Năm nay, Cánh diều Vàng - lễ trao giải thường niên của Hội Điện ảnh Việt Nam kỷ niệm 20 năm - kể từ mùa trao giải đầu tiên diễn ra năm 2003 (cho những tác phẩm ra mắt trong năm 2002).
Trên chặng hành trình suốt 20 năm, giải thưởng của Hội Điện ảnh nhiều lần vướng vào tranh cãi khi trao giải theo phương thức “hòa cả làng”, ai đến dự cũng có giải thưởng mang về.
Bên cạnh đó, câu chuyện giữa phim doanh thu cao và phim có chất liệu nghệ thuật nhưng kén khán giả, không ai xem vẫn gây tranh cãi bất tận qua các mùa giải thưởng.
Trong chính giới làm phim cũng cho rằng, tác phẩm đoạt giải cần phải cân bằng được cả yếu tố chuyên môn và doanh thu. Một tác phẩm đoạt doanh thu “triệu USD” nhưng nhảm nhí vẫn sẽ là “thảm họa”, ngược lại, một tác phẩm được khen ngợi chất lượng nhưng bán vé không ai mua, cũng cần phải bàn thêm.
Ở ngay mùa trao giải đầu tiên, sự cạnh tranh gay gắt diễn ra giữa 2 tác phẩm, “Gái nhảy” của đạo diễn Lê Hoàng và “Lưới trời” của đạo diễn Phi Tiến Sơn. Thời điểm ấy, “Gái nhảy” là hiện tượng phòng vé với doanh thu kỳ tích (năm 2002) là 13 tỉ đồng, chưa từng có trong lịch sử phòng vé với phim Việt.
“Lưới trời” lấy đề tài tội phạm kinh tế, xử lý chỉn chu hơn nhưng không công phá rạp chiếu bằng “Gái nhảy”. Trước thềm lễ trao giải, dư luận và giới trong nghề đưa ý kiến trái chiều, theo đó, cơ hội thắng giải chia đều cho cả “Gái nhảy” và “Lưới trời”.
Cuối cùng, giải Cánh diều Vàng hạng mục phim điện ảnh được trao cho “Lưới trời”, một tờ báo đã giật title đầy hài hước: “Gái nhảy” không qua được “Lưới trời”
.Trong 20 mùa giải, khán giả đã chứng kiến sự hoán đổi vị thế nhận giải Vàng của phim doanh thu và phim nghệ thuật diễn ra kịch tính.
Ở cả giải Cánh Diều (giải thưởng của Hội Điện ảnh) và Bông Sen (giải thưởng của Cục Điện ảnh), sự cạnh tranh giải Vàng luôn diễn ra giữa 2 dòng phim, và nỗ lực cân đối yếu tố doanh thu, nghệ thuật của hội đồng giám khảo.
Năm 2006, Cánh diều Vàng đã chia đều cho cả 2 tác phẩm, trong đó “Hà Nội, Hà Nội” được khen về chất lượng chỉn chu, “Áo lụa Hà Đông” vừa có sức hút ở rạp, chất lượng cũng được đạo diễn Lưu Huỳnh cân đối.
Năm 2011, “Mùi cỏ cháy” với đề tài chiến tranh đã chiến thắng tác phẩm công phá màn ảnh thời điểm đó là “Long Ruồi”.
Năm 2019, bộ phim doanh thu cao là “Chàng vợ của em” (đạo diễn Charlie Nguyễn) lại được chấm điểm cao hơn, giành Cánh diều Vàng dù “Song Lang” của Leon Lê được khen về chất lượng nhiều hơn.
Thực tế cho thấy, những bộ phim được khen ngợi về đề tài chỉn chu, có sức nặng, đầu tư chất lượng kể chuyện luôn được “ưu ái” giành chiến thắng ở cả Cánh diều và Bông Sen.
Năm nay, ở mùa giải thứ 20 của Cánh diều Vàng, chiến thắng ngoạn mục của “Tro tàn rực rỡ” một lần nữa chứng minh những tác phẩm giàu tính nghệ thuật sẽ cán đích giải Vàng trước những tác phẩm “triệu USD”, ngay cả khi đó là gần 20 triệu USD đầy kỳ tích của “Nhà bà Nữ”.
Doanh thu của “Tro tàn rực rỡ” là 4,1 tỉ đồng, doanh thu “Nhà bà Nữ” là 475 tỉ đồng. “Tro tàn rực rỡ” được ngợi khen về cách kể chuyện đậm đặc phong cách nghệ thuật cá nhân của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên. Phim được khen về hình ảnh, diễn xuất, và câu chuyện gai góc về số phận con người. Chính Trấn Thành khi đi xem “Tro tàn rực rỡ” đã dành lời cảm thán, khâm phục dành cho đạo diễn Bùi Thạc Chuyên.
Trong bối cảnh Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lên chiến lược về công nghiệp hóa văn hóa, chúng ta đặt kỳ vọng vào khả năng kiếm tiền của điện ảnh, cần cho ra đời nhiều tác phẩm vừa chất lượng vừa công phá phòng vé, đây sẽ vẫn là bài toán khó với giới làm phim Việt Nam.
Sau 20 mùa giải, khán giả vẫn hy vọng ở các mùa giải thưởng điện ảnh, trên bục nhận giải Vàng danh giá sẽ là những tác phẩm cân bằng được các yếu tố, vừa chất lượng, vừa có sức hút mạnh mẽ, để công chúng ngày càng được thưởng thức những tác phẩm điện ảnh “made in Vietnam” chất lượng cao.
