Trong khi đó, biện pháp nào để quản lý kinh doanh, sử dụng hóa chất, phụ gia nói chung và trong chế biến thực phẩm nói riêng, vẫn chưa có lối thoát... Hằng ngày, khắp các địa phương, cơ quan chức năng vẫn không ngừng phát hiện những vụ kinh doanh, sử dụng hóa chất, chất phụ gia... gây hại cho sức khỏe con người.
Biến hóa thực phẩm bẩn bằng hóa chất, phụ gia
Ngày 4.3.2017, Công an huyện Bù Gia Mập đã bắt giữ một vụ vi phạm quy định về sử dụng hóa chất trong sản xuất, chế biến thực phẩm tại thôn 6, xã Đa Kia, huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước. Cơ quan chức năng đã bắt quả tang ông Lê Đình Lệ (sinh 1974) và bà Nguyễn Thị Cúc (sinh 1971) đang thực hiện hành vi trộn các loại tinh bột màu vàng, trắng và đỏ sẫm không rõ nguồn gốc xuất xứ. Các loại tinh bột trên được nấu trong hai chiếc nồi lớn thành một loại dung dịch đặc sệt có màu đen nhạt rồi trộn chung vào đống hạt tiêu lép. Sau đó, đảo đều và đem phơi nắng để biến những đống hạt tiêu lép thành những hạt tiêu chắc, có màu đen hơn.
Ông Lê Đình Lệ và bà Nguyễn Thị Cúc khai nhận đã dùng tinh bột bắp và tinh bột gạo nếp nấu thành hợp chất dẻo. Sau đó bỏ thêm một loạt hóa chất dạng tinh bột màu đỏ sẫm (không rõ xuất xứ và thành phần), để trộn chung với hạt tiêu lép nhằm tạo ra sản phẩm mới là hạt tiêu chắc, có trọng lượng nặng và màu sắc đen hơn.
Làm việc với cơ quan chức năng, bà Dư Thị Toàn - chủ hộ thu mua nông sản - đã thừa nhận hành vi sai trái của mình. Mỗi ngày bà Toàn thuê nhân công pha trộn trên 3 tạ hạt tiêu lép với tạp chất để tạo ra trên 3,6 tạ tiêu chắc và bán với giá cao hơn. Mỗi tạ tiêu lép sau khi “ra lò”, bà Toàn kiếm lời thêm khoảng 900.000 đồng. Cũng theo bà Toàn, những sản phẩm hạt tiêu do gia đình bà làm ra chủ yếu bán cho các thương lái, rồi đem tiêu thụ ở các chợ trên địa bàn tỉnh để làm thực phẩm cho người tiêu dùng. Hàng triệu người tiêu dùng, làm sao biết được khi họ ăn những hạt tiêu ấy đã bị tẩm trộn hóa chất ? Và, hóa chất độc hại ấy như thế nào đối với con người, vẫn chưa được làm rõ.v.v…
Tương tự, cách đây khoảng 2 tháng, cũng trên địa bàn tỉnh Bình Phước, người ta cũng phát hiện tại nhà ông Nguyễn Khắc Quan Nam sản xuất – kinh doanh gần 2.000 lít tương ớt, tương đen bằng hóa chất – chất phụ gia không rõ nguồn gốc. Trong lúc đó, tại địa bàn TPHCM, việc sử dụng hóa chất, chất phụ gia còn quy mô gấp trăm lần… Đơn cử vừa qua, Chi Cục thú y và lực lượng cảnh sát môi trường TPHCM phát hiện một cửa hàng trên đường Bùi Hữu Nghĩa, quận 5, đã tẩm ướp hóa chất, phù phép “hô biến” 1,1 tấn thịt trâu Ấn Độ thành… thịt bò thơm nức mũi; sau đó, chở đi phân phối, bán cho người tiêu dùng.
