Tuy nhiên, bên cạnh đó còn có những ý kiến cho rằng đã thấy tín hiệu mừng để có thể khẳng định, đang manh nha hình thành một lớp trí thức trẻ tinh hoa với tầng sâu văn hóa đọc.
Bất ổn văn hóa đọc
“Văn hoá đọc hiện nay, theo tôi thấy là có vấn đề chưa ổn. Vấn đề ở đây chính là một đất nước có đến hơn 90 triệu dân, trong khi đó mỗi lần xuất bản một ấn phẩm số lượng in ra chưa đầy 1-2.000 bản sách. Nếu chia tỉ lệ sách theo đầu dân số đó lại là một con số rất thấp so với khu vực. Điều này cũng sẽ kéo theo việc người viết sách chuyên nghiệp sẽ ít đi.
Tôi cho rằng, điều đó là một sự thiệt thòi cho người đọc. Bởi trong xu thế hiện nay đâu chỉ đọc mỗi sách dịch mà những vấn đề ngay tại trong nước cũng mang tính thời đại, được rất nhiều bạn đọc quan tâm thì lại không đề cập đến nhiều trong sách nếu không muốn nói là bị quên lãng” - nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến nhìn nhận.
Nhà thơ Trần Quang Quý - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội - nhận xét: “Thẳng thắn mà nói, tôi khá buồn với văn hoá đọc vì có quá nhiều thứ tác động khiến cho xu thế đọc ngày một đi xuống. Tất nhiên vẫn có những độc giả trân trọng các tác phẩm văn học nhưng nhìn chung văn hoá đọc vẫn suy giảm đi nhiều trong vài năm trở lại đây.
Đây cũng là xu thế chung không chỉ riêng ở Việt Nam mà ở cả thế giới. Sự biến động của thời đại, công nghệ giải trí bùng nổ làm lũng đoạn thị trường thì rất khó để văn học tìm được chỗ đứng có đủ sức cạnh tranh”.
Theo ông Quý, muốn kéo độc giả, nhất là giới trẻ quay trở lại với văn hoá đọc thì việc đầu tiên, tác phẩm phải hấp dẫn, phù hợp với thị hiếu và thời cuộc. Đồng thời, phải có sự chung tay của các ngành giáo dục cùng phương tiện truyền thông trong việc tích cực đẩy mạnh hoạt động sinh hoạt cộng đồng như hội sách, đường sách sao cho thật đa dạng, phong phú. Tất nhiên, quan trọng vẫn là khả năng tiếp thu một cách tự giác của các bạn trẻ.
Cần những người làm sách có tâm
Bà Nguyễn Kim Thoa - Giám đốc Cty CP Văn hóa và Giáo dục Tân Việt - phân tích: “Để hình thành được thói quen đọc sách trong giới trẻ đòi hỏi rất nhiều từ chính sự nỗ lực của mỗi cá nhân cũng như sự định hướng ngay tại hệ thống trường học trong việc tổ chức các hoạt động tương tác với sách, hướng các em đến với sách, đến với thư viện được thường xuyên. Đó mới chính là cái gốc của vấn đề. Tuy nhiên, đọc sách gì và đọc như thế nào lại là một câu chuyện khác”.
Theo bà Thoa, những cuốn sách được lựa chọn xuất bản cần có giá trị về mặt tri thức, phù hợp, hữu ích dành cho độc giả. Trên thị trường vẫn có những cuốn sách chỉ mang tính giải trí, giật gân câu khách nhưng vẫn được xuất bản là bởi nó giải quyết vấn đề tò mò, mang lại doanh thu lớn nên một số đơn vị vẫn làm.
“Cá nhân tôi nghĩ rằng, việc này phụ thuộc rất nhiều vào cái tâm của người làm xuất bản” - bà Thoa nhấn mạnh.
Riêng với bà Ngô Phương Thảo - Giám đốc Công ty Anbooks, một đơn vị làm sách mới nhưng tâm huyết giới thiệu nhiều cuốn sách hay, có sự tương tác với độc giả - cho rằng: “Xuất phát từ định hướng của công ty, tôi muốn tìm những người Việt giỏi và có giá trị để kết nối họ với các bạn trẻ, nhằm tạo ra một lớp trẻ có nền tảng về tri thức và nhân cách.
Các tác giả phải có 2 yếu tố: Thứ nhất, họ phải là những chuyên gia thực sự trong lĩnh vực đang làm. Thứ hai, họ phải tâm huyết với cộng đồng và muốn đóng góp cho cộng đồng.
Sách hay rồi làm sao để các bạn chịu mua, chịu đọc? Bên cạnh đó, bài toán thị trường đặt ra là tác giả phải viết thế nào để độc giả rướn lên một chút, chứ không viết theo kiểu dễ dãi họ đang muốn sẽ mất chất của mình. Thứ nữa, làm sao tác động đến độc giả khiến cần nhiều hơn cái họ đang cần, những giá trị sâu sắc hỗ trợ cho họ.
Cần những tác giả có thể chạm vào suy nghĩ của bạn trẻ, đồng hành cùng họ. Vì thế, chúng tôi chấp nhận đang duy trì để phát triển chứ chưa phải chăm chăm phát triển về mặt doanh số...”.
Tập hợp trí thức trẻ
Hiện nay đã có dự án “Tủ sách tinh hoa thế giới” thuộc quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh nhằm du nhập những tinh hoa tri thức và văn hóa của nhân loại về Việt Nam thông qua việc dịch thuật và xuất bản trên 500 tác phẩm kinh điển.
Bên cạnh đó, vào năm 2016 nhà toán học Ngô Bảo Châu, nhà hoạt động xã hội Nguyễn Quang Thạch cùng một nhóm học giả đã khởi xướng Dự án “Let’s Read” (Hãy đọc), kêu gọi mỗi người đọc một cuốn sách trong tháng và sau khi đọc sẽ chia sẻ những giá trị mà họ thu thập được đến mọi người.
Là người được vinh dự nhận giải thưởng Phan Châu Trinh ở lĩnh vực Vì sự nghiệp văn hóa - giáo dục, nhạc sĩ Dương Thụ gần 10 năm qua đã thực hiện được hơn 800 buổi kết nối, sinh hoạt văn hóa với nhiều chủ đề khác nhau dưới hình thức Cà phê thứ bảy.
Tại lễ trao giải vừa qua, ông lạc quan cho biết: “Tôi đã nhìn thấy giới tinh hoa đang dần dần hình thành ở lớp người trẻ tuổi. Họ có học vấn cao, suy nghĩ độc lập, những diễn ngôn sáo rỗng về tư tưởng bớt đi rất nhiều. Họ cũng bớt đi nhiều ảo tưởng, sống thực tế hơn và ít bị chính trị hóa như những thế hệ đi trước.
Và khẩu vị văn hóa của họ cũng đáng nể từ việc đọc sách, xem phim, nghe nhạc, thưởng ngoạn hội họa... Không như thế hệ tôi, những giá trị cá nhân của họ không phải giấu và cũng dễ được thừa nhận hơn. Ở khu vực nào cũng có những người như thế, họ kết nối với nhau ở quán cà phê, các cuộc hội thảo, thành lập nhóm, CLB cho riêng mình, nghĩ ra rất nhiều dự án mang lại lợi ích cho cộng đồng và nghề nghiệp họ theo đuổi...”.
