Một trong năm vấn đề nóng Thủ tướng yêu cầu Bộ VHTTDL giải trình trong cuộc làm việc ngày 14.2 giữa Tổ công tác của Thủ tướng với bộ, đó là việc triển khai nghị quyết của Bộ Chính trị về việc đưa du lịch thành ngành công nghiệp mũi nhọn. Những việc làm trước mắt: Tập trung xử lý các vấn đề như nâng cao chất lượng khách sạn, nạn chặt chém du khách, bảo đảm vệ sinh môi trường, không để hàng rong bán hàng nhếch nhác thiếu quản lý...
Làm gì để Hội An không bất an là cả một câu chuyện dài! Nói như ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư TP. Hội An: “Nếu cứ để mặc, Hội An sẽ đánh mất giá trị của chính mình. Cái mất lớn nhất là đời sống văn hóa tinh thần của một vùng đất - điều đã làm nên thương hiệu Hội An, điều khiến nhiều người dành tình cảm cho mảnh đất này bấy lâu”.
Hội An đang dần thành nơi chỉ để nhớ?
Hàng lưu niệm với những món đồ chơi bằng nhựa, nhập từ nhiều nơi được bày bán ở mọi vỉa hè. Người bán dạo chèo kéo khách du lịch, tình trạng nhìn mặt hét giá là những điều đang làm xấu đi bộ mặt Di sản Văn hoá thế giới - phố cổ Hội An hiện nay. Đây không phải là câu chuyện ngày một ngày hai, những việc trên đã diễn ra trong vài năm trở lại đây, được phản ánh nhiều bởi chính du khách và người dân trong phố cổ Hội An. Và chính vì sự tồn tại của những “hạt sạn” đó mà không ít người tiếc ngẫm “Hội An nay nhắc chỉ để nhớ chứ không muốn trở về”.
Nhiều du khách là những người từng yêu mến Hội An bày tỏ sự tiếc nuối, “Hội An đẹp dù là ngày hay đêm, mỗi mùa đều mang một vẻ đẹp rất riêng. Tôi và nhiều người nữa yêu Hội An ở nét trầm lặng của phố thị này. Những buổi đi dạo trên các con phố cổ, nhiều du khách như tôi trước đây đến với Hội An là để thưởng thức, thư dãn trong sự bình yên. Mọi người không nói với nhau nhiều, không ồn ào bàn tán để nghe được tiếng rao của người bán chè, bán đậu hũ, nghe được tiếng ring ring từ những chiếc xe đạp của các cô cậu bé. Đó là âm thanh mà chỉ Hội An mới có”, chị An, một du khách đến từ Đà Nẵng chia sẻ.
Thế nhưng, trong khi cả thế giới đang tìm đến để ngắm nhìn một Hội An được ngợi ca là vùng đất bình yên, thì cũng không ít người đang dần rời bỏ nơi này bởi sự bình yên ấy đang lùi dần vào quá khứ. Một Hội An bây giờ xô bồ, nơi người bán chỉ tìm cách lấy tiền du khách và cũng có không ít vị khách khiến nơi này ồn ào hơn bởi những cư xử không đúng mực. Mang câu chuyện này đến tìm gặp ông Nguyễn Ngại, một trong số ít những người Hội An còn “bám trụ” lại phố cổ, ông Ngại trầm ngâm nhớ về Hội An của những ngày còn là một thành phố chỉ có rêu phong cho đến khi mở cửa đón chào du khách.
 |
| Hội An từng là một biểu tượng của sự yên ả. |
“Năm 1994, đời sống của người Hội An bắt đầu có những khởi sắc. Nhiều người từ các nơi đến làm ăn buôn bán, họ mang theo những văn hóa của các vùng đất khác đến làm phong phú đời sống nơi đây. Người dân Hội An cũng từ đó mà biết làm du lịch, làm giàu trên quê hương mình. Nhưng giá như nó chỉ dừng lại ở đó thì sẽ không có gì đáng bàn. Bởi càng về sau, một phần trong số những người nhập cư ấy lại làm xáo trộn nếp sống của người Hội An”.
Ông Ngại kể, lần lượt những ngôi nhà cổ với mức giá cao được mua đi bán lại, người Hội An dần chuyển đi nơi khác sống. Việc phát triển du lịch đã đem lại sự đổi thay trong cuộc sống của người dân địa phương nhưng một điều dễ nhận thấy là giá trị tinh thần của người dân nơi đây đã không còn nữa. Những hiệu buôn bán các món hàng giống nhau, nhập từ các nơi khác về bày nhan nhản, hét giá với khách ngoại tỉnh, khách nước ngoài.
“Đó là những thứ không thuộc về Hội An, thậm chí những người bán cũng không phải là người Hội An để biết ứng xử như một người Hội An thực sự. Cách ứng xử mà dù chẳng cao sang nhưng với một người dân phố thị xưa nay, từ lời mời, tiếng chào đến nụ cười đều toát lên từ sự hồn hậu của những con người quý trọng từng vị khách khi đến với mình. Nó khác xa với cái cách làm ăn chụp giựt của nhiều người hiện nay”, ông Ngại kể.