Theo ông Nguyễn Mạnh Đức – chủ sở hữu chuỗi cà phê Aroli: “Một trong những thực phẩm, thức uống hiện đang được kẻ gian làm giả và thu nhiều lợi nhuận nhất, là pha chế giả cà phê bán với giá rẻ. Loại cà phê này không có tinh chất cafein, hoặc có nhưng hàm lượng rất thấp. Chủ yếu họ độn ngũ cốc rang cháy, trộn thêm hương liệu, hóa chất rồi chế biến, pha thành cà phê bán cho người tiêu dùng”.
Ông Đức cho biết: Hương liệu hóa chất thì dễ dàng mua tại các cửa hàng hương liệu, với nguồn gốc trôi nổi, không đảm bảo sự an toàn. Để tạo mùi, người ta sử dụng tinh cà phê, chủ yếu làm từ hóa chất, chứa nhiều tạp chất, kim loại nặng độc hại. Các loại phụ gia khác như hóa chất tạo bọt, tạo sánh chỉ dùng trong công nghiệp, không được dùng cho thực phẩm, bởi nó độc hại và có nguy cơ gây vô sinh, ung thư; nhưng vì lợi nhuận, những kẻ làm cà phê giả đều sử dụng các loại hóa chất này trong sản xuất cà phê giả.v.v…
Theo bác sĩ Trần Văn Ký – công tác ở Hội Khoa học kỹ thuật an toàn vệ sinh thực phẩm Việt Nam: “Họ (những người làm hàng giả -PV) đã sử dụng cả công nghệ sản xuất xà phòng vào chế biến… cà phê, nhằm tạo bọt cho cà phê, với các loại hóa chất độc hại chỉ sử dụng cho chế biến xà phòng”. Ngoài ra, không chỉ cà phê, người ta còn bán cả các loại hương liệu, thí dụ như trà chanh, trà sữa, vị phở, vị bún bò, mì Quảng, hương thịt bò, chất nhừ xương.v.v… Chỉ cần mua 100 gram hương liệu, là có thể pha ra hàng trăm ly trà chanh, trà sữa… thơm ngon, giá lại rẻ hợp với túi tiền lứa tuổi học sinh.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Thế Hân – chuyên viên về công nghệ thực phẩm: “Các loại phẩm màu bán trên thị trường hiện nay thuộc nhóm phẩm màu tổng hợp. Tuy nhiên, liều lượng cần phải sử dụng theo quy định. Chỉ những sản phẩm phẩm màu ở dạng tinh sạch cao (100%) mới được cấp phép sử dụng. Còn những sản phẩm bán trên thị trường với giá thành rẻ như hiện nay có nguy cơ là các phẩm màu không được cấp phép hoặc pha trộn giữa phẩm màu cấp phép và các phụ gia, hóa chất khác; hoặc có thể là phẩm màu sản xuất theo công nghệ không đạt chuẩn, dẫn đến sản phẩm còn lẫn tạp chất. Những tạp chất lẫn hoặc pha trộn vào phẩm màu có thể là dung môi, hóa chất, kim loại nặng có nguy cơ gây mất an toàn cao. Trong trường hợp phẩm màu nhiễm kim loại nặng, khi ăn vào cơ thể không đào thải hết, tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư, ảnh hưởng chức năng thận, phá hủy tủy xương…”.
Tại chợ kinh doanh hóa chất Kim Biên, thuộc quận 5, TPHCM – được ví như chợ “tử thần” lớn nhất khu vực phía Nam – người ta có thể mua bán hàng ngàn loại hóa chất, chất phụ gia, một cách dễ dàng như mua một mớ rau. Các loại hóa chất công nghiệp như: chất thông cống, tẩy trắng, hàn the… hay các loại hóa chất, phụ gia dùng trong thực phẩm, hương liệu trái cây, bột sữa, đường hóa học, phụ gia tạo màu với tác dụng làm mềm, dẻo hay giòn thức ăn, tăng hương vị, màu sắc cho đồ ăn, thức uống… đều được bán với giá khá rẻ, tùy theo từng loại.
