Mỏ già, công nghệ trẻ
Năm 2021, Công ty Cổ phần Than Hà Lầm sẽ đóng cửa toàn bộ khai trường lộ thiên, tập trung sản xuất than hầm lò. Độ sâu -300m so với mực nước biển từ miệng giếng +75m đang giữ kỷ lục của ngành than. Xuống sâu là tình thế sống còn của doanh nghiệp (DN) đã sang tuổi 60.
Dự án tăng tuổi thọ của mỏ đến 2051. Công nghệ tiết giảm chi phí hợp lý đáng kể nhờ cơ giới hóa. Lực lượng lao động (LĐ) giảm, từ 4.100 người xuống 3.143 người. Số lượng phòng ban bớt 1/3, còn 16 đơn vị. Cường độ LĐ giảm theo trong khi năng suất lại tăng từ 3-5 lần. Hệ thống vận tải liên hoàn dẫn than từ lò chân ra nhà sàng chế biến, rồi theo băng tải rót vào nhà máy nhiệt điện hoặc kho than cảng Hà Khánh. Tồn kho bằng không.
Về phẩm cấp, mỏ đủ khả năng cung ứng mọi chủng loại theo nhu cầu của thị trường. Tỉ lệ tổn thất tài nguyên vô ích giảm khoảng 15%. Không gian làm việc mở rộng. Hệ thống giàn, giá được trang bị đồng bộ với thiết bị dập bụi. Chấm dứt nổ mìn công nghiệp phá vỉa, dưới lò sử dụng máy khấu. An toàn LĐ ngành Than xác lập tiêu chuẩn mới.
“Chi phí đào giếng đứng cao hơn giếng nghiêng nhưng chi phí bảo vệ suốt vòng đời của dự án lại thấp hơn. Nhìn tổng thể dự án, giếng đứng hiệu quả vượt trội” - Phó Giám đốc Vũ Ngọc Thắng cho biết.
Ứng dụng công nghệ cải thiện thu nhập người lao động (NLĐ). Năm 2016, khi dự án giếng đứng hoạt động một phần, Hà Lầm đóng góp 19/42 thợ lò có mức thu nhập trên 300 triệu đồng/năm được Tập đoàn Than và Khoáng sản (TKV) vinh danh. Năm 2017, Hà Lầm còn áp đảo hơn (70/124), chưa kể toàn bộ 5 thợ lò có mức thu nhập trên 400 triệu đồng/năm đều là thành viên của DN này. Năm 2017 cũng là thời điểm dự án hoàn tất xây dựng cơ bản, đồng thời vận hành 100% công suất. (Năm 2018, TKV dừng hoạt động tuyên dương).
Theo ông Trần Mạnh Cường - Bí thư Đảng ủy kiêm Giám đốc Công ty, bức tranh thu nhập được cải thiện đồng đều phần nào cho thấy công nghệ thu hẹp khoảng cách LĐ kỹ năng. Phần khác cũng quan trọng không kém, là nhờ minh bạch chủ trương tiết kiệm được tập thể NLĐ đồng thuận cao.
Không thể không ghi nhận nỗ lực thắt lưng buộc bụng của Hà Lầm, nhất là trong bối cảnh nhiều dự án tài trợ từ ngân sách bê bết vì đội vốn. Hà Lầm tiết kiệm khoảng 2.000 tỉ đồng, trong tổng đầu tư dự án trị giá 6.994 tỉ đồng được Thủ tướng phê duyệt. Kỳ hạn trả nợ kéo dài 12 năm cho khoản tài trợ gần 5.000 tỉ đồng nhưng chỉ sau hai năm vận hành 100% công suất, dư nợ của Hà Lầm còn già nửa, khoảng 2.800 tỉ đồng. Chưa hết, DN chủ động thu xếp thanh toán trước hạn từ 6 tháng đến 1 năm theo phân kỳ. Chẳng hạn, nghĩa vụ nợ vay phân bổ cho năm 2019 đã được giải quyết từ 2018.
Vượt qua bĩ cực
Giảm bớt chi phí lãi vay tăng lợi nhuận DN. Bước đệm hy vọng đến mùa thái lai là chuỗi một chuỗi dài bĩ cực. Giai đoạn 2011-2015 dồn dập sự thử thách. Chi phí cắt giảm triệt để. Lương giảm bốn đợt, gộp lại khoảng 25% thu nhập.
