Mới đây, Công an huyện Bình Chánh (TPHCM) vừa bắt giữ Vương Văn Danh (36 tuổi) về hành vi cướp tài sản. Hành vi của Danh được xem là vô cùng hung hăng khi y cầm súng giả xông vào nhà người phụ nữ ở huyện Bình Chánh, đe dọa rồi rút dùng dao tấn công cướp tiền, vàng. Cách đây ít ngày, tại Thanh Hoá cũng xảy ra một trường hợp tương tự khi đối tượng đi xe máy SH đến tiệm vàng, dùng dao khống chế chủ tiệm vàng để cướp.
Có những vụ việc trộm đột nhập vào nhà, khi bị phát hiện thì đã sát hại nhiều người. Có những tình huống trộm vào nhà bị người nhà chống trả quyết liệt khiến trộm tử vong và người nhà bị truy tố tội "Giết người" .
Vậy khi nghi ngờ có trộm đột nhập vào nhà, chúng ta cần xử lý như thế nào để có thể bảo vệ bản thân, bảo vệ tài sản và bản thân mà không vướng vòng lao lý?
Xác định rõ ràng và phải đảm bảo an toàn cho bản thân
Khi phát hiện có người lạ đột nhập vào nhà, chúng ta chưa thể khẳng định ngay đó là trộm mà cần phải kiểm tra xác minh xem người ta có vào nhầm nhà hay không, có phải là khách hay không. Cần phải làm rõ đó là ai, có nhiều thông tin thì mới có thể kết luận đó là người ngay hay kẻ gian.
Cần chú ý, kẻ gian thường rất sợ bị phát hiện, khi bị phát hiện thì phản xạ đầu tiên là bỏ chạy. Nếu không bỏ chạy được thì sẽ chống trả, các đối tượng đột nhập hiện nay thường mang theo hung khí nguy hiểm. Nếu bị bắt giữ thì có thể tấn công trở lại. Nên xử lý tình huống với kẻ gian đột nhập phải hết sức thận trọng, trên nguyên tắc là phải đảm bảo an toàn cho bản thân mình và người khác, thu thập càng nhiều dấu vết, thông tin của đối tượng để bắt giữ hoặc để cơ quan chức năng truy xét.
Xử lý trong phạm vi pháp luật cho phép
Nhiều người không hiểu rõ pháp luật nên sợ khi bắt trộm lại vướng vào pháp luật, không may tên trộm bị thương tích hoặc thiệt mạng thì bản thân lại dính vào vòng lao lý. Tuy nhiên, pháp luật quy định rất rõ ràng các trường hợp được phòng vệ, tự vệ, bắt người phạm tội quả tang. Bộ luật Hình sự quy định các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự trong đó có trường hợp phòng vệ chính đáng, tình thế cấp thiết, gây thiệt hại khi bắt giữ tội phạm. Chúng ta cần tìm hiểu các quy định của pháp luật để biết giới hạn mà pháp luật cho phép công dân được sử dụng vũ lực để chống trả lại các hành vi vi phạm pháp luật hoặc bắt giữ các đối tượng phạm tội.
Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) chia sẻ với Lao Động: "Dưới góc độ pháp lý thì pháp luật cho phép người dân được quyền bắt người phạm tội quả tang. Tuy nhiên, phải biết rõ đó là người đang thực hiện hành vi phạm tội, có thể là đang trộm cắp tài sản hoặc trên thân thể có mang dấu vết của tội phạm như có vật chứng, có hung khí, người dính máu... Khi đó người dân có quyền khống chế, bắt giữ, thậm chí có thể gây thương tích nếu không còn cách nào khác để bắt giữ đối tượng nguy hiểm".
Luật sư Cường nói thêm: "Trong những trường hợp sử dụng vũ lực như thế này một cách cần thiết thì pháp luật cho phép và đây là trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015.
Như vậy, việc phòng vệ có thể được xác định là chính đáng hoặc không chính đáng. Phòng vệ chính đáng được loại trừ trách nhiệm hình sự phải là hành vi chống trả một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm, tài sản của mình hoặc của người khác. Hành vi xâm phạm đó phải đang diễn ra và việc sử dụng vũ lực để chống trả một cách cần thiết phải là ở mức độ tương xứng. Khi đối tượng không còn nguy hiểm nữa hoặc tình huống nguy hiểm không còn thì không được phép sử dụng vũ lực".
Hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng mà gây thương tích hoặc gây thiệt mạng đến tính mạng của đối tượng thì sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật có thể là tội “Cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng” hoặc “Giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng”.
Nếu trường hợp họ bắt giữ được đối tượng phạm tội rồi giao nộp ngay cho cơ quan chức năng thì hành vi của họ là hợp pháp và pháp luật ghi nhận. Trường hợp sử dụng vũ lực trong tình huống đối tượng phạm tội quả tang không còn chống trả nữa là pháp luật không cho phép, kể cả việc đập phá tài sản của đối tượng phạm tội cũng là hạnh vi phạm pháp luật. Về nguyên tắc thì người phạm tội quả tang, người đang bị truy nã thì bất cứ ai cũng có quyền bắt giữ, pháp luật còn khuyến khích công dân bắt giữ tội phạm quả tang, bắt người đang bị truy nã nhưng phải đảm bảo an toàn cho bản thân và cho đối tượng phạm tội.
Pháp luật không cho phép công dân sử dụng một hành vi vi phạm pháp luật để đáp trả lại một hành vi vi phạm pháp luật. Việc xử lý tội phạm, áp dụng các chế tài hành chính hoặc hình sự là trách nhiệm, thẩm quyền của cơ quan chức năng.
Việc phòng vệ được coi là chính đáng nếu như tình huống đó đối tượng đang gây nguy hiểm cho người khác vào việc chống trả ở mức độ cần thiết.
