Từ sắc Xanh của cây
Lúc này người ta hay nói đến chữ Sống Xanh, như một liệu pháp “chữa lành” tâm hồn. Khái niệm này với người sáng lập Quỹ Sống, sau 10 năm bền bỉ trao giá trị bền vững tới cộng đồng, hẳn phải khác biệt với các trào lưu “sống xanh” mang tên “Bỏ phố về rừng”, “về biển”... một dạo làm thành hot trend trên mạng?
- Tôi tin mình hẳn có một “duyên nợ” nào đó với chữ Xanh, ngay trong cái tên được cha mẹ chọn cho mình: Giang. Một dòng sông xanh có lẽ đã luôn chảy trong tâm tưởng của tôi vậy! Từ lúc còn là một con bé con say mê khoanh những “mảnh vườn” bé tý trước nhà để trồng những cái cây con con giữa không gian bạt ngàn sắc xanh ở quê ngoại, tới lúc hào hứng tạo ra những khoảng xanh mát mắt cho cái ban công nhỏ trong căn hộ của mình giữa lòng thành phố vốn ngày càng khan hiếm mảng xanh.
Một cách vô thức, những cái tên tôi đặt cho những dự án, chương trình mình sáng lập ngay từ những ngày đầu khởi nghiệp, khi khái niệm Sống Xanh còn chưa phổ biến như bây giờ đều không hẹn mà cùng liên quan đến chữ Xanh như: Chương trình truyền hình 360 độ Xanh (từng giành được nhiều giải thưởng truyền hình về môi trường), công ty chuyên sản xuất các chương trình truyền hình có tên Cộng đồng Xanh, 1 trong 3 chương trình then chốt của Quỹ Sống cũng lấy tên Hạnh phúc Xanh với với mong muốn tăng cường mảng xanh trong đô thị và nỗ lực cứu rừng, phục hồi rừng..., hay rộng hơn là tái kết nối mối liên hệ đang mất dần kết nối giữa con người và thiên nhiên... Hay như chương trình được biết đến nhiều hơn là “Nhà Chống Lũ” cũng chính là bắt nguồn sâu xa từ việc chúng ta đã để mất màu xanh, mất rừng... thì mới dẫn tới thiên tai lũ lụt...
Nhưng 10 năm lăn lộn cùng Quỹ Sống, nhất là trong bối cảnh đại dịch COVID-19, tông xanh đó liệu đã bao giờ ngả xám? Vì sao sau 10 năm, Quỹ quyết định chuyển đổi sang định vị mới: Từ “Quỹ Hành động vì Cộng đồng” thành “Quỹ của Cộng đồng Hành động”?
- Bước sang năm hoạt động thứ 10, những khó khăn mà Quỹ Sống gặp phải nằm trong bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế trong cũng như ngoài nước, trong và sau đại dịch. Các biến động liên tục và phức tạp của nền chính trị - kinh tế - xã hội toàn cầu đã tác động đáng kể đến sức khỏe và sự ổn định của các doanh nghiệp cũng như đời sống hàng ngày của mỗi cá nhân. Các chương trình, dự án của Quỹ Sống vì thế cũng gián tiếp chịu ảnh hưởng từ bức tranh màu xám này.
Vì lẽ đó, sau hành trình 10 năm cùng cộng đồng kiến tạo các giá trị bền vững thông qua các chương trình hỗ trợ các gia đình khó khăn xây nhà an toàn, dựng làng hạnh phúc, hay trồng những khu rừng ven biển, trên núi cao, Quỹ Sống đã quyết định chuyển đổi sang định vị mới, từ “Quỹ Hành động vì Cộng đồng” thành “Quỹ của Cộng đồng Hành động” với mô hình nhỏ gọn, tập trung theo hướng mạng lưới (networking) để có thể nối dài cánh tay và thúc đẩy nhiều nguồn lực cho các hoạt động của quỹ tại các địa phương một cách linh hoạt và hiệu quả hơn. Chúng tôi tin tưởng rằng các sáng kiến đã được Quỹ Sống triển khai thành công đã và đang được lan tỏa và tạo tác động mạnh mẽ hơn trong cộng đồng thông qua tinh thần tình nguyện và tại chỗ từ các nhóm hành động, các tổ chức địa phương, các doanh nghiệp xã hội, chính quyền sở tại. Cùng nhau, cộng đồng chung tay hỗ trợ người dân tại các khu vực chịu ảnh hưởng bởi thiên tai có cuộc sống tốt hơn; giảm thiểu tác động và nâng cao năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu để chủ động kiến tạo cuộc sống bền vững cho cộng đồng mình, gắn kết hơn với thiên nhiên và chú trọng gìn giữ văn hóa bản địa.
Từ đó, nhiều thành viên thuộc 2 chương trình Nhà Chống Lũ và Hạnh Phúc Xanh thuộc Quỹ Sống đã tiên phong thành lập doanh nghiệp xã hội trên cơ sở kế thừa các mô hình, quy trình, phương pháp do Quỹ đúc kết để tiếp tục triển khai đến các địa phương. Trong đó, Quỹ đóng vai trò tư vấn, kết nối các nguồn lực, thúc đẩy sự lan tỏa.
Đến triết lý Xanh của nước
Trong chiến lược phát triển Xanh của mình, Quỹ Sống hiện đang ở nấc thang nào?
