Ở phía nam của sao Hỏa, mùa hè bắt đầu vào ngày 21.7. Đối với các nhà khoa học, điều đó có nghĩa là một mùa bão bụi phức tạp khác.
Thời tiết trên sao Hỏa có nhiều bụi - đặc biệt là trong mùa xuân và mùa hè ở nam bán cầu, khi nhiệt độ ấm hơn tạo ra những cơn gió mạnh hơn khuấy động bề mặt. Các cột không khí quay tròn được gọi là quỷ bụi cũng rất phổ biến, đẩy bụi lên cao hơn vào khí quyển, nơi nó có thể lơ lửng trong nhiều ngày. Những cơn bão cực đoan nhất xảy ra vài năm một lần và bao phủ toàn bộ hành tinh trong một màn khói mù mịt trong nhiều tháng.
Vì sao nhiều bụi vậy?
Các nhà khoa học vẫn chưa rõ nguyên nhân gây ra những cơn bão bụi này. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu gần đây, các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng sao Hỏa trải qua sự mất cân bằng năng lượng lớn vào cùng thời điểm các cơn bão bụi lớn phát triển. Kết quả cho thấy hành tinh đỏ hấp thụ năng lượng mặt trời nhiều hơn tới 15% so với năng lượng nhiệt mà nó phát ra trở lại không gian vào mùa xuân ở phía nam và lượng năng lượng dư thừa này tiếp tục vào mùa hè.
Ellen Creecy - nhà khoa học khí quyển tại Đại học Houston (Mỹ) và là tác giả chính của nghiên cứu - cho biết, sao Hỏa trải qua những biến đổi dữ dội về lượng bức xạ mặt trời khi nó quay quanh mặt trời.
Điều này xảy ra vì quỹ đạo của sao Hỏa có hình elip, có nghĩa là hành tinh này gần mặt trời hơn nhiều vào mùa xuân và mùa hè ở phía nam, khi nó nhận được nhiều bức xạ mặt trời hơn. Nhưng các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng năng lượng mặt trời phát ra gần như không tăng nhiều.
Theo Liming Li - nhà khoa học hành tinh tại Đại học Houston - sự gia tăng công suất phát ra không thể sánh được với sự gia tăng của bức xạ mặt trời.
Đến lượt mình, năng lượng dư thừa sẽ làm ấm bầu khí quyển gần bề mặt và thúc đẩy không khí bay lên, dẫn đến bão bụi. Nhưng liệu sự mất cân bằng theo mùa có liên quan đến các cơn bão bụi trên toàn hành tinh đỏ - như trận gần đây nhất bao trùm hành tinh này vào năm 2018 hay không - vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ. Creecy cho hay, sự mất cân bằng năng lượng đang ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống khí hậu, vì vậy nó có thể đóng một vai trò nào đó.
Theo dõi dấu vết
Mùa hè của sao Hỏa cũng là thời điểm mà người ta tìm thấy những vệt thẳng tối trên bề mặt đầy bụi của hành tinh đỏ. Các vệt dốc định kỳ (recurring slope lineae - RSL) này phát triển dần dần trong khoảng thời gian hàng tháng, sau đó mờ đi hoặc biến mất. Vẫn chưa rõ nguyên nhân hình thành các vệt RSL, nhưng có ý kiến cho rằng chúng do bão bụi gây ra.
Trên thực tế, nhà khoa học hành tinh Alfred McEwen tại Đại học Arizona (Mỹ) trong một nghiên cứu được công bố vào năm 2021 đã tìm thấy nhiều RSL hơn sau một cơn bão bụi vào năm 2018.
RSL được điều khiển chủ yếu bởi lực hấp dẫn nhưng chúng cần một cái gì đó để đưa chúng đi. Kết quả cho thấy các cơn bão bụi, bao gồm cả quỷ bụi, có thể là một lực kích thích như vậy.
Ngoài ra, cơn bão năm 2018 tích tụ bụi trên phần lớn bề mặt sao Hỏa, có khả năng giải thích tại sao các dấu vết mờ dần hoặc biến mất theo thời gian. McEwen cho biết thêm, sự khác biệt về lượng bụi có thể giải thích tại sao chúng có mặt trên một số sườn núi chứ không phải những nơi khác.
Trong tương lai, các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ nghiên cứu các vị trí mà những cơn bão toàn cầu này bắt đầu để xem liệu có sự mất cân bằng năng lượng ở đó hay không. Các quan sát trong tương lai về RSL - và các nghiên cứu về sự cân bằng năng lượng tại các địa điểm cụ thể - có thể giúp khám phá những bí ẩn về mùa hè đầy bụi của sao Hỏa. Trong khi đó, mùa bụi sẽ tiếp tục kéo dài đến ngày 26.12, đầu thu ở miền nam sao Hỏa.
