Vì sao con trâu kêu nghé ọ?

Ðại khái, có một gã phú ông thuê một cậu mục đồng để chăn con trâu ấy. Người và vật lúc đầu rất tương đắc; nhưng sau rồi hai bên bất bình với nhau. Cậu bé này tính ham chơi, nhiều khi quên mất phận sự của mình, làm cho trâu nhiều lúc chả được miếng gì vào bụng. Có bữa vì say mê một cuộc đánh khăng hay đánh đáo, nhưng lại sợ trâu ăn lúa, cậu ta đã cột trâu lại một nơi không cho ãn. Những lúc đó, để che mắt chủ, cậu ta đã dùng một mẹo là lấy mo cau áp một lớp vào bụng con vật, rồi trát đất bùn ra ngoài. Cứ như thế, cậu ta dắt trâu về chuồng. Phú ông nhìn thấy bụng trâu căng lớn tướng thì tỏ ý hài lòng mà không căn vặn gì nữa. Nhờ mẹo ấy, cậu mục đồng đã lừa được chủ nhiều lần, nhưng cũng nhiều lần làm cho trâu rất tức tối.

Cho đến một bữa cậu ta để trâu nhịn từ sáng tới chiều. Trâu gọi mãi, nhưng cậu ta nào có để ý đến. Buổi chiều hôm ấy trâu định mách chủ, nhưng cậu ta khôn ngoan dùng lời lấp liếm, không cho trâu có dịp mở miệng.

Sớm hôm sau, nhìn trâu không bước nổi, Phú ông gắt: Nào có đi mau lên không. Ðồ lười?

Trâu trả lời: Không phải lười mà tại đói.

Phú ông trợn mắt: Ðói là đói thế nào, ngày nào mà mày chả được một bụng no căng?

Bấy giờ trâu mới vạch mặt: Cưỡi trâu ra đánh khăng đánh đáo, cưỡi trâu về nói láo trâu no. No gì mà no: Trong mo ngoài đất sét. Ỉa cái phẹt, hết no.

Sự giả dối của cậu mục đồng vì thế bại lộ. Ngay buổi trưa hôm đó, người chủ lột những cái mo đầy bùn dưới bụng trâu vừa bắt thằng nhỏ… kiểm điểm.

Qua mấy ngày sau, những chỗ bị đánh hãy còn sưng húp, mục đồng ngồi trên bờ ruộng nghĩ mưu tính kế mãi chưa ra, bèn bật khóc. Bỗng dưng có một ông lão hiện ra sau lưng, hỏi cơn cớ gì mà khóc. Mục đồng chỉ vào trâu mà nói: "Tại nó cả. Vì nó mách chủ..."..., đoạn kể cho ông nghe hết đầu đuôi.

Ông lão nghe xong, dỗ dành hắn và nói: "Ta rất thương con gặp phải chuyện không may. Bây giờ con muốn gì ta sẽ làm cho con vui lòng?". Mục đồng đáp: "Vì nó biết nói, làm cho con phải đòn. Bây giờ chỉ muốn làm thế nào cho nó không thể nói được nữa". Ông lão bảo: ''Khó gì việc đó. Ta sẽ có phép làm cho con vừa ý". Ông lão bèn rút trong người ra một cây hương đốt lên, thổi phù vào trâu, rồi bất thình lình ông lấy cây hương đó gí vào dưới cổ con vật. Trâu cố giãy giụa nhưng không kịp. Trâu kêu lên oai oái khản cả cổ.

Tiếng nói của trâu dần dần mất hẳn. Cuối cùng, lúc nào muốn nói, trâu chỉ còn phát ra có mỗi một tiếng "nghé ọ... " mà thôi. Chỗ bị thương sau thành một cái sẹo như cái nốt ruồi, từ đó trâu không nói được nữa. Cả dòng dõi nhà trâu sinh ra cũng đều không biết nói và cũng đều mang cái nốt ở dưới cổ cho mãi đến ngày nay.