Chỉ tay dọc con đường từ chỗ nhà mình, ông Ngại nói với giọng buồn: “Cả con đường Trần Phú giờ đây để tìm một người Hội An gốc sinh sống trong nhà cổ chỉ đếm lác đác trên đầu ngón tay. Những ngôi nhà cổ được mua đi bán lại dù vẫn còn đó nhưng cái hồn của một Hội An thì đã phai mờ”.
Cần trả lại những giá trị của Hội An
Nhìn nhận những điều dù rất buồn nhưng là một thực tế, ông Nguyễn Sự - nguyên Bí thư TP. Hội An, người hơn 20 năm gắn bó cùng sự phát triển của phố cổ nhận định: Hội An ở mỗi giai đoạn đều có những thách thức nhất định, cho cả người lãnh đạo và với từng con người nơi đây. Nếu trong giai đoạn đầu đổi mới, thách thức lớn nhất của Hội An là lựa chọn con đường đi cho mình, thì sau 30 năm sau, là hôm nay, Hội An đã trở thành một trong những nơi đi đầu về phát triển du lịch. Mà để đưa ra lựa chọn này Hội An phải dựa trên nền tảng văn hóa. Trong đó, để phố thị phát triển bền vững thì chỉ có thể dựa trên những giá trị phi vật thể. Con người Hội An phải đóng vai trò trung tâm. Bởi họ chính là người tạo nên nếp sống, cách ứng xử, cách sống, sự thân thiện, mến khách của Hội An.
Ông Sự đánh giá, giai đoạn người ta quan niệm phải làm kinh tế thật nhiều, thật nhanh là thách thức vô cùng lớn với Hội An. Phải làm sao để Hội An vẫn phát triển nhưng vẫn giữ được nếp sống văn hóa lâu đời vốn có của Hội An, đó là những con người mến khách, sự thuần hậu. Hiện nay Hội An trở thành điểm đến thu hút lượng khách ngày càng đông. Và chính việc này đang tác động rất lớn đến môi trường sống, làm nếp sống của người Hội An bị xáo trộn theo một hướng không tốt. Người lãnh đạo quản lý, phải tạo sự cân bằng giữa việc tạo ra những giá trị mới và trả lại tất cả những điều tốt đẹp vốn có của Hội An. Những việc này cần phải làm ngay.
Ông Sự nhấn mạnh, nhìn về một tương lai gần, nếu không có sự thay đổi, Hội An sẽ vỡ trận, không còn sự yên bình, không còn không gian để thu hút du khách. Và chính sự vỡ trận này sẽ làm tổn hại, thậm chí làm cho tương lai nghèo đi về kinh tế, du khách không đến nữa, dân không có thu nhập và hiển nhiên nghèo đi những giá trị tinh thần.
 |
| Những hình ảnh lộn xộn đang làm xấu xí đi một phố cổ Hội An được bao người yêu mến lâu nay. Ảnh: Trang Long |
“Vừa qua Hội An đã xây dựng bộ quy tắc ứng xử, điều này rất tốt, nhưng phải làm sao nhận thức cộng đồng đủ mạnh để chính họ tẩy chay những điều khiến Hội An trở nên xấu xí, mặt khác Nhà nước phải xử lý thật nghiêm những người cố tình vi phạm. Thời gian gần đây, tôi rất mừng vì các đồng chí lãnh đạo thành phố đã ra quân quyết liệt. Chỉ cần làm như vậy cảnh quan phố xá đã khác ngay. Nhưng cũng không thể làm theo kiểu phong trào, không duy trì thường xuyên. Mỗi người lãnh đạo, người dân ở Hội An phải coi những thành công đó là niềm vui, là niềm hạnh phúc của mình trong việc giữ gìn những giá trị vô cùng to lớn của Hội An. Sự tự trọng đó sẽ buộc chúng ta không lơ là trách nhiệm của bản thân với hồn phố, hồn người nơi đây” - ông Sự chia sẻ.
Ông Sự khẳng định, Hội An cần tìm cho mình những vị khách thực sự. “Hội An hay Việt Nam không bài trừ bất kỳ một du khách nào, nhưng nhập gia phải tùy tục, quy chế ở đây không chỉ là những người dân buôn bán mà còn với những du khách đến với Hội An. Đến với bất kỳ nơi nào, mọi du khách phải chấp hành những điều được làm và không được làm sao cho phù hợp với văn hóa nơi đó. Đó là thể hiện sự tôn trọng nhau, tôn trọng văn hóa của nhau. Từ đó, Hội An sẽ chọn lựa được những người dân văn minh, gắn bó cuộc đời với phố thị này, chọn được những người khách văn minh để đủ hiểu biết và dành tình yêu cho mảnh đất này”.
