Với khẩu hiệu nổi tiếng “jogo bonito” (trò chơi đẹp), những ngôi sao biểu tượng và kỷ lục 5 lần vô địch World Cup, Brazil từ lâu đã được mệnh danh là “xứ sở bóng đá”. Nhưng điều đó có còn hay không?
Đất nước của Pele, Garrincha và Ronaldinho, nơi từng khiến cả thế giới phải kinh ngạc với phong cách 'samba', đã không vô địch World Cup kể từ năm 2002. Cũng không có ngôi sao nào đoạt Quả bóng vàng nào kể từ Kaka năm 2007.
Với việc “Selecao” hiện đang gặp khó khăn tại vòng loại World Cup 2026, không chỉ người Brazil đang thắc mắc tại sao.
“Chúng tôi đang ở thấp điểm. Chúng tôi từng có nhiều cầu thủ chất lượng hàng đầu”, Edinho, con trai cả của cố huyền thoại Pele, nói với AFP gần đây.
Thậm chí, Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva cũng thừa nhận Brazil “không còn chơi thứ bóng đá vĩ đại nhất thế giới nữa”.
Chuyện gì đã xảy ra?
Những sân bóng biến mất
Một trong những câu trả lời có thể là sự suy tàn của bóng đá đường phố, nơi khởi đầu của những cầu thủ vĩ đại như Rivellino, Zico và Romario.
“Không ai chơi ngoài đường nữa. Bạn không còn nghe những câu chuyện về cú đá làm vỡ cửa sổ nhà ai đó,” cầu thủ nghiệp dư Lauro Nascimento nói, với chiếc áo dính đầy bùn sau khi thi đấu trên một trong số ít sân đất còn sót lại ở phía Bắc Sao Paulo.
Nascimento, 52 tuổi, từng gãy vài ngón chân khi chơi bóng bằng chân trần thời còn trẻ.
Ngày nay, quận Vila Aurora được bao phủ bởi bê tông. 2 tòa nhà tọa lạc trên khu vực từng là đồng cỏ rộng lớn được sử dụng làm sân bóng đá.
“Bất kỳ không gian mở nào cũng đủ để trẻ em chơi bóng đá. Giờ đây, chúng được ưu tiên phát triển bất động sản”, nhà sử học thể thao Aira Bonfim cho biết.
Nascimento và bạn của mình phải trả 160 USD mỗi tháng để thuê mảnh đất cũ để chơi bóng, nhưng số tiền đó là rào cản đối với các gia đình thuộc tầng lớp lao động.
Ngày nay, để được ra sân, trẻ em nghèo ở Brazil thường phải phụ thuộc vào trường học, các chương trình xã hội hoặc học viện bóng đá. Theo một nghiên cứu năm 2021, chỉ 1 trong 5 học viện như vậy là miễn phí.
Và nhiều mặt sân trong số đó là cỏ nhân tạo, bề mặt sẽ phát triển kỹ thuật của cầu thủ kém hơn so với những mặt sân gồ ghề, đầy đá của quá khứ.
Phong cách của “máy móc”
Nhà nghiên cứu Euler Victor nói: “Chúng tôi có rất nhiều cầu thủ Brazil chơi ở châu Âu nhưng lại rất ít ngôi sao”.
Niềm hy vọng lớn mang tên Neymar tỏa sáng ở Barcelona nhưng lại gặp khó khăn trong việc dẫn dắt đội tuyển quốc gia và sự nghiệp sa lầy vì tranh cãi, chấn thương.
Người Brazil hiện đặt hy vọng vào Vinicius Junior, 23 tuổi và hiện tượng trẻ Endrick, người sẽ sát cánh Vinicius tại Real Madrid khi anh tròn 18 tuổi vào tháng 7.
Brazil vẫn là nước xuất khẩu cầu thủ hàng đầu thế giới nhưng họ kiếm được ít tiền hơn.
Theo số liệu của FIFA, các câu lạc bộ đã trả 935,3 triệu USD phí chuyển nhượng cho 2.375 cầu thủ Brazil vào năm ngoái, giảm gần 20% so với năm 2018, khi số lượng cầu thủ còn ít hơn - 1.753.
Một phần của sự sụt giảm là do các đội trả ít hơn để thuê những cầu thủ tự do và những cầu thủ trẻ hơn.
“Kỹ thuật của chúng tôi đã bị ảnh hưởng”, Victor Hugo da Silva, huấn luyện viên tại học viện của Flamengo ở ngoại ô Rio de Janeiro, nói, “Phong cách chơi đã thay đổi và điều đó đã lấy đi một phần khả năng sáng tạo của chúng tôi.
Bóng đá của chúng tôi từng rất vui vẻ. Bây giờ nó trở nên máy móc hơn”.
Trên sân cỏ tổng hợp, ông huấn luyện những đứa trẻ từ 7 đến 10 tuổi mơ ước được theo bước Vinicius, cựu học viên nổi tiếng nhất học viện.
Thế hệ tiếp theo vẫn có bóng đá trong huyết quản, nhưng gặp “khó khăn” trong việc tập luyện, vấn đề mà Da Silva cho là do lối sống ít vận động và “nghiện” màn hình.
Brazil, dân số 203 triệu người, có nhiều điện thoại di động hơn dân số. Theo World Obesity Atlas, hơn 1/3 trẻ em từ 5 đến 19 tuổi bị thừa cân hoặc béo phì.
Robson Zimerman, nhà tuyển trạch của câu lạc bộ Corinthians ở Sao Paulo, cho biết, các cầu thủ bóng đá mới nổi ngày nay phải đối mặt với những điều kiện khó khăn hơn, bao gồm khả năng chơi nhiều vị trí và vượt xa kỳ vọng của gia đình và giới truyền thông.
“Trước đây, họ chỉ phải lo chơi bóng”, ông nói.
Nhưng Leila Pereira, Chủ tịch của Palmeiras - đương kim vô địch Brazil, khẳng định quốc gia này sẽ không bao giờ ngừng là đất nước của bóng đá. Các đội Brazil đã giành được 5 danh hiệu Copa Libertadores gần nhất, Palmeiras có 2 trong số đó.
Ngoài Endrick - người mang về 65 triệu USD kèm theo tiền thưởng khi bán cho Real Madrid - Palmeiras có những tài năng triển vọng là Estevao và Luis Guilherme.
“Tôi không đồng ý với những người cho rằng (các cầu thủ Brazil) đã đánh mất chất lượng. Hãy nhìn vào số tiền khổng lồ mà họ mang lại”, Pereira nói.
Nhưng đối với nhiều người, Pereira - một trong những người giàu nhất Brazil, là gương mặt đại diện cho thương hiệu bóng đá Brazil mới - giống châu Âu hơn, với mức lương hậu hĩnh, theo tiêu chuẩn Nam Mỹ và giá vé đắt đỏ.
David Santos, cổ động viên Flamengo, nói: “Với mức lương vô lý mà họ trả cho các cầu thủ, các câu lạc bộ phải tăng giá vé, điều này không bao gồm những người hâm mộ như tôi”.
Và họ phải xem các trận đấu qua màn hình lớn ngoài trời. Pablo Igor, một người hâm mộ Vasco, 38 tuổi, nói: “Cái gọi là ‘đất nước của bóng đá’ - chúng tôi đang đánh mất nó.
Bóng đá là những gì bạn thấy ở đây. Đó là trò chơi của mọi người. Nhưng những đứa trẻ đường phố không còn được tiếp cận với nó nữa”.