- Sau khi chuyển giao thành công hai mô hình Nhà Chống Lũ và Hạnh Phúc Xanh, Quỹ Sống hiện đã bước sang nấc thang thứ 3 trong chiến lược phát triển Xanh của mình với lần lượt là: Cộng đồng bền vững (Nhà Chống Lũ) - Môi trường bền vững (Hạnh Phúc Xanh) - Con người bền vững (River Ơi!), hay còn gọi là “Chảy đi Sông ơi!”. Chương trình được phôi thai từ mùa hè năm 2016, sau các chuyến đi khảo sát miền Tây để xây nhà chống lũ. Đó là những tháng ngày miền Tây hạn hán khốc liệt chưa từng có, xâm nhập mặn diễn ra khiến cho hệ sinh thái của các dòng sông và lưu vực sông hoàn toàn bị thay đổi. Các dòng sông không chảy nữa, tất cả héo khô, cả thiên nhiên và con người. Những người làm dự án Nhà Chống Lũ khi ấy thốt lên: “Chảy đi Sông ơi”.
“Chảy đi Sông ơi” không chỉ là lời van vỉ tha thiết, mong các dòng sông có nước để chảy, mà còn là lời kêu gọi con người hãy suy nghĩ, hãy hành động, hãy để dòng sông trong tâm tưởng của mình được chảy, vì cộng đồng, vì xã hội, vì thiên nhiên, vì những dòng sông, những cánh đồng, những vườn cây trái...
Chọn một từ tiếng Anh là “river” (dòng sông), chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng, câu chuyện “Chảy đi Sông ơi” không chỉ là vấn đề của riêng Việt Nam. Cái tên "River ơi" đồng thời phù hợp với triết lý Nước của Quỹ Sống. Nước là bền bỉ, là thầm lặng, là lan tỏa, là hợp lực, là sức mạnh. Nước kết thành các dòng chảy, các dòng sông, con suối và hợp thành đại dương bao la - nguồn tài nguyên, môi trường sống vô cùng quý giá của muôn loài. Chương trình thứ 3 hướng tới mục tiêu Con người bền vững này đã đưa Quỹ Sống lên một tầm cao mới: Không chỉ còn là các hoạt động đối phó và chống chịu trước biến đổi khí hậu mà là các sáng kiến, các dự án mang tính chủ động, dẫn dắt, sáng tạo và kiến tạo những giá trị mới. Bằng việc bảo tồn, gìn giữ và thúc đẩy các giá trị văn hoá, "River ơi" dệt lên một tấm thảm được đan bằng bản sắc văn hóa và tri thức tiến bộ.
10 năm miệt mài theo đuổi các giá trị bền vững vì cộng đồng, vượt lên trên đời thường đầy thách thức với một bà mẹ đơn thân nuôi con tự kỷ, sắc xanh nào làm nên niềm hy vọng mãnh liệt nhất trong chị?
- Vào một ngày xấu trời trong bối cảnh đại dịch, ở một nơi mà tôi những tưởng rằng, tâm hồn tôi sẽ được an yên vì bức tranh màu xanh của nó là Hội An, thì cũng chính là lúc tôi lần lượt nhận được hai hung tin: Cậu con trai vốn đã mắc chứng tự kỷ của tôi đồng thời mang trong mình căn bệnh hiếm không phương cứu chữa và một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác, luôn đe dọa tới tính mạng của cháu; cũng là lúc tôi bị phát hiện mắc bệnh tim cần phải phẫu thuật gấp do não hoạt động quá tải và tác động lên tim. Đó là những ngày tôi thực sự không còn nhìn thấy màu xanh, chỉ thấy quanh mình màu xám. Thật may là hiện nay sức khỏe của tôi đã ổn định, tôi thấy bình an hơn, kết nối hơn với con mình, và có lẽ nhờ vậy mà sức khỏe của con trai tôi cũng tốt hơn, con tiến bộ hơn.
Tôi nhớ một lần, tôi nhìn thấy con trai tôi ngồi an yên trước ban công tràn ngập màu xanh của chúng tôi, giữa một ngày Sài Gòn nóng bức và dưới kia là xa lộ ồn ào, tôi lại bỗng thèm được “tự kỷ” như cháu. Vì chỉ ở trong thế giới đầy hồn nhiên đó, người ta mới có thể có được những niềm vui thuần khiết và vô lo đến thế.
Cùng con đi qua bệnh tật và 10 năm điều hành Quỹ Sống trong nỗ lực trao giá trị bền vững đến cộng đồng, với không ít thách thức và cũng có lúc phạm phải sai lầm, tới hôm nay, điều căn cốt tôi nhận ra rằng, để Sống Xanh - theo đúng nghĩa tích cực nhất của nó, thì trước hết và trên hết, phải giữ được sắc xanh trong tâm trí mình; muốn kết nối được với cộng đồng, thì trước nhất, phải kết nối được với chính bản thân mình. Mình có thực sự bình tâm và an yên, thì mới có thể trao đi nguồn năng lượng xanh tích cực đó tới cộng đồng, một cách điềm tĩnh và sâu sắc nhất.
- Xin cảm ơn chị!
Quỹ Sống (tên đầy đủ là Quỹ Hỗ trợ Phát triển Cộng đồng Sống bền vững) là quỹ xã hội phi lợi nhuận được chính thức thành lập vào năm 2018, hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững số 9, 11, 13 của Liên Hợp Quốc. Quỹ Sống hoạt động với phương pháp chung tay dựa trên việc xây dựng và duy trì mối quan hệ bền vững giữa người dân hưởng lợi, chính quyền địa phương, dự án và các bên hỗ trợ khác. Con số 1.203 ngôi nhà an toàn, 2 ngôi Làng Hạnh Phúc, 2 công viên Hạnh Phúc Xanh, 128ha rừng và 6 trường học Hạnh Phúc Xanh là kết quả sau 10 năm chung tay của cộng đồng qua các dự án, chương trình của Quỹ.
