Đầy bản năng, đầy năng lượng, người ta gọi anh là Tùng “điên”. Xin hỏi anh lấy đâu ra nguồn năng lượng dồi dào như thế? Không lẽ bản năng lôi anh đi tất cả?
- Rất khó giải thích. Tôi ngày nào cũng vẽ. Khi nhìn lại cuốn sách “Artist Hoang Ha Tung” (với bài giới thiệu của GS Nora Taylor, trường của Viện Nghệ thuật Chicago, Mỹ), tôi thấy mình vẽ cũng nhiều mà tranh trong sách chỉ là 1/3 số tranh tôi đã vẽ ra... Còn ký họa thì nhiều vô kể.
Chính những bức tranh đó đã cho tôi năng lượng, bức nọ thúc đẩy bức kia. Mỗi bức tranh, tôi đều dồn hết tâm huyết vào nó, để rồi sau đó thấy chưa thỏa mãn, lại vẽ tranh khác, như cậu học trò bước chân vào vẽ, háo hức, say mê...
Và số phận một số tác phẩm của anh cũng thăng trầm như chính cuộc đời anh?
- Tôi sống đến hôm nay theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng là nhờ những bức tranh. Vinh quang, cay đắng có. Có tranh bị hắt hủi, chửi rủa như bức “Nàng Mê và hoa trạng nguyên”. Người ta bảo tôi ác độc, rủa con gái có mắt như mù.
Nhưng vì sao lại không mắt?
- Khi vẽ chân dung, tôi cố đạt tới thần thái nhân vật. Và không thêm thắt gì nữa khi bức chân dung đã hoàn thiện.
Lê Vân có đôi mắt rất đẹp. Và tôi bất lực, không thể vẽ đôi mắt trong tranh đẹp bằng đôi mắt ngoài đời. Tôi đã vẽ và xóa đôi mắt đó. Bức tranh đó được một nhà sưu tập Việt mua, rồi bán lại cho nhà sưu tập Singapore rồi đến tay nhà sưu tập Anh... và số phận của nó rất trôi nổi dù nó được tôn vinh. Tôi theo dõi bức tranh đó như một đứa con đặc biệt trong đàn con của mình. Vì tôi nhiều con lắm, nói vui tôi chỉ kém tài chứ vẽ cũng nhiều như Picaso.
Hội họa là hơi thở của anh?
- Hội họa đến với tôi như một sự tình cờ. Tôi lẩn tránh hội họa, nhưng hội họa cứ tìm tôi. Tôi từng đi lính, làm diễn viên kịch nói, rồi quay về làm hội họa, hình như nơi đây cho tôi nguồn năng lượng dồi dào nhất, nó chứng tỏ bản thân tôi đang tồn tại. Còn các công việc khác chỉ như một chỗ nghỉ chân, và tôi cũng không còn nhớ các “trạm dừng chân” đó.
Vì sao anh hầu như toàn dùng gam nóng, đặc biệt là màu đỏ?
- Màu đỏ trong hội họa như máu, ngấm vào trong máu. Tính cách của tôi rất mạnh. Yêu kinh khủng, yêu đến tận cùng không còn gì hết. Còn ghét ai cũng ghét cay ghét đắng, ghét từng bước chân người ta đi. Vì thế, người yêu tôi nhiều ngang những “kẻ thù” của tôi.
Quan điểm nghệ thuật của cá nhân anh?
- Nghệ thuật không phải là số đông, nó mang tính cá nhân. Cái đẹp có tư tưởng được cộng điểm, được nhân đôi. Ông Van Gogh vẽ “hoa hướng dương” đầy sức sống và ẩn chứa những điều khác, nó không phải chỉ là tranh tĩnh vật. Hội họa là tất cả, là đời sống. Phải có vui có buồn. Vì thế nhìn tác phẩm của họa sĩ đừng nhìn một bức tranh mà hãy nhìn cả quá trình sáng tạo của anh ta, tất cả sự viên mãn, bất hạnh, hạnh phúc... sẽ đều hiện lên qua tác phẩm. Mỗi người có một thang thẩm mỹ và những cái thang đó sẽ tạo nên chân dung nghệ sĩ. Nghệ sĩ nào cũng bày hết ra tác phẩm.
