Bài thuốc gia truyền cứu nhiều người khỏi bệnh
Qua những chuyến công tác vùng cao, tôi gặp được nhiều thày lang của vùng rừng quanh năm sương mờ Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình. Trong đó, có một bà lang rất giỏi chữa trị bệnh xương khớp, đó là bà Phùng Thị Sơn (người dân tộc Dao, SN 1956, trú tại xã Tú Sơn, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình).
Bà lang Sơn vốn nổi tiếng với nghề làm thuốc được truyền nhiều đời trong gia đình, đặc biệt là bài thuốc chữa bệnh đau xương khớp. Với vẻ chất phác, thật thà vốn có của người dân tộc Dao, bà Sơn cho biết: “Bây giờ, thuốc ngày càng hiếm rồi, vì có những người ở xa cũng tìm tới chữa bệnh nên dùng thuốc rất nhiều. Có nhiều bệnh nhân trong Nam, ngoài Bắc đã đến đây lấy thuốc. Tôi ghi cả số điện thoại, cùng địa chỉ rõ ràng để tiện gửi thuốc và theo dõi. Bà Sơn nói thêm: “Những người lấy thuốc uống có kết quả tốt đều gọi điện cảm ơn và thông báo là đã khỏi bệnh, tôi vui lắm vì đã giúp được nhiều người”.
Trong những người bệnh được bà Sơn chữa khỏi có ông Lưu Đức Vinh (75 tuổi, trú tại Quán Ghánh, huyện Thường Tín, Hà Nội). Ông Vinh bị bệnh đau xương khớp từ rất lâu, mấy năm nay bệnh càng nặng, chữa trị nhiều nơi mà chẳng khỏi. Sau khi biết đến bà Sơn, ông đã nhờ bà cắt thuốc chữa bệnh. Kiên trì dùng thuốc vài tháng, bệnh tình của ông Vinh đã thuyên giảm, hiện ông có thể chạy thể dục, thể thao bình thường, điều mà mấy năm trước ông không làm được.
Bệnh nhân của bà Sơn còn có bà Duy Thị Lan (50 tuổi, trú tại khu 6, xã Thượng Nông, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ) mắc bệnh đau xương khớp kéo dài nhiều năm, đã tìm nhiều cách chữa trị nhưng bệnh tình chẳng thuyên giảm. Nhờ người giới thiệu, bà Lan đã biết đến bà Sơn. Sau khi dùng thuốc của bà Sơn được một tháng, bệnh của bà Lan đã đỡ nhiều, uống tiếp vài tháng nữa thì dứt hẳn. Vui mừng quá, bà Lan thường xuyên gọi điện cảm ơn và giới thiệu những người mắc bệnh giống bà đến chữa trị.
Những người ở xa được bà Sơn gửi thuốc, sau một thời gian dùng thuốc, bệnh thuyên giảm cũng thường xuyên gọi điện thông báo cho bà biết để tiện theo dõi tình hình. Theo bà lang Sơn, dùng thuốc nam cũng phải tùy cơ địa từng người. Người hợp thuốc thì rất nhanh có kết quả, nhưng cũng có người phải dùng lâu dài mới khỏi được.
Bài thuốc từ thảo dược núi cao
Nói về việc làm thuốc, bà Sơn cho biết: “Bài thuốc này có khoảng hơn chục vị và được làm hoàn toàn từ các thảo dược trong rừng”. Các vị thuốc sau khi lấy về sẽ được phơi khô kỹ càng, rồi đem thái, tuy nhiên một số vị phải thái lúc còn tươi. Việc làm thuốc khá mất thời gian vì một số là cây rừng nên hái thuốc rất vất vả.
Các vị thuốc sau khi thái và phơi khô sẽ được bảo quản cẩn thận, tránh ẩm mốc. Theo bà Sơn, thuốc mốc tuyệt đối không được dùng cho người bệnh vì không chỉ không tốt cho sức khỏe mà có khi còn sinh ra bệnh khác vì nấm mốc. Vào mùa mưa, việc làm thuốc rất khó khăn do không phơi được thuốc, người bệnh muốn lấy thuốc phải chờ đợi vì bài thuốc không thể thiếu được vị nào.
