Bộ sách “Văn học Nga - Tác phẩm chọn lọc” NXB vừa cho ra mắt bạn đọc - thực sự là những tác phẩm kinh điển đối với thiếu nhi của nhiều thế hệ trước… Nhưng liệu nó có phù hợp với kiến văn, nhu cầu thưởng thức của thiếu nhi thời nay? Liệu sự chọn lựa của chúng ta có là chủ quan, áp đặt cho các em, thưa chị?
- Những cuốn sách đầu tiên của tủ sách Văn học Nga của NXB Kim Đồng ra đời từ những năm 1960, 1970. Qua nhiều năm, tủ sách này thường xuyên được lựa chọn, tinh tuyển và giới thiệu lại với bạn đọc, một số tựa sách như "Cánh buồm đỏ thắm", "Cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn", "Bác sĩ Ai-bô-lít"… là những cuốn sách được tái bản hằng năm. Năm nay, tủ sách văn học Nga tái xuất với một diện mạo mới được đánh giá là hiện đại và trẻ trung hơn. Đúng là khi bắt tay vào lựa chọn giới thiệu lại tủ sách này, chúng tôi cũng có chút băn khoăn, không biết liệu thế hệ bạn đọc mới có đón nhận những tác phẩm kinh điển này không? Song thực tế là trong quá trình làm, chúng tôi nhận được nhiều thư và điện thoại từ bạn đọc, mà phần lớn trong số họ là những bạn đọc thuộc thế hệ 7X và 8X, những người giờ đã là các bậc phụ huynh của một thế hệ bạn đọc mới. Họ muốn tìm lại những tác phẩm văn học yêu thích một thời của mình để mua cho con. Còn gì tốt hơn khi chính cha mẹ là người chọn và giới thiệu sách cho con em mình? Họ chính là những người biết rõ điều gì là tốt nhất cho con mình. Đây chính là động lực để chúng tôi quyết tâm xuất bản lại tủ sách Văn học Nga. Và tin vui là, chỉ sau một thời gian ngắn, tủ sách đã chuẩn bị được tái bản. Có thể thấy, thị trường sách đang ngày một lớn, người đọc có thể tìm thấy hầu hết các cuốn sách mình cần và yêu thích tại các nhà sách, phố sách. Bản thân các đơn vị làm sách cũng phải cạnh tranh để mang đến những ấn phẩm tốt nhất cho phân khúc độc giả của mình, vì thế tôi nghĩ khó mà dùng từ “áp đặt” trong việc mua bán sách hiện nay. Tôi rất tâm đắc với câu nói của dịch giả Thúy Toàn, nhà xuất bản phải có “sứ mệnh truyền cảm hứng cho các thế hệ bạn đọc”.
Nhưng cũng có ý kiến tỏ ý đáng tiếc rằng, tại sao chúng ta không đi tìm những cuốn sách đương đại của Nga để dịch, thay vì tái bản lại những cuốn kinh điển? Công tác bản quyền có là vấn đề?
- NXB Kim Đồng vẫn có những tác phẩm mới của Nga đó chứ? Gần đây nhất là bộ văn học nhi đồng 6 cuốn “Người lớn bé nhỏ” của tác giả Maria Bershadskaya, do dịch giả Quỳnh Hương chuyển ngữ. Trước đó chúng tôi cũng đã xuất bản cuốn “Truyện cổ tích về Mẹ” của tác giả Sergey Sedov, cuốn sách đoạt giải thưởng Sách đẹp của Hội đồng sách Quốc gia Nga. Nếu so với sách đương đại được mua bản quyền từ các nước Âu - Mỹ thì có thể sự hiện diện của các tác phẩm văn học Nga còn khá ít. Một phần có thể là do sự tham gia của các nhà xuất bản Nga tại các hội chợ sách quốc tế lớn chưa nhiều. Nhưng sắp tới, với sự hỗ trợ của đội ngũ cộng tác viên sống tại Nga, tôi nghĩ mảng sách này sẽ được khai thác và sẽ rất sớm, NXB Kim Đồng sẽ “trình làng” những tác phẩm mới của Nga với bạn đọc Việt Nam.
