Đói, “ăn” vào rừng thôi!

Thông tin về việc khu vực rừng phòng hộ sông Lò (thuộc xã Lâm Phú, huyện Lang Chánh) bị chặt phá liên tục được báo về. Và tôi đã đi một chuyến ngược rừng từ trung tâm xã Lâm Phú vào bản Nà Đang – điểm "nóng" của việc phá rừng phòng hộ trong thời gian qua. Mới đi được khoảng 500m, đập vào mắt tôi là hàng chục lóng gỗ lớn dạng cột nhà và một số súc gỗ hộp đang đắp đống gần con suối Nà Đang. 

Người dẫn đường nói, đây là số gỗ do một số người ở bản Nà Đang chặt thời gian gần đây nhưng bị dân phát hiện báo cáo lên cơ quan chức năng, sau đó Hạt Kiểm lâm Lang Chánh và Ban Quản lý rừng phòng hộ sông Lò (BQLRPH sông Lò) vào bắt giữ. Song do điều kiện thời tiết mưa gió nên họ chưa thể vận chuyển về trạm được.

Ngược lên khoảnh 9, tiểu khu 374, lại gặp hàng chục gốc cây gỗ lớn (khu vực này có 17 cây gỗ bị đốn), đường kính từ 120-140cm trở lên, phần thân đã bị lấy đi. Còn lại tại hiện trường là gỗ bìa, mạt cưa, cho thấy việc chặt hạ diễn ra trong nhiều ngày. Cũng tại khoảnh 9, tiểu khu 374, rừng phòng hộ sông Lò, một cảnh tượng rừng bị tàn phá hiện ra với những cây gỗ đã bị đốn hạ, gốc còn tươi, “rỉ máu”. Chúng tôi đếm được hơn chục cây gỗ bị chặt phá, trong đó có khoảng 10 cây en, 2 cây táu và 2 cây dẻ. 

Tiếp tục lội đến tiểu khu 377, đi ngược trên con đường lớn do Nông trường Sông Lò mở trước đây là cảnh những cây gỗ có đường kính trung bình khoảng 40cm bị chặt hạ. Nhiều cây đã được đưa ra khỏi rừng, có những cây còn nằm lại tại hiện trường.

“Hoa tiêu” khẳng định: “Thời điểm lâm tặc triệt phá rừng là vào cuối năm 2013 và đầu năm 2014”. Một người dân ở Nà Đang (đề nghị giấu tên) cho biết: “Chúng tôi nhiều lần phản ánh lên UBND xã Lâm Phú về hiện tượng cây gỗ bị đốn hạ giữa ban ngày, ngay gần đường ôtô, chủ yếu là gỗ táu, sến, en... nhưng gần như mọi việc chưa được lực lượng chức năng vào cuộc xử lý nghiêm túc”.

Trong vai người đi mua nhà sàn, tôi tiếp cận người đàn ông trung niên, ông nói “lóng”: “Ở đây “trâu, chó” có cả. Vấn đề là các anh ở đâu đến?”. Tôi “dấn thêm”, “trâu, chó” là gì anh? Nghe vậy, người đàn ông tỏ vẻ nghi ngờ, phóng xe máy bỏ đi. Sau mới biết “trâu, chó” trong cách nói của “lâm tặc” là nhà sàn mới, nhà sàn cũ. Nhờ người dân chỉ, tôi tìm gặp Lò Văn Nhơ khi anh ta đang đánh bài ở ngôi nhà sàn ngay đầu bản. 

Dáng người thanh niên này nhỏ thó, nhưng đôi mắt khá tinh ranh. Đợi Nhơ chơi xong mấy ván bài, tôi kéo anh ra cầu thang trao đổi. Nhơ cho biết, mới đưa một nhà sàn xuống Lang Chánh bán cho một cán bộ huyện. Song đây là nhà sàn của người khác làm, chỉ tập kết ở sân nhà Nhơ trước khi đưa đi thôi. Tôi bảo muốn mua một nhà sàn loại 4 gian, 32 cột. Nhơ thủ thỉ: “Giờ kiểm lâm, BQLRPH sông Lò làm chặt lắm nên anh em đang phải... chơi. Để mấy tháng nữa, tình hình ổn định trở lại thì mới trả lời được”.

Gỗ quý bị người dân Nà Đang chặt phá tại RPH sông Lò.