Như thế tranh là người, nhưng thưa anh không ít nghệ sĩ tác phẩm tốt nhưng bên ngoài ứng xử cực tệ, nói thẳng là thiếu văn hóa?
- Tôi không lý giải nổi vì thế nào là xấu, là tốt đứng ở góc độ nào để phê bình. Số đông hay số ít là số đúng. Danh họa Van Gogh từng nói rằng chỉ người điên mới biết điên có cái sướng của điên!
Vậy anh - Tùng “điên” sướng ở chỗ nào?
- Tôi luôn là tôi. Người ta nói tôi điên, vì khác thường ngay ở ăn mặc, sinh hoạt. Thích nổi bật trong đám đông. Nghệ thuật cũng vậy, tôi thích tạo sự khác biệt luôn đứng cách ra, để mọi người bàn luận. Tôi đủ bản lĩnh để làm điều đó. Từng có nhiều người bảo tôi ngạo mạn vì có người gặp tôi hỏi “Tùng ơi, Tùng đang vẽ như thế nào?”. Tôi bảo: Tôi không quan tâm vẽ như thế nào, tôi chỉ quan tâm vẽ cái gì!
Nghệ sĩ thường hay nhắc tới sự cô đơn. Cô đơn vì không kết nối được với chính mình hay với người khác?
- Tôi không cô đơn. Tôi chỉ bất lực. Muốn làm những cái này, không chơi được thì bất lực.
Sự cô đơn ở đây hiểu theo cách khác chăng. Thực ra, người nào cũng có bạn bè, “ngưu tầm ngưu mã tầm mã”. Cũng không ai không có người yêu. Nhưng tôi nghĩ ai đó yêu ngay mối tình đầu và cưới ngay, rồi sống chung mãi với nhau thì thực sự là bất hạnh. Tình yêu là cả một thế giới rộng lớn, mối tình đầu bao giờ cũng đẹp nhưng thường dang dở.
Nghệ thuật cũng như tình yêu không tìm thấy sự viên mãn nên cô đơn.
Như GS Nora Taylor (Mỹ) nhận định: Anh là một họa sĩ rất đương đại.Nhưng vì sao anh lại luôn đứng ngoài các cuộc chơi đương đại?
- Nghệ thuật khó có thể chia sẻ được. Người ta chỉ có thể chiêm ngưỡng nó, vì nghệ thuật là cá nhân. Đến bây giờ, tôi cũng chả hiểu nghệ thuật là gì, nhiều nhà phê bình coi như một thứ tôn giáo.
Nghệ thuật rất trừu tượng. Khen một bức tranh là nghệ thuật là rất mông lung. Chỉ có: Thích và không thích, hay và không hay.
Dường như anh không thích một chủ đề nào “vĩnh cửu” trong hội họa?
- Vẽ là cuộc đời. Tôi đang yếu, đang cô đơn, tuyệt vọng thì tôi vẽ gửi cái cô đơn tuyệt vọng vào cuộc đời. Vẽ cũng là để sống. Như đêm qua, tôi mới hoàn thành bức vẽ mượn ý truyện “Ông lão đánh cá và con cá vàng” của Pushkin (Nga). Ông lão bịt tai chạy ra biển và nàng tiên cá đang vẫy gọi... Tôi vẽ để kiếm tiền vì nhu cầu: Ôtô, màu vẽ, cho vợ con đi chơi.... Có chăng là đôi khi tôi hơi đắn đo với câu hỏi: Tại sao Hoàng Hà Tùng lại vẽ như thế, nó nhắc cho tôi biết tôi là ai, tôi là cái gì...
Vì thế với tôi tất cả đề tài, chất liệu chỉ là phương tiện để tôi đến với hội họa, biểu hiện tình yêu hội họa. Nhưng tôi sợ những thứ núp bóng nghệ thuật để tuyên truyền thô thiển, hay những ý tứ dung tục mang danh đương đại nào để nhằm đấu tranh bảo vệ môi trường...
Một nghệ sĩ bất hạnh nhất là biết tranh mình vẽ ra tranh nào bán được, tranh nào không. Như thế thì anh ta sẽ không bao giờ vẽ tranh mình thích mà chỉ vẽ tranh người khác thích.