Vậy còn công tác dịch thuật? Nó đòi hỏi người chuyển ngữ không chỉ giỏi ngôn ngữ tiếng Nga, tiếng Việt mà còn phải có kinh nghiệm…
- Theo tôi, để tìm được một dịch giả tốt ở bất cứ ngôn ngữ nào cũng là khó nhưng cũng không phải là không thể và với tiếng Nga cũng vậy. Chúng tôi vẫn có thể tìm được những dịch giả trẻ rất có tài, có sức phát hiện, có văn phong hiện đại. Bên cạnh đó, những thế hệ dịch giả đi trước cũng còn rất tâm huyết. Họ sẽ là những tấm gương sáng để thế hệ dịch giả trẻ học tập.
Chị có thể “phác thảo” bức tranh hoạt động của NXB Kim Đồng hiện nay?
- Là một NXB tổng hợp cho thiếu nhi, NXB Kim Đồng luôn mong muốn trang bị cho các em nhỏ những gì tốt đẹp nhất qua kênh đọc: Những giá trị chân, thiện, mỹ qua các bộ sách kiến thức khoa học, lịch sử, triết học, kĩ năng sống và thậm chí là giải trí, thư giãn. Để các em yêu thích đọc sách, ngoài việc tìm và xuất bản các tác phẩm tốt thì việc thường xuyên tổ chức các hoạt động khuyến đọc cũng được Kim Đồng rất chú trọng. Thời buổi này, có lẽ rất khó để cứ âm thầm xuất bản, bày bán sách ở cửa hàng và hy vọng bạn đọc tự tìm đến, chưa kể, NXB cũng phải có vai trò nâng cao ý thức đọc sách trong cộng đồng, đặc biệt là bạn đọc trẻ.
Chúng ta đang sống trong một thế giới không ngừng chuyển động, và sự hỗ trợ của công nghệ thông tin dường như khiến mọi thứ diễn ra nhanh hơn. Ngày nay, hình thức giao lưu, tương tác giữa người làm sách với độc giả cũng thay đổi chóng mặt: từ tương tác trực tiếp đến “livestream”, nhiều ý kiến đóng góp của độc giả được cập nhật trên các diễn đàn, hoạt động đọc sách không chỉ bó hẹp trong một không gian đóng mà ở rất nhiều hình thức: Sách nghe, sách điện tử… Sách bây giờ cũng không chỉ đơn thuần là sách in giấy, sách chữ mà hình thức cũng luôn đổi mới: Sách tương tác lật mở, sách cho phép trẻ sờ và cảm nhận, sách 3D, sách đi kèm ứng dụng thực tế ảo, sách vải…
Ngoài công việc tìm kiếm, lựa chọn và xuất bản sách thì việc thường xuyên gặp gỡ các tác giả, lắng nghe ý kiến của độc giả cũng là một phần việc quan trọng đối với chúng tôi. Còn việc tặng và giới thiệu sách, lập thư viện cho các trường, các nhà văn hóa địa phương, tặng cho các đơn vị và cá nhân… đã trở thành một phần công việc hằng ngày của chúng tôi rồi!
Thế còn Quỹ học bổng “Doraemon” của Nhà Kim Đồng?
