Cần một tư duy mới

Năm 2007 chúng ta thành lập Công ty cổ phần mỏ sắt Thạch khê (TIC) để tiến hành khai thác. Và từ đó đội hình xe ben, máy xúc, máy ủi và nhiều máy móc truyền thống khác của nghành than ngày đêm náo động công trường!     

Tuy nhiên sau 8 năm triển khai, công trường đã hoàn toàn bế tắc: Sản phẩm quặng hầu như không có gì ngoại trừ nhặt nhạnh được ít nhiều trong các ổ quặng mồ côi.Các phương án bảo vệ môi trường, giải phóng mặt bằng, kiến thiết hạ tầng không thực hiện được đã làm cho đời sống của hơn 4000 dân xã Thạch hải vô cùng khổ sở: đi thì dở mà ở thì không xong! Báo chí địa phương đã liên tục đăng những dòng tít: Sống dở chết dở tại mỏ sắt lớn nhất Đông nam á; Dấu hỏi lớn về mỏ sắt Thạch khê; Có nơi nào khổ như chúng tôi không;…………      

Trong từng ấy năm Chính phủ, tỉnh Hà tĩnh, tập đoàn than khoáng sản đã tổ chức nhiều cuộc họp chấn chỉnh, nhiều giải pháp tái cơ cấu nhằm đảm bảo vốn đầu tư cho dự án. Mới nhất vào tháng 6 năm 2015 phó thủ tướng chính phủ tiếp tục chỉ đạo về huy động vốn, tiếp tục tái cơ cấu để đẩy nhanh tiến độ… Tuy nhiên mọi sự vẫn bế tắc, tiền đồ “ngày càng mờ mịt”như cách nói của báo chí.    

Vậy sự thật ở đây là gì? Muốn có câu trả lời chính xác cần quan tâm một loạt các vấn đề: 

Vỉa quặng mỏ sắt thạch khê nằm ở vị trí rất hiểm yếu: Nằm sâu trong tầng cát biển có khoảng cách đến mặt đất từ 100-200m; Vỉa quặng có cạnh dài nằm sát mép nước biển và có chổ lấn sâu vào lòng biển…….

Với địa hình ấy khi khai thác, công tác bốc dở tầng phủ đến hàng chục triệu m3 cát từ khối lượng đào,xúc,vận chuyển cho đến bãi chứa,tường chắn, vách ngăn… không thể dùng biện pháp truyền thống khai thác than như đang làm ở công trường.Vấn đề càng phức tạp hơn khi phải xây dựng được tường chắn dài hàng Km chắn cát và nước biển với chiều cao hàng trăm mét và phải bơm đổ ra ngoài lòng mỏ hàng triệu m3 nước mặt, nước ngầm . 

Phân tích những đặc điểm mang tính kỷ thuật ấy cho thấy cách khai thác truyền thống của TIC tại mỏ sắt TK là không tưởng. Việc đầu tiên và quyết định là phương án kỷ thuật hiện đại rồi mới đến vốn! Rất tiếc chúng ta chưa nhận thức ra sự thật đó nên cứ kỳ vọng, cứ nghĩ đến vốn là trên hết! (mà thật ra phương án kỹ thuật như thế ở Việt nam chúng ta chưa thể làm nổi). 

Khai thác mỏ sắt TK song song phương án kỷ thuật phải có phương án kinh tế. Quặng sắt TK theo khảo sát có lẫn rất nhiều tạp chất. Có thể công nghệ hiện đại sẽ sàng lọc được để chế tạo ra thép nhưng giá thành và giá bán có thể cạnh tranh nổi thị trường? 

Thập niên 90 thế kỷ trước đã từng có một tập đoàn thép quốc tế (Tổ hợp của Ấn độ, Nhật bản, Liên bang Đức) lập dự án khả thi khai thác mỏ sắt TK. Họ tự khoan để lấy được 15 tấn quặng về nghiên cứu nhưng sau 3 năm biết bao đầu tư tốn kém đành phải tuyên bố rút lui mà nguyên nhân được giải thích là giá thành chế biến quá cao, do quặng lẩn nhiều tạp chất trong đó hàm lượng kẽm, thiếc là trở ngại lớn nhất.  

Từ hai “sự thật” cơ bản nêu trên, đối chiếu với quá trình tổ chức khai thác của TIC như 8 năm qua  thì sự thất bại, bế tắc là tất yếu. Với điều kiện vị trí, địa hình, địa chất của mỏ như thế muốn khai thác được phải có đủ vốn hàng chục tỷ đô la song song với công nghệ siêu hiện đại. Điều này ở thời điểm hiện tại ta chưa thể có được!     

Mong rằng chính phủ và doanh nghiệp phải sáng suốt và bình tĩnh xem xét lại dự án đã và đang thực hiện không được bảo thủ, duy ý chí đã làm thất thoát, lãng phí nguồn lực của dân bấy lâu nay tại mỏ sắt TK-Hà tĩnh. 

Điều kiện nước ta hiện tại chưa thể đủ vốn, trình độ khoa học để khai thác mỏ sắt TK,chúng ta cần có siêu vốn,siêu con người,siêu kỹ thuật và siêu công trường,điều đó chỉ có liên doanh quốc tế mới giải quyết được!       

Xin hãy dừng lại, dù rất đau đớn,cần một tư duy mới!           

Hoàng xuân Tường 

Nguyên GĐ sở GTVT Hà tĩnh, nguyên viện phó viện NCPTGT Hội KHKT cầu đường VN.