Những hình khối sinh động, bắt mắt
Ghé thăm hoạ sĩ - nhà điêu khắc Vũ Dũng dịp cuối năm, đúng thời điểm ông đang tất bật với công việc sáng tác của mình. Cảm hứng để làm tác phẩm "gia đình mèo" đến với tác giả một cách rất tự nhiên, bắt nguồn từ sự quan sát tỉ mẩn với những điều gần gũi nhất trong cuộc sống.
Hoạ sĩ - nhà điêu khắc Vũ Dũng chia sẻ, ban đầu ông có ý định làm tượng trên một bệ dính chặt thành khối nhưng sau nhiều lần cân nhắc, ông đã chọn cách điêu khắc từng tác phẩm tách rời để việc sử dụng, bài trí linh hoạt với nhiều bối cảnh hơn.
Nếu nhìn kỹ, tác phẩm "gia đình mèo" sẽ có khối âm, khối dương hài hoà, từ mềm mại đến rắn rỏi, diễn tả sinh động các trạng thái cảm xúc tự nhiên. Ngoài chất liệu sơn mài, tác phẩm "gia đình mèo" cũng được hoạ sĩ - nhà điêu khắc Vũ Dũng thử nghiệm, sáng tạo trên nhiều vật liệu khác nhau với các công đoạn làm thủ công bằng tay như tạo hình khối bằng đất sét, đổ khuôn âm bản...
"Con mèo vốn là động vật rất tròn trịa, thân thương và gần gũi với con người. Trong lĩnh vực điêu khắc, để làm nên bộ tượng gia đình nhà mèo là cực kỳ khó. Người điêu khắc phải làm sao nắm bắt, lột tả được rõ thần thái của con vật qua từng hình khối, đường nét.
Tượng mèo bố phải toát lên vẻ thông thái, mạnh mẽ, cương quyết và đầy rắn rỏi. Mèo mẹ có dáng dịu dàng, che chở. Tượng mèo con phải có vẻ nhanh nhẹn, tinh nghịch. Trọn bộ tác phẩm gia đình mèo cũng bao hàm nhiều ý nghĩa nhân sinh, là ước mơ, hy vọng về một đời sống viên mãn khi bước sang năm mới...", hoạ sĩ - nhà điêu khắc Vũ Dũng nói.
Hình ảnh con mèo trong văn hoá, nghệ thuật
Theo tìm hiểu ở Ai Cập cổ đại, mèo là loài động vật linh thiêng, gắn liền với truyền thuyết về vị nữ thần Bast được miêu tả trong hình dạng một con mèo, khi chiến tranh thì hóa thành một con sư tử cái. Hay tại Scotland, một con mèo đen xuất hiện trên hiên nhà chính là dấu hiệu của sự thịnh vượng nên nhiều ngư dân đã giữ mèo đen trong nhà với niềm tin rằng, chúng có thể ngăn chặn mọi điều xấu xa. Hình tượng maneki neko - con mèo cộc đuôi Nhật Bản cũng là biểu tượng của sự phú quý và may mắn.
Theo truyền thống văn hoá Việt Nam, mỗi năm sẽ chọn đại diện một linh vật trong 12 con giáp gắn liền với ý nghĩa tượng trưng, hy vọng về những điều tốt đẹp. Đề tài này trước đó cũng được nhiều hoạ sĩ lớn trong nền mỹ thuật Việt Nam lấy cảm hứng sáng tác, liên tưởng từ hiện thực với những đường nét cách điệu như hoạ sĩ Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm... Hay trong dòng tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ (tỉnh Bắc Ninh) cũng có bức "Đám cưới chuột" và "Trạng chuột vinh quy" vẽ hai con chuột đem cá và chim đến cho con mèo lớn.
Chia sẻ với Lao Động, TS Nguyễn Ánh Hồng - Trưởng khoa Văn hoá phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho rằng, trong văn hoá Việt Nam, hình tượng 12 con giáp thường gắn chặt với vòng quay của tạo hoá và đặc trưng của một nền văn hoá lúa nước. Con mèo là một trong số 12 con giáp, đại diện cho năm Mão. Tại Trung Quốc, con giáp ứng với năm Mão chính là con thỏ, đây cũng là một điểm khác biệt để nhận diện, đánh giá tính gần gũi của loài mèo trong đời sống thường nhật của người Việt.
Theo TS Nguyễn Ánh Hồng, quan niệm về 12 con giáp trong văn hoá Việt Nam, mỗi linh vật sẽ có một màu sắc khác nhau và biểu hiện tính cách đặc trưng nào đó. Hình ảnh con mèo chứa đựng nhiều yếu tố tích cực trong cảm quan của người Việt Nam như sự nhanh nhẹn, mềm mại, thông minh, có ích cho đời sống.
Tuy nhiên, người Việt Nam cũng có một số quan niệm hơi ngược lại với những điều kể trên như "Chó đến nhà thì giàu, mèo đến nhà thì nghèo", dựa trên âm sắc tiếng kêu của con vật. Đặc biệt, trong số những con vật nuôi thì con chó và con mèo được coi là hai thú cưng gần gũi, được người Việt thuần dưỡng một cách sớm nhất, gắn bó một cách sâu sắc, mật thiết với đời sống thường ngày.