Theo bà Sơn, trước kia các vị thuốc sẵn lắm nhưng bây giờ nhiều vị rất khó kiếm, phải đi hàng ngày đường mới kiếm được vì chúng mọc rất ít. Thêm nữa, giờ có nhiều người đi lấy thuốc nên thuốc cũng dần khan hiếm hơn. Trong bài thuốc của bà có cây lù lao bay (theo cách gọi người Dao - PV). Đây là loại cây thân gỗ nhỏ, có lá gần giống như lá cây hồng, cuống màu đỏ, có thể dùng toàn bộ cả thân và lá trong bài thuốc - là một vị thuốc chủ đạo trong việc chữa trị bệnh xương khớp. Hoặc lù lào thị là loại cây cao, có nhiều nhánh nhỏ. Cây này cũng rất khó kiếm vì thường mọc tít trong rừng sâu, thân và lá đều có thể dùng để trị bệnh. Còn có cây dào ghím - một dạng cây bụi, thân có rất nhiều gai và lá nhỏ. Đây là những vị thuốc có tác dụng trị bệnh viêm khớp rất tốt. Theo bà lang Sơn, bài thuốc này rất dễ dùng, chỉ cần cho thuốc vào nước đun sôi kỹ và uống trong ngày. Ngoài ra, còn có một cây vị mát và hơi ngọt khiến nhiều người nhầm với cam thảo, nhưng thực ra đó là vị thuốc có tên dào pèng - có vị ngọt và mùi rất thơm khi được phơi khô.
Việc dùng thuốc cho người bệnh phải căn cứ theo tình trạng bệnh cụ thể. Đối với những người bị viêm xương, khớp nặng, cần có những vị thuốc trị viêm làm chủ đạo trong bài thuốc. Còn những người bị đau lưng, đau xương thì tăng những vị thuốc có tác dụng phục hồi tổn thương, giảm đau… Bệnh nặng phải dùng thêm hình thức đắp, tắm thì sẽ nhanh khỏi hơn, còn bệnh nhẹ chỉ cần uống, kết hợp với loại cao dán được nấu từ thảo dược.
Tận tâm với nghề thuốc
Theo bà Sơn, triệu chứng rõ rệt nhất của bệnh xương khớp là việc đau ở các khớp khiến người bệnh rất khó vận động, cử động. Nhiều người sưng tấy ở các khớp vì bị viêm rất nặng. Căn bệnh này thường gặp ở người lớn tuổi do các khớp xương thoái hóa, tuy nhiên trong nhiều năm chữa trị, bà cũng gặp những bệnh nhân còn rất trẻ mà đã bị đau xương khớp nặng.
Những người bệnh nặng phải dùng thuốc vài tháng bệnh tình mới thuyên giảm, còn người bệnh nhẹ thì thời gian ngắn hơn. Cũng theo bà Sơn, việc dùng thuốc cần phải kiên trì, những người nóng vội, dùng một thời gian ngắn không thấy khỏi liền bỏ thì không bao giờ có kết quả tốt.
Ngay từ hồi còn trẻ, bà Sơn đã ham mê nghề nên thường theo bà nội và mẹ vào rừng lấy thuốc. Thế nên, bà biết hầu hết các loại thảo dược và công dụng của từng loại. Có những loại thuốc ngày càng ít đi nên bà và những người trong Hội đông y Tú Sơn đang bảo tồn bằng cách trồng trong vườn thuốc nam của hội. Trên thực tế, có loại trồng thành công song cũng có loại không thể sống được.
Cả đời làm nghề thuốc, bà Sơn luôn tự nhủ phải lấy cái tâm làm trọng. “Làm thuốc cần phải chú ý đến người bệnh đầu tiên, làm sao tốt nhất cho người bệnh. Với những người bệnh nghèo, khó khăn thì chữa bệnh giúp để làm phúc. Nhà tôi truyền nghề cho con gái bao giờ cũng căn dặn như vậy”. Bà Sơn là người không giấu nghề, thường xuyên chỉ bảo, giúp đỡ những thành viên trong hội đông y, ai cần hỏi về các loại thảo dược bà đều hướng dẫn tận tình.
Bà Triệu Thị Thành - Ủy viên Hội đông y Tú Sơn - cho biết: Bà Phùng Thị Sơn có bài thuốc chữa xương khớp gia truyền nhiều đời ở vùng núi này. Bài thuốc của bà đã giúp nhiều người khỏi bệnh. Bà Sơn cũng là người nắm giữ nhiều cây thảo dược quý hiếm, có nhiều đóng góp cho hội đông y.
