Lịch sử ghi lại, làng Thanh Toàn được thành lập vào thế kỷ 16. Những người di dân từ đất Thanh Hoá theo chúa Nguyễn Hoàng vào Thuận Hoá, có 12 vị tộc trưởng đã dừng chân lập nghiệp ở đây, tạo nên 12 họ khai canh của làng.
Năm 1776, một người cháu gái thuộc thế hệ thứ sáu của họ Trần là bà Trần Thị Ðạo đã cúng tiền cho làng xây dựng chiếc cầu gỗ để dân làng qua lại được thuận tiện. Ðây cũng là nơi cho lữ khách cùng người tha phương tạm dừng chân khi lỡ bước.
Cầu ngói Thanh Toàn có kiểu kết cấu "Thượng gia hạ kiều" (giống với cầu Chùa ở Hội An). Chiều dài 17m và chiều rộng 4m. Cầu nằm trên hệ thống trụ đỡ gồm ba hàng, mỗi hàng có 6 trụ.
Trên cầu có mái che, lợp ngói ống tráng men chia làm 7 gian. Gian chính giữa làm đặt ban thờ để tưởng nhớ người có công xây dựng cầu.
6 gian còn lại đều có bục gỗ hai bên để nghỉ ngơi mang hình giống những bộ ghế được bày trong nhà.
Xung quanh cây cầu là bãi đất rộng, người ta dùng để sinh hoạt, vui chơi và họp chợ. Người xưa kể lại rằng, trước đây chợ không lớn như bây giờ, người ta thường chỉ buôn bán các mặt hàng như mớ rau, mớ cá,.. tạo nên một cái chợ làng.
Dần dần đời sống ngày càng phát triển, các mặt hàng cũng trở nên đa dạng hơn. Nhưng nó vẫn mang trong mình nét chợ quê của Việt Nam. Vì thế, nơi đây được chọn làm lễ hội chợ quê vào những ngày lễ hội Festival.
Trải qua hơn hai thế kỷ hình thành và phát triển, với nhiều biến cố về thiên tai và lịch sử, nhưng cây cầu vẫn mang giá trị nghệ thuật cao trong kho tàng kiến trúc cầu cổ ở Việt Nam.
Cầu ngói Thanh Toàn mang trong mình bề dày lịch sử, chứa đựng nhiều giá trị thẩm mỹ và nhân đạo sâu sắc. Thanh Toàn không còn là cái tên xa lạ với du khách thập phương khi nhắc đến Huế, đó là "Món quà của một tấm lòng được vua và dân ghi khắc".
"Thanh Toàn tiếng dậy khắp gần xa
Công đức Trần hương sáng mọi nhà
Sắc tứ vua ban ghi sử sách
Toàn dân qua lại nhớ ơn bà".
