Tác phẩm gồm 13 chương phác họa chân dung chân thực về người cộng sản kiên trung Nguyễn Đức Cảnh (1908 - 1932).
Trong đó, cuộc đời và sự nghiệp cách mạng, tấm gương hy sinh anh dũng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là niềm tự hào của các thế hệ trẻ Việt Nam.
Sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo yêu nước, những năm tháng thơ ấu, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã tận mắt chứng kiến đời sống khổ cực của đồng bào dưới làn roi của thực dân.
Đồng chí lăn xả vào các hoạt động, từ tham gia Hội ái hữu của học sinh nghèo, viết đơn khiếu nại giúp người hoạn nạn, dạy học cho trẻ em nghèo, làm thợ in đồng cam cộng khổ với cánh thợ thuyền…
Bối cảnh lịch sử những năm đầu của thế kỷ XX được tác giả Nghiêm Đa Văn khéo léo miêu tả qua quá trình xâm nhập vào thực tế cuộc sống và tự nhận thức của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trong khi tìm kiếm một con đường cách mạng đúng đắn để cống hiến.
Bài học vỡ lòng đầu tiên về quan hệ chủ - thợ, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được người thợ già mở mắt. Luôn kiên trì học hỏi và không ngừng suy nghĩ tìm kiếm, cuối cùng đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã được giác ngộ bởi lý tưởng của Đảng và chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng chí hăng hái xung phong tham gia vào hoạt động cách mạng.
Đồng chí trở thành người lãnh đạo của phong trào, tổ chức nhiều cuộc biểu tình nổi dậy đấu tranh của nhân dân. Khi bị địch bắt, trải qua những cực hình tra tấn và những đòn tâm lý dụ dỗ hiểm độc, người chiến sĩ cộng sản kiên trung ấy vẫn giữ vững khí tiết.
Thành danh và nổi tiếng trong lĩnh vực tiểu thuyết lịch sử, nhà văn Nghiêm Đa Văn đã kết hợp nhuần nhuyễn kiến thức, tư duy lịch sử với việc sưu tầm tư liệu, gặp gỡ nhân chứng… để xây dựng một bức chân dung chân thực về đồng chí Nguyễn Đức Cảnh. Cuộc đời đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được nhà văn Nghiêm Đa Văn tái hiện sống động trong từng suy nghĩ, hành động, gần gũi với bạn đọc.
Viết về đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, nhà văn đã dựng lên bức tranh toàn cảnh xã hội Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt sự hình thành và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam như một tất yếu lịch sử.
Năm 2023, là năm đầu tiên triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII, nhân kỷ niệm 92 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Kim Đồng mong muốn với truyện ký “Nguyễn Đức Cảnh”, mỗi bạn trẻ lại thêm một lần thấm thía lời dặn của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh: “Mình là người cách mạng, làm chủ vận mệnh đất nước, làm chủ số mệnh của mình”.
