Bình minh ló rạng, nóng nực và ẩm ướt trên thành phố ven sông Pakse, và một ngày mới trên dòng Mekong hùng vĩ bắt đầu. Người Thái Lan và Lào gọi đây là Mae Nam Khong – Sông Mẹ, chảy suốt hơn 4.345m dặm từ cao nguyên Tây Tạng, tỏa nhiều nhánh tìm ra Biển Đông.
Trong suốt chiều dài lịch sử, con đường thủy linh thiêng này đã ghi danh biết bao vị vua, chiến binh, thường dân, nhà chính trị, nhà sư và liệt sĩ. Đây vừa là địa danh, cũng là tiềm năng kinh tế, cung cấp nước sinh hoạt cho làng mạc, vận chuyển hành khách và hàng hóa, tưới nước cho bao ruộng lúa ngô. Đó là nguồn sống của người dân Lào.
“Cuộc sống ở vùng này của Lào yên tĩnh hơn so với Luang Prabang hay Vientiane”, hướng dẫn viên Detoudorn Savannalath nói khi nhấm nháp cà phê đen trong quán cà phê gần bến cảng cũ của Pakse. "Chúng tôi muốn dành thời gian của mình cho mọi thứ, chúng tôi trò chuyện chậm hơn, không vội vàng, thuận theo nhịp điệu của dòng Mekong".
Hơn 9 giờ sáng, thời điểm này tại hầu hết các thành phố ở Đông Nam Á ắt đã rộn lên tiếng ồn ào xe máy, taxi, bán mua nhộn nhịp. Nhưng dọc theo con sông, Pakse dường như mới vừa thức dậy: Người dân địa phương ngồi trên những quán cà phê vỉa hè chơi cờ đam, trong khi những chiếc tuk-tuk thường xuyên lướt qua, và một vài nhà đẩy xe dưa hấu và dứa đi bán.
30 dặm về phía đông của dòng Mekong, những cao nguyên màu mỡ tạo ra 9/10 các loại rau và gần như tất cả cà phê phục vụ nhu cầu của cả nước. Nguồn thực phẩm này được nuôi dưỡng bằng đất núi lửa, khí hậu ôn đới và nguồn nước, bùn giàu dinh dưỡng của Sông Mẹ.
Khamsone Souvannakhily là một trong những người trồng cà phê quy mô nhỏ sống trên cao nguyên.
"25 năm kinh nghiệm rang cà phê sẽ cho bạn một cái mũi rất thính!", anh nói. "Tôi không bao giờ sử dụng đồng hồ đếm thời gian - chỉ cần dùng mũi và tai của mình là đủ”. Khamsone Souvannakhily quỳ xuống lắng nghe tiếng kêu lách tách trong lò và biết rằng các hạt cà phê đã sẵn sàng. Sau năm phút, anh ngắt gas và lấy cà phê ra xay. Khói phả ra và hương thơm của cà phê rang ngập đầy không khí… “A!”, anh kêu lên, “Đó là mùi của Bolaven”.
Tại làng Paksong, cô Nang đang bán sản phẩm của mình vào buổi sáng: Ếch hun khói, cá sông bí ngồi, đậu, khoai lang,… "Bolaven là từ để gọi những khu vườn của người Lào. Việc trồng trọt ở đây rất thuận lợi, chỉ cần đặt hạt giống vào lòng đất, chúng sẽ phát triển. Chúng tôi phải cảm ơn Sông Mẹ vì điều đó”, cô Nang nói.