- Sang năm 2017, NXB Kim Đồng sẽ kỷ niệm 25 năm Doraemon đến Việt Nam. Những thế hệ bạn đọc Doraemon đầu tiên giờ cũng đã bước vào tuổi trung niên. Có lẽ sức sống dẻo dai của Doraemon không chỉ đến từ chính nội dung gần gũi và sinh động của bộ truyện mà còn bởi rất nhiều hoạt động xã hội có ý nghĩa đi cùng hình ảnh mèo máy Doraemon dễ thương. Năm nay là tròn 20 năm "Quỹ học bổng Doraemon" ra đời và tính đến nay, 10.000 suất học bổng được trao đến tay các em. Tháng 8 vừa qua, Doraemon được lựa chọn là đại sứ an toàn giao thông ở Việt Nam (chương trình “Doraemon với An toàn giao thông”). Đây thực sự là một nguồn động viên rất lớn cho NXB Kim Đồng, người đã đưa nhân vật này đến Việt Nam.
Quan điểm riêng của chị về việc giáo dục văn hóa đọc cho trẻ em? Làm thế nào để kéo chúng ra khỏi những trò chơi của công nghệ hiện nay?
- Tôi vốn là người học Kinh tế (khoa Tài chính, trường Kinh tế Quốc dân, khóa 36 - NV), đến với Kim Đồng qua công việc dịch thuật. Với hơn mười năm làm việc ở một đơn vị xuất bản hàng đầu tại Việt Nam, tôi cảm thấy mình thực sự may mắn vì được làm công việc đặc biệt thú vị này. Trước khi làm ở vị trí hiện tại, tôi đã có nhiều năm làm việc ở phòng Bản quyền chuyên khai thác sách nước ngoài. Có lẽ điều này đã giúp tôi “mở mắt” trước “bức tranh” xuất bản. Việc đọc sách bây giờ có lẽ không còn giống như trước, không chỉ giới hạn trong một kênh tiếp nhận duy nhất là đọc chữ. Có lẽ ở mảng sách thiếu nhi thì những thay đổi này nhanh và nhiều hơn các mảng sách khác. Vì thế, tôi đánh giá cao tính mới lạ trong các ấn phẩm được lựa chọn xuất bản và hình thức cũng phải thực sự hấp dẫn. Chất lượng in ấn cũng phải được chú trọng vì ngày nay sản phẩm nào đến tay người sử dụng cũng phải đảm bảo chất lượng và mức độ an toàn cao nhất có thể. Dường như, trong thời buổi này, những cuốn sách khô cứng, giáo điều không còn phù hợp với các em nữa rồi. Việc tổ chức nhiều hoạt động tương tác như cùng đọc, cùng tìm hiểu và thậm chí cùng sáng tác là rất cần thiết để khuyến khích niềm yêu thích đọc sách ở trẻ.
Vừa là người làm sách nhưng cũng là một phụ huynh, tôi nghĩ việc giáo dục văn hoá đọc không chỉ là việc của riêng cá nhân, tổ chức nào. Hơn ai hết, cha mẹ và thầy cô giáo phải là người trực tiếp truyền cảm hứng đọc sách cho con, em mình. Việc đọc cũng nên bắt đầu càng sớm càng tốt. Nếu con không có nhiều thời gian đọc sách, hãy giúp con lựa chọn những cuốn sách phù hợp và cần thiết đối với con. Có thể cùng con đọc hoặc kể lại cho con về cuốn sách mà cha mẹ đang đọc, điều đó cũng giúp trẻ “đọc” một cách gián tiếp.
Có cơ hội được tiếp xúc nhiều với các em (qua những buổi giới thiệu sách ở trường học và các buổi giao lưu), tôi thấy khá bất ngờ vì các em đọc không ít. Gần đây nhất trong một buổi nói chuyện về triết học của dịch giả, nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn, rất nhiều em học sinh trung học đã đọc và đưa ra những câu hỏi khó về triết học, khiến chính ông cũng bất ngờ. Mạng xã hội, ở một khía cạnh nào đó cũng có điểm tích cực, khi nó giúp lan tỏa thông tin về những cuốn sách hay, sách tốt bởi rất nhiều em đã tìm được những cuốn sách hay nhờ những chia sẻ trên các diễn đàn, mạng xã hội.
Xin cảm ơn chị!
