Đó là một trong những nội dung được Đoàn giám sát chỉ ra trong báo cáo vừa gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021”.
Theo báo cáo của Đoàn giám sát, chính sách giá điện còn nhiều bất hợp lý về cơ cấu phát điện, điều chỉnh giá điện chưa bù đắp được chi phí đầu vào và đảm bảo lợi nhuận hợp lý của doanh nghiệp; giá điện chưa bảo đảm tính minh bạch; các tín hiệu thị trường ở khâu phát điện chưa được phản ánh một cách đầy đủ ở giá điện áp dụng cho hộ tiêu dùng cuối cùng.
Cơ cấu biểu giá bán lẻ thực hiện theo Luật Điện lực chưa phù hợp với thực tế tiêu thụ điện của các nhóm khách hàng, còn duy trì bù chéo; giá điện sinh hoạt của người dân chi trả còn cao hơn mức giá cho nhóm khách hàng là hộ sản xuất, kinh doanh, chưa phù hợp với mục tiêu khuyến khích sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đối với các ngành, lĩnh vực sản xuất thâm dụng điện.
"Công thức tính toán, xác định biến động của các thông số đầu vào cơ bản lên giá điện chưa được hoàn thiện; chưa có lộ trình cụ thể để áp dụng giá điện hai thành phần; giá truyền tải điện quá thấp, không thu hút được nhà đầu tư làm dự án lưới điện", báo cáo nêu rõ.
Trên thực tế, cơ cấu biểu giá bán lẻ điện không phù hợp đã được các chuyên gia kinh tế phân tích, nhận định. Trao đổi với Lao Động, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú - nguyên Phó giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho rằng, biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt, giá điện bậc thang cũng không phù hợp khi lấy tiền của người này bù cho người kia theo cơ chế bù chéo.
"Người tiêu dùng nhiều điện phải bù cho những người tiêu dùng ít. Việc bù trừ như vậy không đúng theo quy luật thị trường.
Khi người dân sử dụng điện theo thị trường điện lực, người dùng nhiều phải trả nhiều, người dùng ít trả ít; không có chuyện khách hàng đã dùng nhiều (phải trả tiền nhiều), lại còn phải chịu giá điện ở bậc cao (lên tới 3.457 Kwh cho giá điện bậc 5), phải trả tiền nhiều hơn nữa. Không ai có quyền lấy của người này bù cho người khác, nên việc bù chéo là không hợp lệ và ít hiệu quả", ông nói.
PGS Trần Văn Bình - Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, với cách định giá này sẽ làm tình trạng bù chéo giá điện sinh hoạt với sản xuất vẫn diễn ra.
Giá điện cho sản xuất thấp có thể thu hút đầu tư nước ngoài nhưng đi kèm là công nghệ thấp, tiêu tốn năng lượng, doanh nghiệp không có động lực đổi mới công nghệ. Trong khi ta đang khai thác tài nguyên cạn kiệt, đã phải nhập khẩu ròng năng lượng, rồi tình trạng thiếu điện trầm trọng như vừa qua.
"Chúng ta đang trong lộ trình phát triển thị trường điện và thực hiện chuyển đổi năng lượng. Xu hướng dài hạn, giá điện có thể sẽ tăng liên tục do nguồn giá rẻ đã tới hạn. Chúng ta cũng hướng tới tăng nguồn năng lượng sạch. Do đó, cơ chế giá điện cần được xây dựng gắn với thị trường và lộ trình thực hiện quy hoạch điện VIII", ông nói.
