Xây trung tâm thương mại ngầm
Theo quy chế quản lý kiến trúc mới được UBND TPHCM phê duyệt, thành phố định hướng phát triển nhiều không gian ngầm tại khu trung tâm 930ha. Cụ thể, dưới đường Nguyễn Huệ (dài 670m, rộng 64m) sẽ là trung tâm thương mại ngầm tại tầng hầm đầu tiên và hai hoặc ba tầng hầm tiếp theo sẽ làm bãi giữ xe. Trong đó, tầng hầm thứ nhất tạo hành lang cho người đi bộ, kết nối giữa Nhà hát Thành phố và công viên dọc sông Sài Gòn.
Cũng ở tầng hầm này còn có các điểm nút, có quảng trường và các cửa hàng bán lẻ tại các giao lộ để người tham quan khỏi bị mất phương hướng. Thành phố sẽ cho phép việc phát triển khu vực thương mại ngầm theo lộ trình, bắt đầu từ phía Nhà hát Thành phố, còn những khu vực khác tạm thời có thể sử dụng làm nhà kho, bãi đậu xe... Các thang cuốn, thang máy được bố trí gần trạm xe buýt.
Với đường Tôn Đức Thắng đoạn dọc công viên bến Bạch Đằng dài gần 1km sẽ làm hai tầng dưới mặt đất, cho xe chạy hai chiều. Bãi xe ngầm xây dọc tuyến, dự kiến cách công trường Mê Linh khoảng 100m về phía đường Ngô Văn Năm, với sức chứa khoảng 300 ôtô và có thể tận dụng một phần cho xe máy. Trên mặt đất đường Tôn Đức Thắng sẽ dành không gian cho đi bộ và xe điện.
Ở khu vực công trường Mê Linh, tầng ngầm sẽ được xây dựng thành một vườn trũng ở giữa, xung quanh sẽ là các quán cà phê, cửa hàng, nhà hàng. Vườn trũng này sẽ kết nối bãi đậu xe ngầm đường Tôn Đức Thắng và cũng sẽ là nơi kết nối các công trình ngầm của các tòa nhà xung quanh trong tương lai.
Theo ông Nguyễn Anh Tuấn - Trưởng phòng Quản lý quy hoạch chung (thuộc Sở Quy hoạch và Kiến trúc TPHCM), ngoài khu trung tâm hiện hữu 930ha, TPHCM cũng quy hoạch không gian ngầm tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm.
Hiện thành phố đang tổ chức thi tuyển tìm ý tưởng quy hoạch không gian ngầm cho hai khu vực này. Kết quả sẽ giúp thành phố có thêm cơ sở quy hoạch không gian ngầm trong đồ án điều chỉnh quy hoạch chung đến năm 2040, định hướng 2060.
Kiến trúc sư (KTS) Khương Văn Mười - nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TPHCM - cho rằng, dịch vụ thương mại, hoạt động giao thông hay tất cả dịch vụ khác trên diện tích khu đô thị cũ đến nay đã quá tải. Nếu cứ phát triển trên mặt bằng hiện nay thì tất cả vấn đề của đô thị từ nay đến 10 năm nữa vẫn chưa thể giải quyết được. Không gian ngầm sẽ thỏa mãn nhiều nhu cầu hoạt động của khu trung tâm TPHCM.
Ngoài hỗ trợ dịch vụ còn giải quyết nhiều nội dung khác như chỗ đậu xe, vấn đề đi lại cho người dân, tăng thêm giá trị gia tăng của tất cả dịch vụ khu trung tâm.
Tiền đâu làm không gian ngầm?
Theo định hướng, hệ thống ngầm của tuyến metro số 1 (gồm ga trung gâm Bến Thành, ga Nhà hát Thành phố và ga Ba Son) sẽ được tận dụng để phát triển không gian đô thị ngầm ở TPHCM theo hướng lan tỏa. Trong đó, ga trung tâm Bến Thành dài 236m, rộng 60m, gồm 4 tầng ngầm sẽ là không gian công cộng lớn nhất khu vực này.
KTS Ngô Viết Nam Sơn - chuyên về quy hoạch đô thị cho rằng, TPHCM cần khai thác không gian ngầm dưới toàn bộ đường Nguyễn Huệ giúp kết nối các nhà ga metro đi thẳng qua Khu đô thị mới Thủ Thiêm.
“Thành phố cần định hướng mở không gian ngầm từ phố đi bộ Nguyễn Huệ qua Thủ Thiêm, để tạo kết nối trực tiếp giữa khu trung tâm hiện hữu và trung tâm mới. Điều kiện thuận lợi là phía Thủ Thiêm sắp tới xây dựng trung tâm hành chính với các toà nhà, cao ốc, sẽ có nhiều không gian ngầm phía dưới, nên vấn đề thành phố cần làm là kết nối đồng bộ với tuyến đường ngầm vượt sông” - ông Sơn đề xuất.
Cũng theo ông Ngô Viết Nam Sơn, thêm không gian ngầm không có nghĩa là kéo thêm người dân hội tụ về, gây ngột ngạt khu vực trung tâm. “Cần hiểu, tăng không gian ngầm, tăng cao ốc sẽ song song với việc kéo giảm lượng xe cá nhân, khuyến khích di chuyển bằng giao thông công cộng. Điều này phù hợp với định hướng dài hạn ưu tiên giao thông công cộng, ưu tiên người đi bộ, giảm xe cá nhân vào khu vực trung tâm. Nếu làm đúng cách, không gian ngầm này sẽ tận dụng không gian ngầm của metro trở thành một không gian thân thiện cho người đi bộ” - ông Sơn phân tích.
Tuy nhiên, theo KTS Khương Văn Mười, khó khăn lớn nhất đối với bài toán không gian ngầm của TPHCM là vấn đề tài chính. Việc xây dựng công trình ngầm đòi hỏi chi phí đầu tư rất lớn, trong khi ngân sách nhà nước có hạn, quy hoạch giao thông trên mặt đất còn nhiều ngổn ngang, chưa hoàn thiện nên chưa xác định được nguồn vốn cho không gian ngầm.
“Hiện nay TPHCM đang có sức hút về mặt kinh tế. Quá trình đầu thực hiện sẽ gặp nhiều khó khăn nhưng chỉ mang tính giai đoạn, nhất thời, nguồn lợi thu về sau đó sẽ tăng gấp nhiều lần, giá trị gia tăng về lâu dài rất lớn. Vì thế, cần khuyến khích, ưu tiên để doanh nghiệp làm, cho họ thấy có những giá trị gia tăng, bỏ tiền vào sẽ thu về được lợi gì. Đó là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp tham gia” - ông Mười nói.
Đồng quan điểm, KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, nếu đầu tư ngân sách TPHCM chắc chắn không đủ tiền làm, phải có kế hoạch quy hoạch thu hút để hấp dẫn các nhà đầu tư. “Không gian ngầm đi bộ nhiều hơn, tương tác nhiều hơn, cơ hội dịch vụ thương mại dọc các tuyến tăng lên sẽ đảm bảo thu hồi được vốn rất lớn cho nhà đầu tư” - ông Sơn nói.
