Bolero không có tội…
5 ca khúc sáng tác trước năm 1975 vừa bị Cục Nghệ thuật biểu diễn - Bộ VHTTDL yêu cầu tạm dừng lưu hành hôm 15.3 không phải là những ca khúc đặc sắc nhất của dòng nhạc bolero, cũng không có vấn đề về nội dung, mà để xem xét, thẩm định lại về quyền tác giả, quyền liên quan.
Theo nhạc sĩ Lê Quốc Thắng, câu chuyện này mang tính lịch sử của nó. Đó là thời trước, nhiều ca khúc trước 1975 bị đổi ca từ để “lách” giấy phép. Trước đây, việc cấp phép ca khúc trước 1975 được tiến hành theo từng album, các hãng xin phép từng bài, nếu Cục Nghệ thuật biểu diễn xét thấy ca từ không có vấn đề gì thì chấp thuận. Muốn được cấp phép, nhiều khi chính tác giả hoặc biên tập viên của các hãng cũng tự ý thay đổi vài chỗ trong ca từ. Cũng có ca sĩ thay đổi tít tựa bài hát cho phù hợp, để dễ được cấp phép. Thậm chí, biên tập viên còn thay tên tác giả để qua cửa kiểm duyệt. Chính vì thế mà có hiện tượng một bài hát nhưng ca từ nhiều đoạn khác nhau… Và Cục Nghệ thuật biểu diễn có lý do để tạm ngừng phát hành, chờ xem xét rõ tác giả và lời bài hát chính thức.
Trước đây, cũng từng dấy lên nhiều tranh cãi, chê bai về tính bình dân của bolero, song đa phần ý kiến đều phản đối người châm ngòi tranh luận là các nhạc sĩ Quốc Trung và Lê Minh Sơn. Nhạc sĩ Lê Minh Sơn từng phát biểu: “Dưới góc độ kiếm tiền thì việc bùng nổ các đêm nhạc bolero là rất tốt, nhưng đối với người sáng tạo thì đấy là sự trì trệ và đau khổ”. Còn nhạc sĩ Quốc Trung thì cho rằng việc thanh niên nghe “nhạc sến” là bất bình thường.
Nếu quả thật như hai nhạc sĩ bình luận, thì tại sao ngày càng nhiều ca sĩ trẻ có, nổi tiếng có, trở lại với bolero? Tại sao các cuộc thi nở rộ trên sóng truyền hình, như Tình Bolero, Bolero hoan ca, Thần tượng Bolero, Solo cùng Bolero? Và nhiều chương trình như X-Factor, Sol vàng, Tình khúc vượt thời gian, Thay lời muốn nói, Hãy nghe tôi hát, Hát vui - vui hát, Ngôi sao phương Nam... cũng đều pha thể loại bolero cho hút khách.
Đạo diễn Vũ Thành Vinh - người tổ chức nhiều cuộc thi bolero - phân tích: “Theo tôi, bolero gần gũi với đại đa số công chúng nhờ ca từ đơn giản, tự sự nhân tình thế thái với nỗi buồn man mác, thế nên giữa đời sống quá ồn ào, nghe một bài bolero dù buồn nhưng nỗi buồn như được chia sẻ. Nhờ đó mà bolero sống trở lại”.
Người nghe chờ, quản lý cấp phép “nhỏ giọt”
Có điều, dù nhu cầu hát và nghe nhạc bolero của công chúng là có thực, nhưng những ca khúc thuộc thể loại này vẫn chịu không ít kỳ thị, kể cả trong giới nghệ sĩ, khi bị gọi với những cái tên “nhạc vàng”, hay “nhạc sến”. Đặc biệt, những ca khúc bolero phần lớn được sáng tác trước năm 1975, số lượng được cấp phép và phổ biến tại thị trường âm nhạc Việt Nam hiện nay không nhiều và thường chịu cảnh cho phép rồi lại cấm hoặc tạm dừng lưu hành để thẩm định.
“Nhiều bài hát bolero bị thất lạc bản nhạc gốc, các đơn vị đề nghị xin cấp phép sử dụng đều có cam kết về tính chính xác của tác phẩm, nhưng có nhiều ca khúc đã bị thay đổi lời, sai tên tác giả. Việc làm này đã vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ, nên Cục buộc phải tạm dừng lưu hành, thời gian tới sẽ đẩy mạnh rà soát để có sự so sánh, đối chiếu” - ông Nguyễn Đăng Chương - Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn - chia sẻ.
Cũng theo ông Chương, việc rà soát, cấp phép mới cho các ca khúc bolero gặp nhiều khó khăn, bởi hiện tại kho dữ liệu của Cục Nghệ thuật biểu diễn không có nhiều ca khúc nhạc xưa. Trong khi tác giả của những ca khúc này phần lớn sinh sống ở nước ngoài, nhiều người đã mất, nên không dễ có được bản gốc để tiến hành
đối chiếu.
Đặc biệt, nghệ sĩ và nhiều nhà sản xuất cũng “ngại” đi xin mới cho một ca khúc bolero được phép lưu hành, vì băn khoăn không biết ca khúc kiểu nào thì được phép, ca khúc như thế nào thì không được. Ca sĩ Vy Thảo đang chuẩn bị ra album, sắp phát hành, trong album có bài “Con đường xưa em đi”, không may rơi vào thời điểm này nên lại phải thay bài khác. Điều này khiến không ít ca sĩ hát dòng nhạc bolero như chị bối rối. Theo Vy Thảo, cơ quan chủ quản cấp phép cũng nên quy về một mối, để đừng diễn ra cảnh có khi Cục Nghệ thuật biểu diễn cấp phép nhưng ở đơn vị địa phương lại cấm phát hành.
Nên chăng, các nhà quản lý và cả nghệ sĩ nên có cái nhìn cởi mở hơn với nhạc bolero. Bởi việc “siết chặt” hay ra lệnh “cấm” với các ca khúc bolero cũng không thể thay đổi được đời sống âm nhạc, gu nghe nhạc của khán giả, khi ca khúc bolero đã có sức sống trong công chúng.
