Chưa có văn bản hướng dẫn
Ngày 19.4, Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức phiên họp đánh giá việc thực hiện các kiến nghị của Uỷ ban Tư pháp về nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em và giải pháp trong thời gian qua nhằm làm rõ các vấn đề đặt ra với các cơ quan chức năng xem xét, xử lý, xác định hành vi vi phạm.
Bà Nguyễn Thị Thuỷ - Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp, đại diện nhóm nghiên cứu của Uỷ ban đề cập đến những khó khăn, bất cập trong công tác phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em nói riêng và xâm hại tình dục nói chung qua một số vụ, việc nổi cộm, bức xúc thời gian gần đây. Trong đó, vấn đề về tội dâm ô vẫn còn những ý kiến băn khoăn.
Bà Thuỷ nêu rõ: Bộ luật Hình sự năm 2015 tại Điều 46 quy định tội dâm ô người dưới 16 tuổi. Tại văn bản số 561/KN-UBTP ngày 11.4.2017, Uỷ ban Tư pháp kiến nghị TAND tối cao ban hành văn bản hướng dẫn xác định các dấu hiệu của tội dâm ô. Tuy nhiên, đến nay TAND tối cao chưa ban hành được văn bản hướng dẫn này.
Thông tư liên tịch số 01 của liên ngành tư pháp trung ương được ban hành từ năm 1998 có hướng dẫn về hành vi dâm ô, theo đó “là hành vi của người phạm tội tác động vào bộ phận kích thích tình dục của trẻ…”.
Bản tổng kết và hướng dẫn đường lối xét xử của TAND tối cao (tại Hướng dẫn số 329/HS2 ngày 11.5.1967) đối với một số tội phạm xâm hại tình dục định nghĩa “hành vi dâm ô là hành vi bỉ ổi đối với người khác, tuy không có mục đích giao cấu nhưng cũng nhằm làm thoả mãn tình dục của người phạm tội hoặc khêu gợi bản năng tình dục của người đó”.
Nhiều chuyên gia cho rằng quy định của Thông tư 01 về “bộ phận kích thích tình dục” rất khó xác định để áp dụng thống nhất. Tuy nhiên, đến nay, Thông tư liên tịch số 01 cũng đã hết hiệu lực, một số cơ quan phản ánh gặp khó khăn khi xử lý một số vụ việc do chưa có hướng dẫn cụ thể về dấu hiệu của hành vi dâm ô.
Từ đó, nhóm nghiên cứu của Uỷ ban Tư pháp đề nghị TAND tối cao báo cáo việc thực hiện kiến nghị của Uỷ ban Tư pháp về việc hướng dẫn các dấu hiệu của tội dâm ô người dưới 16 tuổi, lí do vì sao đến nay chưa ban hành được? Trên thực tế, Toà án dựa vào văn bản nào để xét xử tội dâm ô?
Rất khó xác định tội dâm ô
Khác với tội hiếp dâm đã được quy định rõ ràng, tội dâm ô vẫn còn đang gây nhiều tranh cãi.
Bà Lê Thị Nga – Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội nhấn mạnh cần xác định rõ thế nào là hiếp dâm, dâm ô và quấy rối tình dục. Các cơ quan chức năng phải hướng dẫn rất kịp thời, không hướng dẫn thì khó có thể thống nhất trong cơ quan tố tụng.
“Thông tư 01 có nhắc tới “bộ phận kích thích tình dục”, vậy “bộ phận kích thích tình dục” là bộ phận nào? Thời gian qua có những hành vi như sờ mông, sờ đùi được người thực hiện lí giải chỉ là đùa vui, giữ gìn trật tự trong lớp thì có chấp nhận được không? Tất cả những điều này đều cần phải được làm rõ”, bà Nga nhấn mạnh.
Với nhiều năm kinh nghiệm trong xét xử, ông Nguyễn Duy Hữu - Chánh án Toà án Nhân dân tỉnh Đắk Lắk cho rằng điều tra, xét xử tội dâm ô rất phức tạp, đặc biệt là với đối tượng trẻ em, phải làm sao để cho các em hiểu và miêu tả đúng các hành vi. Ông Hữu cũng đề xuất cần sớm có hướng dẫn các dấu hiệu của tội dâm ô để thống nhất trong cách điều tra, xét xử.
Thiếu tướng Nguyễn Mai Bộ - Ủy viên thường trực Uỷ ban Quốc phòng An ninh, nguyên Phó Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương cho rằng tại Điều 146 quy định tội dâm rất rõ ràng. Ông Bộ phân tích, dâm ô là hành vi thoả mãn nhu cầu tình dục của người thực hiện hành vi nhưng thoả mãn không bằng cách sử dụng bộ phận sinh dục, bằng cách giao cấu mà thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác.
"Vấn đề cần lưu ý là yếu tố con người. Bộ Luật Tố tụng hình sự tại Điều 155 cũng quy định tội dâm ô không thuộc diện chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của bị hại. Trong vụ việc ôm hôn bé gái của ông Nguyễn Hữu Linh, cơ quan tiến hành tố tụng không thực hiện một cách kịp thời dẫn đến dư luận bức xúc", ông Bộ nói.
Về bổ sung, sửa đổi về luật pháp, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương đề xuất nghiên cứu lại rõ hơn về Bộ luật Hình sự, dù mới ban hành năm 2015 nhưng cần thiết thì phải bổ sung.
“Tôi đọc luật của Nhật Bản thì hành vi sờ soạng lên thân thể người chưa đủ 13 tuổi trở xuống bị coi là hành vi dâm ô với trẻ em. Họ đã quy định thẳng vào trong luật, phạt từ 6 tháng đến 10 năm tù. Riêng ở Việt Nam, tội dâm ô cần phải làm rõ, cụ thể như thế nào, hôn hít, ôm có phải dâm ô không, quan hệ tình dục khác là như thế nào? – tất cả phải nêu rõ và cụ thể”, ông Vương bày tỏ.
Cần có quy định rõ để thống nhất trong xét xử cũng là quan điểm của Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
