Vùng lõi và vùng đệm của Di sản Tràng An là một trong những khu vực cần được bảo vệ nghiêm ngặt, nghiêm cấm các hành vi xây dựng trái phép, xâm phạm đến di sản. Tuy nhiên, kể từ khi được công nhận là Di sản thế giới vào năm 2014, đến nay, đã có hàng trăm vụ vi phạm về trật tự xây dựng, xâm phạm nghiêm trọng đến vùng lõi và vùng đệm của di sản này.
Theo số liệu thống kê của Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình, chỉ tính riêng từ năm 2019 đến nay, Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An và các phòng nghiệp vụ thuộc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình đã kiểm tra, phát hiện trên 540 trường hợp vi phạm về trật tự xây dựng, quản lý, sử dụng đất trong phạm vi vùng lõi và vùng đệm của Di sản Tràng An. Tình trạng vi phạm xảy ra phổ biến nhất là tại các xã Ninh Hải, Ninh Xuân, Ninh Thắng, Trường Yên của huyện Hoa Lư.Ông Bùi Thiện Thi, Bí Thư Huyện ủy Hoa Lư cho biết, tính đến tháng 5.2023, trên địa bàn huyện Hoa Lư có 275 cơ sở kinh doanh lưu trú loại hình homestay (gồm 105 cơ sở trong vùng lõi, 170 cơ sở thuộc vùng đệm). Điều đáng chú ý là trong 275 cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú chỉ có 156 cơ sở có đủ điều kiện kinh doanh (Giấy phép kinh doanh, Chứng nhận an ninh trật tự, PCCC...); 119 cơ sở chưa có đủ điều kiện kinh doanh nhưng vẫn hoạt động. Hầu hết các cơ sở không được cấp phép là do vi phạm về đất đai, trật tự xây dựng và hoạt động sau khi Quyết định số 230/QĐ-TTg ngày 4.2.2016 của Chính phủ về việc phê duyệt quy hoạch chung xây dựng Quần thể danh thắng Tràng An có hiệu lực.
Trao đổi với PV Lao Động, ông Thi cho biết, để tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong quản lý đất đai và xử lý vi phạm về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện và đặc biệt là tại khu vực vùng lõi và vùng đệm của Di sản Tràng An, ngày 28.8.2020, Ban Thường vụ Huyện ủy Hoa Lư đã ban hành Nghị Quyết số 01-NQ/HU về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý đất đai, trật tự xây dựng trên địa bàn huyện."Trước thời điểm ban hành Nghị quyết được ban hành, trên địa bàn huyện có 202 trường hợp vi phạm về đất đai, trật tự xây dựng. Ban Thường vụ Huyện ủy Hoa Lư đã chỉ đạo các phòng ban chức năng tiến hành lập biên bản xử lý. Đến nay, đã có 87 trường hợp tháo dỡ hoàn toàn công trình, 115 trường hợp còn lại mới chấp hành một phần hoặc chưa chấp hành triệt để và đang giao cho UBND các xã tiếp tục xử lý, yêu cầu các trường hợp vi phạm tháo dỡ công trình và khôi phục lại hiện trạng ban đầu" - ông Thi cho hay.