Mới đây, một giáo viên chủ nhiệm ở một trường thuộc TPHCM đã viết sẵn một mẫu đơn để gia đình và học sinh điền vào theo “tư vấn” của giáo viên chủ nhiệm, thể hiện sự cam kết không theo học lớp 10 THPT công lập đã tạo nên sự bức xúc mạnh từ cộng đồng.
Mọi người đều biết rằng một nền giáo dục nhân bản luôn tạo điều kiện cho mọi người có cơ hội học tập và học tập suốt đời, như một số văn kiện của Đảng chỉ ra việc xây dựng nền giáo dục mở ở Việt Nam. Việc khuyến cáo hay tư vấn mang tính cưỡng ép của giáo viên chủ nhiệm với học sinh qua câu chuyện nói trên rất đáng bị phê phán vì điều đó.
Việc loại bỏ một nhóm học sinh chỉ dựa trên điểm số hoặc thành tích học tập trước đó là không công bằng và có thể hạn chế quyền được giáo dục của các em.
Học sinh có học lực trung bình hoặc dưới trung bình ở THCS vẫn có thể phát triển và cải thiện qua thời gian nếu được khuyến khích và hỗ trợ đúng cách. Việc ngăn cản các em thử sức ở môi trường giáo dục có thể hạn chế cơ hội phát triển này.
Việc tư vấn cưỡng ép đã thể hiện sự không tôn trọng quyền lựa chọn. Mỗi học sinh có quyền tự quyết định con đường giáo dục của mình. Việc tư vấn theo hướng cưỡng bức có thể làm ảnh hưởng đến khả năng tự quyết và tự chủ của học sinh trong việc lựa chọn tương lai của bản thân. Hơn nữa cần nhớ rằng mỗi học sinh phát triển theo những cách khác nhau.
Tệ hại hơn, với cảm giác bị đặt ra bên lề do sự phân biệt đối xử trong hệ thống giáo dục, khiến cho các em cảm thấy bị gạt ra ngoài và không có giá trị. Điều đó có thể gây ra cảm giác thất bại, tự ti và mặc cảm kém cỏi cho học sinh và có thể ảnh hưởng đến sự tự tin và động lực học tập của các em trong cuộc sống phía trước.
Thực chất ép buộc các em không thi vào THPT công lập có thể làm giảm cơ hội để các em học cách đối mặt và vượt qua khó khăn sẽ gặp trong cuộc đời sau này chỉ vì bệnh thành tích đạt chỉ tiêu của một số nhà trường.
Trong tương lai việc làm bất định, bối cảnh thị trường lao động thay đổi nhanh chóng do tiến bộ về khoa học công nghệ và do các yếu tố tác động từ toàn cầu hóa mà ngay cả những chuyên gia tư vấn hướng nghiệp còn gặp vô vàn khó khăn nữa là giáo viên THCS, vốn thiếu thốn kỹ năng tư vấn hướng nghiệp. Thực tế cho thấy có những em học tập ở THCS trung bình hoặc yếu chưa thể hiện hết khả năng của mình ở THCS nhưng có thể phát triển mạnh mẽ ở THPT.
Vì thế đừng đóng cọc tương lai của các em để rồi neo buộc các em theo đuổi con đường học vấn THPT. Học vấn trung học luôn có vai trò nền tảng để xây dựng xã hội học tập, học suốt đời để đối phó với thách thức của thời cuộc.
Vì thế nhà nước và địa phương cần phải tháo gỡ về cơ chế đa dạng hóa loại hình trường trung học (THPT, trung học nghề) tạo điều kiện cho các em được học hành. Đồng thời đa dạng hóa, huy động nguồn lực xã hội để cho nhiều trường THPT được mở ra trong các doanh nghiệp, hay trong các trường đại học, cao đẳng địa phương khi nguồn lực giáo viên, diện tích đất đai sẵn có mà để không rất lãng phí, trong khi các trường THPT công lập không thể mở rộng quy mô do diện tích đất đai và nguồn ngân sách công bị hạn chế.
Khi đa dạng hóa nguồn cung các chương trình GDPT thì những hiện tượng mang tính ép buộc, dạy thêm học thêm và ngay cả học phí các trường tư có thể giảm xuống. Việc phân luồng là chủ trương đúng đắn nhưng cần nhớ rằng chỉ những em không có ham muốn học tập ở THPT hoặc do hoàn cảnh gia đình thì các em có thể vào học nghề sớm, còn nếu không sau trung học phổ thông các em đi vào học nghề càng dễ đào tạo và dễ tự học suốt đời, thích ứng với sự thay đổi kỹ năng nhờ có nền tảng văn hóa THPT.
