Trong nhiều thập kỷ, ngôi đền Tham Pha Mak Ho ở phía đông bắc Thái Lan đã trở thành nơi sinh sống của loài khỉ vàng. Mỗi buổi sáng, các nhà sư cho chúng ăn cơm và hoa quả, trong khi khách du lịch cho chúng ăn chuối và các loại hạt mua từ những người bán hàng rong tại địa phương.
Nhưng trong vài tháng gần đây, người dân sống gần ngôi đền này đã phát hiện ra số lượng khỉ vàng thưa dần khi họ mang thức ăn đến cho chúng và theo như truyền thông địa phương đưa tin, hàng trăm con khỉ vàng đã biến mất khỏi ngôi đền ở tỉnh Loei.
Pracha Saenklang, quan chức của quận Wangsaphung, cho biết các cơ quan chức năng đang điều tra làm rõ vấn đề này. Có thể là do việc thay đổi thời tiết hoặc do đại dịch COVID-19, nghĩa là khách du lịch sẽ hạn chế tiếp xúc và do đó đã không “níu chân” được những chú khỉ vàng.
Tuy nhiên, một số người cho rằng khỉ vàng biến mất là do nạn buôn bán động vật trái phép. Edwin Wiek, người sáng lập Tổ chức Wildlife Friends Foundation Thailand (WFFT) cho rằng những chú khỉ đã có thể bị bắt và vận chuyển qua biên giới. Ông nói: “Chúng tôi đã chứng kiến loài khỉ vàng này bị giết tại một trang trại ở Lào”.
Việc buôn bán khỉ, chủ yếu là loài khỉ đuôi dài, đã trở thành mối lo ngại lớn trong khu vực kể từ sau đại dịch COVID-19. Vào tháng 3.2020, các chuyên gia về quyền động vật cho biết, Trung Quốc đã đình chỉ xuất khẩu loài vật này, gây trở ngại cho việc cung cấp khỉ cho các phòng thí nghiệm ở Mỹ và khiến những đối tượng buôn bán động vật bất hợp pháp không thể khai thác được nữa.
Ông Wiek nhận định, trước đại dịch, việc buôn bán khỉ đuôi dài không phải là một vấn đề đáng lo ngại. “Giá của khỉ đuôi dài trên thị trường động vật hoang dã bất hợp pháp khá thấp – khoảng 20 USD hoặc 30 USD một con. Nhưng bây giờ giá đã tăng lên gấp 5 đến 10 lần”.
Theo ước tính từ ngân hàng đầu tư Evercore, chi phí mua những con khỉ trong phòng thí nghiệm tại Mỹ đã tăng từ 20.000 đến 24.000 USD vào năm 2023.
Trong năm 2022, tình trạng mất môi trường sống cũng như nạn săn bắt và đặt bẫy “chưa từng có tiền lệ” loài khỉ đuôi dài lần đầu tiên được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế thay đổi từ “dễ bị tổn thương” sang “nguy cấp”.
Ông Anek Nakthorn, phó giám đốc cảnh sát về tội phạm môi trường, cho biết bất kỳ địa điểm nào có quần thể khỉ đều được gắn tín hiệu “báo động đỏ”.
Ông Nakthorn cung cấp thêm thông tin, có tới ít nhất 10 trường hợp buôn bán trái phép ở miền trung Thái Lan kể từ sau đại dịch COVID-19. Camera giám sát đã được lắp đặt tại một số địa điểm và người dân địa phương, đặc biệt là những người bán thức ăn đường phố, có thể phát hiện ra những đối tượng có dấu hiệu khả nghi.
Tuần trước tại Nakhon Sawan, phía bắc Thái Lan, cảnh sát đã bắt quả tang hai người đàn ông đang sử dụng thuốc an thần và mồi thức ăn để cố bắt 9 con khỉ.
Ông Wiek cho hay, những kẻ buôn bán trái phép thường nhắm tới nhiều nhất là 10 con trong một lần săn bắt, sau đó nhốt chúng trong lồng hoặc thậm chí trong túi… cho đến khi đủ số lượng khỉ được đặt hàng. Các lô hàng có thể dao động từ 50 đến 100 con.
Khỉ bị buôn bán qua biên giới, điển hình là Campuchia, nơi cung cấp khỉ đuôi dài nhiều nhất cho Mỹ.
Vào tháng 11.2022, 8 người bao gồm một quan chức phụ trách động vật hoang dã Campuchia đã bị bắt ở Mỹ và bị buộc tội săn bắt khỉ trái phép, đưa chúng đến các cơ sở nhân giống, nơi cung cấp giấy phép xuất khẩu giả và bán chúng cho các phòng thí nghiệm ở Mỹ.
Phòng thí nghiệm Charles River, nơi cung cấp những con khỉ thí nghiệm cho ngành công nghiệp dược phẩm, cho hay đã nhận được trát hầu toà từ Bộ Tư pháp Mỹ liên quan đến việc buôn bán động vật linh trưởng từ Campuchia.
Tiến sĩ Lisa Jones-Engel, cố vấn khoa học cấp cao của Peta cho hay, bên cạnh việc xử phạt nghiêm minh đối với nạn buôn bán khỉ bất hợp pháp, Mỹ cũng đã thông qua đạo luật mới – FDA Modernization Act 2.0, nhằm loại bỏ việc thử nghiệm thuốc trên động vật trước khi đưa vào thí nghiệm với người.
Hiện tại, cuộc điều tra ở Loei vẫn tiếp tục. Vào giữa tháng 2.2023, người dân địa phương nghi ngờ 3 người có hành động kỳ lạ tại ngôi đền. “Chúng tôi nhận được báo cáo rằng một số người đã vào đền trong đêm và cố bắt những con khỉ” - Pracha nói. Tuy nhiên, những người này nói họ thấy những con khỉ dễ thương nên muốn nhận nuôi chúng.
Tại Nakhon Sawan, cảnh sát đã tìm thấy 9 con khỉ sau khi bắt giam những người đàn ông được cho là ép khỉ sử dụng thuốc an thần. 1 con đã chết, 8 con còn lại đang được chăm sóc tại công viên quốc gia cho đến khi phục hồi và sau đó sẽ đưa trở lại môi trường sống của chúng.
