Nhu cầu tất yếu
Theo thống kê của Cục Xuất bản, In và Phát hành, tính đến tháng 5.2022, đã có 16 nhà xuất bản đủ điều kiện xuất bản điện tử. Từ năm 2019 đến năm 2021, bình quân mỗi năm toàn ngành xuất bản được từ 2.000 đến 2.500 xuất bản phẩm điện tử, trong đó riêng Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã xuất bản được gần 1.200 đầu sách, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông xuất bản được trên 1.000 đầu sách.
Nhiều loại hình xuất bản phẩm điện tử hiện đại được xuất bản, có sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp phát hành xuất bản phẩm điện tử với các doanh nghiệp công nghệ, sự tăng trưởng ấn tượng của một số doanh nghiệp khởi nghiệp như Công ty TNHH WeWe với ứng dụng nghe sách nói Voiz FM, Công ty Cổ phần Fonos với nền tảng sách điện tử Fonos, Công ty cổ Phần Đầu tư Và Phát triển giải pháp công nghệ V&V với các nền tảng quảng bá và phát hành sách trên Internet... cùng nhiều doanh nghiệp khác đã và đang tạo dựng diện mạo mới cho ngành xuất bản trên không gian số.
PGS, TS Phạm Minh Tuấn, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho biết, trong bối cảnh mới hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của xuất bản phẩm điện tử cũng như cách thức bạn đọc thay đổi cách tiếp cận đối với các xuất bản phẩm thông qua mua hàng trực tuyến đã đặt ra cho ngành xuất bản, in và phát hành sách Việt Nam cả những thời cơ lẫn thách thức mới, và thực hiện chuyển đổi số chính là một yêu cầu tất yếu.
Những hạn chế, thách thức, khó khăn chung của ngành trong hoạt động chuyển đổi số chính là những vấn đề đặt ra để các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý cùng trao đổi, thảo luận, từ đó đưa ra các giải pháp đổi mới, ứng dụng chuyển đổi số…
Theo ThS Cù Thị Thúy Lan - Trưởng Ban sách Quốc tế, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, thực tế cho thấy, trong khoảng 5 năm trở lại đây, xu hướng xuất bản điện tử đã nhận được sự quan tâm, hưởng ứng mạnh mẽ của các đơn vị xuất bản, góp phần làm phong phú hoá chủng loại và kênh thông tin, tư liệu cho bạn đọc, đáp ứng nhu cầu của đông đảo đối tượng bạn đọc ở mọi lứa tuổi, ngành nghề, vùng miền, sở thích.
Việc đẩy mạnh triển khai chuyển đổi số và xuất bản sách điện tử, phát triển đội ngũ nhân lực phục vụ công tác xuất bản điện tử; đa dạng hóa các loại hình ấn phẩm điện tử; chú trọng xây dựng các tủ sách điện tử để phục vụ cho các đối tượng bạn đọc và công tác thông tin đối ngoại, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cũng đặt ra yêu cầu cao hơn đối với những người làm xuất bản.
Vượt qua thách thức
ThS Cù Thị Thúy Lan cho biết thêm, những biến chuyển trong đời sống kinh tế - xã hội cùng với những thay đổi về nhu cầu và phương thức tiếp cận sách của bạn đọc cùng sự phát triển mạnh mẽ của văn hóa đọc đã và đang đặt Ngành Xuất bản, In và Phát hành sách đứng trước nhiều thời cơ và thách thức mới. Hoạt động xuất bản, in và phát hành sách không thể chỉ bó hẹp trong các xuất bản phẩm truyền thống như trước mà còn cần bắt nhịp với xu thế mới, đáp ứng tốt hơn các nhu cầu đa dạng của thị trường về sản phẩm sách tương tác, sách điện tử, sách nói...
Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia Nguyễn Khắc Lịch cho rằng, cần có hành lang pháp lý đồng bộ để có thể chuyển đổi số toàn diện. “Chúng ta cần xây dựng hàng lang pháp lý chung, sau đó có văn bản hướng dẫn cụ thể, chẳng hạn chuyển đổi số trong nội bộ đơn vị xuất bản, chuyển đổi số trong kinh doanh xuất bản phẩm để phát triển kinh tế số...”, ông Nguyễn Khắc Lịch nói.
Ông Đinh Quang Hoàng - Giám đốc Công ty Cổ phần sách điện tử Waka cho rằng, thách thức lớn đối với những người làm xuất bản điện tử hiện nay là vấn đề vi phạm bản quyền và chi phí đầu tư cho công nghệ để thực hiện chuyển đổi số. Hai thách thức này có liên quan mật thiết với nhau.
Ông Đinh Quang Hoàng phân tích: “Các đơn vị xuất bản cần đầu tư vào công nghệ để có những sản phẩm chất lượng vượt trội hơn so với những sản phẩm sao chép trên các trang web ‘lậu’. Tôi lấy ví dụ sách điện tử có thể kèm theo hình ảnh, âm thanh. Các trang ‘lậu’ chỉ có thể quét được nội dung (chữ) chứ không thể sao chép được các hiệu ứng như vậy”. Về khó khăn trong đầu tư, ông Đinh Quang Hoàng đề xuất giải pháp rằng các đơn vị cần có sự phối hợp chia sẻ dữ liệu, dùng chung nền tảng để tiết kiệm chi phí.
GS. TSKH Hồ Tú Bảo - Giám đốc Phòng thí nghiệm khoa học dữ liệu thuộc Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán học (VIASM) nhận định, môi trường số thực chất là môi trường thực số, tức là số hóa phần thực. Ông cho rằng chuyển đổi số gắn liền với trí tuệ nhân tạo: “Chuyển đổi số giúp con người làm việc tốt hơn”. GS.TSKH Hồ Tú Bảo cho rằng, nhận thức chung của xã hội về chuyển đổi số còn khá hạn chế, nên việc làm ra sách để phổ biến, nâng cao nhận thức là rất quan trọng. Theo đó, ông nghĩ nhận thức của con người là yếu tố tiên quyết, kế đó là cần thiết lập thể chế bảo vệ bản quyền cho các đơn vị chân chính và phát triển công nghệ đáp ứng được nhu cầu sử dụng.
Cục trưởng Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên nhận định: Bên cạnh những thuận lợi và những cơ hội, hiện nay việc chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản và khai thác hiệu quả thị trường này là vấn đề đặt ra với không riêng ngành xuất bản mà cần sự chung tay của nhiều ngành, đặc biệt là sự thay đổi trong nhận thức và hành động về chuyển đổi số.