 |
| Ngày 4.3.2017, tại huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước, cơ quan chức năng đã phát hiện vụ trộn hóa chất, phù phép hạt tiêu lép thành tiêu chất lượng để tung ra bán ngoài thị trường. Ảnh: H.H |
Ông Huỳnh Lê Thái Hòa – Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm – Sở Y tế TPHCM – cho rằng: “Các vụ việc sai phạm được cơ quan chức năng phát hiện chỉ là phần nổi của tảng băng trôi. Thực tế, việc quản lý kinh doanh – sử dụng các loại hóa chất, các loại phụ gia thực phẩm, chất bảo quản, như tại chợ Kim Biên, cũng như từ các doanh nghiệp hiện nay, là rất phức tạp và khó quản lý”.
Theo ông Phan Tấn Anh Kiệt - cán bộ phường 13 quận 5 (nơi có chợ Kim Biên tọa lạc): “Hiện tại, chợ Kim Biên có 17 sạp chuyên kinh doanh hóa chất công nghiệp và hóa chất thực phẩm. Ngoài số hộ kinh doanh này, các con đường nằm xung quanh chợ như: Vạn Tượng, Phan Văn Khỏe, Kim Biên... cũng có hơn 50 địa điểm kinh doanh các loại hóa chất, chất phụ gia thực phẩm. Tuy nhiên, việc kiểm tra, giám sát hoạt động bán buôn các loại hóa chất ở các điểm kinh doanh trên rất khó khăn. Bởi, nhân lực kiểm tra thì có hạn, mà hoạt động kinh doanh, hàng hóa lại… vô hạn, vô chừng. Không thể giám sát 24/24 với tất cả các điểm mua bán, vì mỗi ngày, giao dịch ở chợ Kim Biên phải tới hàng ngàn người ra vào, hàng trăm tấn hàng nhập kho xuất kho. Nếu tính nhỏ lẻ đơn vị ký lô, lít... thì phải phát sinh thành hàng chục ngàn phi vụ mua – bán, giao dịch”.
Một bất cập hiện đang diễn ra là các hộ kinh doanh hóa chất, phụ gia tại chợ Kim Biên hoặc nhiều nơi khác, đều kinh doanh lẫn lộn, chung đụng các loại hóa chất, phụ gia dùng trong công nghiệp với hóa chất, phụ gia sử dụng trong chế biến thực phẩm. Do đó, kéo theo việc sử dụng phổ biến hóa chất, phụ gia công nghiệp cho chế biến thực phẩm… Tuy nhiên, theo ông Lê Trường Giang – nguyên Phó GĐ Sở Y Tế TP HCM: “Hiện không có quy định nào cấm người bán để lẫn lộn các loại hóa chất thực phẩm với hóa chất công nghiệp. Sở Y tế chỉ còn biết kêu gọi các điểm kinh doanh cam kết chỉ bán các loại hoá chất, phụ gia dùng cho thực phẩm…”.
Chấn chỉnh việc quản lý kinh doanh – sử dụng hóa chất, phụ gia như thế nào?
Ngày 6.3 vừa qua, UBND TPHCM đã chính thức công bố thành lập Ban quản lý an toàn thực phẩm TP HCM. Bà Phạm Khánh Phong Lan – Phó GĐ Sở Y tế được UBND TP HCM giao giữ chức Trưởng ban. Ngay sau buổi lễ nhận chức, bà Lan đã thừa nhận: “ Tôi xác định nguy cơ lớn nhất chính là thực phẩm bẩn từ nguồn, với dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, việc cho thêm các chất cấm, chất phụ gia công nghiệp, hóa chất độc hại vào thực phẩm. Việc kiểm soát thực phẩm cho TP càng khó khăn hơn khi 80% nguồn nông sản đến từ các địa phương khác. Việc mua bán tự do chất phụ gia công nghiệp (chợ hóa chất Kim Biên) cũng là một thực tế tồn đọng nhiều năm chưa giải quyết được...”.