Khoảng cách từ giếng chính đến hai giếng phụ dài 1.524m. Ngành Than cũng chưa có tiền lệ thi công thiết diện lên đến 60m2. “Hợp long” tổ hợp giếng đứng được xem như thời khắc sinh tử của dự án ở độ sâu -300m so với mực nước biển từ miệng giếng +75m đòi hỏi định vị chính xác tuyệt đối. Kết thúc 14 tháng thi công cũng là thời điểm Quảng Ninh hứng chịu trận mưa khủng khiếp trong vòng hơn nửa thế kỷ. Giám đốc Trần Mạnh Cường cùng một cộng sự chui vào thùng phi, nối với ròng rọc thả từ miệng giếng xuống hầm xử lý sự cố máy bơm. Cái thùng dao động như con lắc.
“Mình không xuống lò thì ai xuống” - vị thuyền trưởng cho hay, nỗi sợ ập đến vào thời khắc trồi lên khỏi miệng giếng.
Với dự án mới, hơn ai hết, lãnh đạo công ty là những người am tường nhất. Công nghệ nhập khẩu nhưng lại đòi hỏi thiết kế theo kiểu “may đo”. Thành viên ban giám đốc luân phiên ra nước ngoài làm việc với nhà thầu chuẩn bị cho công đoạn cơ giới hóa; từ thực địa, tham gia chế tạo cho đến đàm phán giá cả, chủng loại thiết bị. Lịch làm việc dày đặc, cường độ khủng khiếp hơn xuống lò cuốc than.
Sức mạnh mềm
Trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội, nhiều trường hợp “thăng tiến thần tốc” bị phơi bày khiến dư luận phẫn nộ. Nhưng với Than Hà Lầm thì khác hẳn: Lướt qua trích lục hồ sơ ban giám đốc công khai trên website DN, toàn bộ thành viên đều xuất phát từ “vạch” công nhân. “Cấp trưởng, phó phòng không dưới 10 năm kinh nghiệm” - ông Trần Mạnh Cường khẳng định. Bổ nhiệm thần tốc chưa xuất hiện tại Hà Lầm. Cũng chưa thấy hiện tượng người nhà của lãnh đạo DN được cất nhắc.
Quy trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được thực hiện nghiêm ngặt. Quy hoạch cán bộ thông qua thủ tục bỏ phiếu kín. Kiểm phiếu và công bố tại chỗ. Ở đây vào quy hoạch không đồng nghĩa với khả năng được bổ nhiệm. Cơ hội thăng tiến chỉ dành cho những người làm tốt. Nghề mỏ trùng trùng rủi ro. Mỗi quyết định sai lầm đều có thể phải trả giá bằng sinh mạng đồng nghiệp.
Lãnh đạo mỏ tri ân hậu phương của người thợ. Phúc lợi gia tăng bằng nhiều hình thức như: Quà mừng tổ ấm mới; đi du lịch nước ngoài, mỗi cá nhân được kèm thêm một người thân. “Đã là thợ lò xuất sắc thì thời gian dưới lò nhiều hơn ở nhà” - ông Cường thừa nhận không thể hạch toán được sự hy sinh của gia đình thợ lò. Việc nhà có chu toàn, NLĐ mới yên tâm làm việc.
Trên hành trình đi tới của Hà Lầm, không ai bị bỏ lại. Miễn là xứng đáng. Đó là câu chuyện hoàn toàn có thật ở nơi này.
Giải pháp căn cơ phải xuất phát từ chính sách
Năm 2020, Hà Lầm sẽ triển khai xây dựng một khu nhà ở tập thể mới cho công nhân, cung cấp 400 căn hộ được thiết kế theo tiêu chuẩn dành cho gia đình trẻ. Dự án này là một nỗ lực của DN nhằm giữ chân NLĐ.
Lộ trình đóng cửa khai trường lộ thiên vào 2021 là cơ hội để Hà Lầm lột xác thành mỏ “xanh”. Những DN giảm đáng kể phát thải xứng đáng nhận được cơ chế khuyến khích, đặc biệt là những DN sản xuất công nghiệp nằm trong vùng di sản thiên nhiên thế giới Hạ Long. Công tác hoàn nguyên môi trường hình thành quỹ đất nằm trong lộ giới mỏ Hà Lầm được giao quản lý. Việc áp giá đất đô thị bất khả thi với thu nhập thợ lò. Sự cho phép doanh nghiệp tận dụng quỹ đất chưa sử dụng lập dự án nhà ở xã hội (theo quy định hiện hành là 50 năm) dành riêng cho thợ lò là gợi ý đối với chính quyền địa phương.
