Chị G.P.Y, sinh năm 1985, công nhân (CN) Công ty TeaKwang Vina (Biên Hòa, Đồng Nai), cho biết, năm 2007 chị nhận BHXH một lần (lần thứ nhất) cho 3 năm đã đóng BHXH trước đó. Năm 2008, chị Y tiếp tục đi làm, năm 2019 nghỉ việc, năm 2020 nhận BHXH một lần (lần thứ hai), cho 12 năm làm việc được hơn 87 triệu đồng.
Ngoài số tiền này, chị Y còn được nhận thêm 10 tháng trợ cấp thất nghiệp cho khoảng thời gian đóng BHTN từ 2009 - 2019. Số tiền BHXH một lần chị Y mở một tiệm làm tóc, do ế khách nên chị đóng cửa tiệm. Năm 2021 chị xin vào Công ty TeaKwang Vina đi làm. Vì vậy, dù đã 38 tuổi, nhưng chị Y mới có 3 năm đóng BHXH. Theo quy định hiện hành, tuổi nghỉ hưu của lao động nữ là 60, do đó chị Y còn phải làm 22 năm nữa và khi đủ 60 tuổi, chị có 25 đóng BHXH, vẫn đủ điều kiện nhận lương hưu.
Trường hợp chị Y chỉ là một ví dụ điển hình về việc do tuổi nghỉ hưu cao, cách tính lương hưu bình quân cả quá trình đóng BHXH và các quy định trong các văn bản pháp luật về lao động còn có những điểm chưa thống nhất, nên NLĐ sẽ tính toán để hưởng “tối ưu hóa” lợi ích.
Luật sư Bùi Công Thiệu - Văn phòng Luật sư Phương Minh, Đoàn luật sư TP Hồ Chí Minh - cho biết, theo quy định hiện hành, NLĐ sẽ đủ điều kiện hưởng 75% lương hưu (mức tối đa) khi nữ đủ 60 tuổi và có 30 năm đóng BHXH, nam 62 tuổi và có 35 năm đóng BHXH, trừ trường hợp nghỉ sớm do làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Giả sử một người đi làm, đóng BHXH từ 18 tuổi thì họ mất 42 năm làm việc (với nữ) và 44 năm làm việc (với nam) mới được nghỉ hưu và nữ sẽ dư ra 12 năm và nam dư 9 năm đóng BHXH.
Hiện nay, mỗi năm đóng BHXH dư ra chỉ được hưởng trợ cấp 1/2 tháng lương. Nếu nghỉ và nhận BHXH một lần, nữ ưởng từ 18 - 24 tháng lương cho 12 năm đóng dư BHXH, nam hưởng từ 13,5 đến 18 tháng lương cho 9 năm đóng dư BHXH.
Chưa kể, nếu NLĐ nghỉ giữa chừng trong quá trình làm việc, họ còn có thể nhận được 12 tháng trợ cấp thất nghiệp, thậm chí nếu tính toán tốt, họ còn có thể nhận nhiều hơn. Nếu không nghỉ và làm đến khi nghỉ hưu, NLĐ không được nhận khoản tiền này. Giả sử, mức lương bình quân cả quá trình làm việc đóng BHXH là 6 triệu đồng, mỗi tháng NLĐ đóng 60.000 đồng vào Quỹ BHTN, thì chỉ riêng phần NLĐ nữ sẽ đóng cho 42 năm là 30,24 triệu đồng (60.000 đồng/tháng x 12 tháng/năm x 42 năm); còn NLĐ nam sẽ đóng là 31,68 triệu đồng (60.000 đồng/tháng x 12 tháng/năm x 44 năm).
“Sửa luật BHXH lần này, cần sửa thêm các luật khác cho đồng bộ. Chẳng hạn, với số năm đóng BHXH dư, NLĐ cũng được trợ cấp như nhận BHXH một lần; hoặc NLĐ nếu không nhận trợ cấp thất nghiệp, thì sẽ được hưởng toàn bộ số tiền hoặc ít nhất 80% đã đóng vào Quỹ BHTN để khuyến khích NLĐ thấy được lợi ích tham gia BHXH lâu dài có lợi ích tốt hơn” - luật sư Thiệu kiến nghị.