Sở dĩ công tác quản lý kinh doanh – sử dụng hóa chất, chất phụ gia còn nhiều bất cập, thiếu hiệu quả như hiện nay “có rất nhiều lý do: vì lợi nhuận, việc quản lý chất cấm, chất phụ gia độc hại còn lỏng lẻo; chưa đủ nguồn thực phẩm sạch và người dân chưa tin tưởng, vì hoàn cảnh phải chọn thực phẩm rẻ; hạn chế của đội ngũ thanh tra, khó phát hiện vi phạm và nương nhẹ trong xử lý hành vi vi phạm...”- bà Lan nói.
Từ đó, bà Lan khẳng định: “Chúng tôi sẽ chống, chặn thực phẩm bẩn - đặc biệt từ nguồn - bằng cách kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất cấm, chất phụ gia độc hại và xây dựng chuỗi thực phẩm an toàn cho TPHCM. Việc tuyên truyền, hướng dẫn cho người dân và doanh nghiệp sẽ được đẩy mạnh, đồng thời với việc xây dựng, chấn chỉnh đội ngũ quản lý an toàn thực phẩm sạch”.
Trong khi đó, ông Huỳnh Lê Thái Hòa – Chi cục trưởng Chi cục Thú y TP HCM, cho rằng: “ Muốn quản lý và kiểm soát thật tốt việc sử dụng, buôn bán các loại hóa chất độc hại được dùng trong thực phẩm, TPHCM cần áp dụng việc tách bạch hẳn ra nơi bán hóa chất công nghiệp và hóa chất thực phẩm. Ngoài ra, cơ quan chức năng cần áp dụng quy định người bán hóa chất cần phải có một trình độ hiểu biết nhất định về chuyên môn, để có thể tư vấn cho người mua, để hạn chế tối đa nhất mức độ thiệt hại mà hóa chất có thể gây ra cho người sử dụng”.
Riêng Phó Chủ tịch UBND TPHCM Trần Vĩnh Tuyến, gần đây đã có văn bản, chỉ đạo lãnh đạo các ban ngành cần tăng cường công tác thanh kiểm tra công tác kinh doanh, buôn bán hóa chất tại chợ “tử thần” Kim Biên. Đồng thời, theo chỉ đạo của Bí thư Thành ủy Đinh La Thăng, TPHCM đang rốt ráo chuẩn bị các bước di dời chợ hóa chất Kim Biên về huyện Bình Chánh, trong thời gian từ nay đến năm 2018… Trước mắt, TPHCM giao cho lực lượng quản lý thị trường phối hợp với chính quyền quận 5 kiểm tra, xử lý triệt để những nơi lưu trữ, sang chiết hóa chất trái phép, lập lại trật tự việc kinh doanh hóa chất trên địa bàn. Lực lượng công an phối hợp với quản lý thị trường tăng cường công tác kiểm tra, xử lý nghiêm những đối tượng kinh doanh hóa chất nhập lậu, hết hạn sử dụng, các loại hóa chất độc hại, cấm sử dụng và lưu hành.
Sở Y tế TPHCM chịu trách nhiệm việc kiểm tra đối với những hộ sản xuất, kinh doanh hóa chất trong lĩnh vực thực phẩm, phụ gia thực phẩm. Riêng Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn TPHCM sẽ phụ trách việc kiểm tra đối với các loại hóa chất trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thú y và nuôi trồng thủy sản, bảo vệ thực vật, chế biến nông sản.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, muốn tránh tình trạng lạm dụng hóa chất, phụ gia độc hại trong chế biến thực phẩm như hiện nay, thì chỉ biết kêu gọi, trông chờ vào lương tâm, ý thức của người kinh doanh. Bởi bản thân hóa chất không có tội, mà người có tội là người lạm dụng hóa chất khi chế biến thực phẩm.