Theo quan sát, ở ngay đầu bản Nà Đang có Trạm bảo vệ rừng Hón Sài thuộc BQLRPH sông Lò, mỗi lần “lâm tặc” vào rừng đốn gỗ, một số người dân đều bí mật gọi báo cho cán bộ phụ trách trạm, song cán bộ trạm không tích cực giải quyết. Tháng 12.2013, khi người dân phát hiện tại khu vực dốc Ông Viện, Mè Giàng, Lán Cháy... xã Lâm Phú có nhiều cây gỗ en bị chặt, bà con phải gọi ra Hạt Kiểm lâm và BQLRPH sông Lò thì lực lượng chức năng mới vào cuộc xử lý. 

Ông Nguyễn Duy Vĩnh - Hạt trưởng Kiểm lâm Lang Chánh - cho biết: Lực lượng kiểm lâm phối hợp cùng BQLRPH sông Lò tiến hành kiểm tra, cho thấy, tại lô d, khoảnh 8, TK374 phát hiện 5 cây gỗ en thuộc nhóm 5 bị chặt hạ, ở cuối lô này còn 6 hộp gỗ en xẻ có khối lượng 1,244m3; 12 khúc gỗ tròn, khối lượng 3,316m3, dạng xà và cột nhà. Ở lô 10, khoảnh 3, TK373, phát hiện 5 cây gỗ dẻ, gỗ tạp, đường kính 40-60cm bị cưa và lấy hết khỏi hiện trường. Khoảnh 1, TK234, khu vực Xa Võng, tổ kiểm tra tìm thấy 6 cây, trong đó có 5 cây gỗ táu (nhóm 2), 1 cây dổi (nhóm 3), tổng khối lượng 5,379m3 gỗ bị chặt hạ trái phép nhưng đang còn nằm tại hiện trường, riêng cây dổi có bị lấy đi một phần gỗ thịt.

Vậy nhưng, Trạm bảo vệ rừng Hón Sài mới lập hồ sơ đề nghị xử lý 2 vụ vi phạm về hành vi khai thác rừng trái phép đối với ông Hà Văn Công và ông Lương Văn Quyền, tịch thu 0,340m3 gồm táu (nhóm 2), 0,456m3 gỗ nhóm 4. Hạt Kiểm lâm Lang Chánh nhận định: “Việc tuần tra bảo vệ rừng của những người thực hiện chức trách ở Trạm bảo vệ rừng Hón Sài do ông Trương Tiến Quân làm trạm trưởng là chưa quyết liệt, không hiệu quả. Khi phát hiện có khai thác gỗ trái phép chưa phối hợp chặt chẽ cùng chính quyền địa phương, cơ quan kiểm lâm truy tìm đối tượng để xử lý”. 

Liên quan đến sai phạm của một số cán bộ Trạm bảo vệ rừng Hón Sài, ông Nguyễn Hoàng Anh - Giám đốc BQLRPH sông Lò - nói: “Tôi đang cho anh em làm tường trình. Ai sai sẽ xử lý theo quy định của pháp luật. Dứt khoát không có chuyện bao che hay nương nhẹ”.

Điều ấn tượng nhất ở Nà Đang là những ngôi nhà sàn vững chắc, rộng rãi với những cây cột to lừng lững, nhưng bên trong gần như trống rỗng. 52 hộ dân với gần 400 nhân khẩu sinh sống tại vùng lõi RPH sông Lò suốt hơn 30 năm qua nhưng đất sản xuất quá ít ỏi, nguồn sinh kế khác gần như không có, bà con tồn tại trong cảnh “giật gấu vá vai”. 

Ông Vi Văn Kiệt (trú thôn Nà Đang) tâm sự: “Nhà thì bà con dồn gỗ (chặt từ rừng), mỗi năm một ít nên yên tâm. Song đất đai canh tác quá ít, mỗi năm lại chỉ cấy được một vụ lúa. Gia đình tôi có gần 1.000m2, chăm tốt lắm cũng chỉ đạt khoảng 2 tạ thóc, chỉ đủ cho 5 miệng ăn trong thời gian hai tháng. 300 ngày còn lại nương nhờ vào củ sắn trồng ở những khoảng trống sát bìa rừng. Nhà tôi, năm nào cũng thiếu đói vào mỗi dịp giáp hạt”.