dài. Đây thật sự là cơ hội hiếm có cho Việt Nam vươn lên sau nhiều năm đứng ở vị trí thứ 3 thế giới về xuất khẩu gạo.
Tuy nhiên, trước đó, bên cạnh ý kiến đồng tình, đề xuất tăng tốc xuất khẩu gạo để mang về lợi ích cho cả người trồng lúa, doanh nghiệp xuất khẩu, vẫn có ý kiến bày tỏ phân vân khi đề nghị chú ý đến an ninh lương thực. Thậm chí có ý kiến bày tỏ lo không đủ gạo… và kêu gọi chỉ nên xuất khẩu phần dôi dư hiện hữu.
Cần tối ưu lợi nhuận
Theo GS.TS Võ Tòng Xuân, chuyên gia lúa gạo hàng đầu Việt Nam, quyết định tăng thêm 50.000ha lúa Thu đông của Bộ NNPTNT rất kịp thời và hợp lý. Bởi vừa phát huy được lợi thế địa lý đặc thù có thể trồng lúa cao sản ngắn ngày 3 vụ/năm, vừa thiết thực giúp nhà nông tăng lợi nhuận. Hơn thế nữa, còn mở rộng cánh cửa để các nhà xuất khẩu có thể lập lại trật tự giá mới có lợi lâu dài cho lúa gạo Việt Nam.
Đồng tình với ý kiến này, Th.S Nguyễn Phước Tuyên - nguyên Giám đốc Trung tâm khuyến nông tỉnh Đồng Tháp - cho rằng, đây chỉ mới là điều kiện cần. Sẽ hoàn hảo hơn cho bài toán lợi nhuận và thương hiệu gạo Việt nếu đi kèm theo việc cho phép mở rộng diện tích để chớp lấy thời cơ mở rộng thị trường, là chuyện tối ưu hóa lợi nhuận.
Theo ông Tuyên, thực tế cho thấy, giá gạo Việt Nam vẫn chưa được đẩy lên đúng tầm của thời cơ và đặc biệt là vẫn còn thấp nhiều so với gạo Thái Lan.
Trong 5 tháng đầu năm 2023, Việt Nam xuất khẩu 3,61 triệu tấn gạo, mang về 1,91 tỉ USD. Trong khi đó, dù chỉ xuất được 3,46 triệu tấn, nhưng Thái Lan lại đạt mức 1,92 tỉ USD. Điều này đã giúp cho Thái Lan tăng giá mua lúa cho người trồng ở mức cao rất nhiều so với Việt Nam. Cụ thể trong tháng 7.2023, giá thu mua lúa tại Thái Lan dao động 7.700 - 7.840 đồng/kg. Cùng thời điểm này, theo số liệu của Bộ Công thương, giá thu mua lúa tại Việt Nam ở mức dưới 7.000 đồng/kg.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến gạo Việt Nam “lép vế”, nhưng cơ bản là do thiếu truy xuất nguồn gốc. Tuy nhiên, đó là bài toán phức hợp, cần có lời giải đa chiều với những bước đi lâu dài và chiến lược.
Trước mắt, để nhanh chóng tối ưu hóa lợi nhuận, nên chăng cần có giá sàn xuất khẩu, tạo cơ hội để các doanh nghiệp có thêm động lực chung tay chớp thời cơ thúc đẩy giá theo hướng có lợi hơn nữa trong tình thế chợ vắng người bán như hiện nay.
